5. Texnologik ishlab chiqarishdagi asosiy jixoz hisobi va bayoni

MUNDARIJA
bet

1. 
   Kirish........................................................................................................
   
2. 
   Hom - ashyo mahsulotlari tavsifi....................................................................
   
3. 
   Tayyor mahsulot tavsifi................................................................................
   

4. Texnologik sxema bayoni.............................................................................
5.Texnologik ishlab chiqarishdagi asosiy jixoz hisobi va bayoni
.5.1. Asosiy jixozning hisobi.....................................................................................
5.2. Mexanik hisob...................................................................................................
5.3. Gidravlik hisob.................................................................................................
5.4. Asosiy jixozning bayoni....................................................................................
6.Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish....................................................
7.Mehnatni va atrof muhitni muhofaza qilish..................................................
8.Xulosa............................................................................................................
9.Adabiyotlar..............................

Kirish.

Prezident Shavkat Mirziyoyev Yangiyer shahrida tashkil etilishi rejalashtirilgan ammiak va karbamid zavodi qurilish maydonida bo‘ldi. Mamlakatda qishloq xo‘jaligini diversifikatsiya qilish, mahsulot yetishtirishni ko‘paytirish va eksport qilishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu yerning unumdorligini oshirish, mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarishni talab etmoqda.Shu bois “O‘zkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyati tomonidan Samsung Engineering kompaniyasi bilan hamkorlikda ammiak va karbamid zavodi qurish rejalashtirilgan.
Umumiy qiymati 600 million AQSh dollari bo‘lgan mazkur zavodda yiliga 400 ming tonna ammiak, 660 ming tonna karbamid ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yiladi. AQSh va Yaponiyadan eng zamonaviy texnologiyalar keltirib o‘rnatiladi, «nou-xau»lar qo‘llaniladi. 500 doimiy ish o‘rni yaratiladi.Zavod qurilishi uchun juda qulay joy tanlangan. Bu yerda tabiiy gaz manbai, elektr va suv ta’minoti tarmoqlari, avtomobil va temir yo‘llar bor.Davlat rahbariga bo‘lajak korxonaning iqtisodiy samaradorligi, qurilish ishlari jadvali haqida ma’lumot berildi. Prezident zavod mahsulotlari ichki talabni qondirish va tashqi bozorlarga chiqishda muhim o‘rin tutishini ta’kidlab, mutasaddilarga tegishli topshiriqlar berdi.
Korxona o‘tgan yili Turkiyaning “SUMER” kompaniyasi bilan hamkorlikda yiliga 60 ming tonna paxtani qayta ishlaydigan zavod barpo etdi.
Mazkur korxona oʻz vaqtida Fargʻona vodiysidagi neft konlarini oʻzlashtirish va mintaqa davlatlariga neft mahsulotlarini yetkazib berish maqsadida bunyod etilgan. U hozirgi kunda ham uglevodorod xomashyosini qayta ishlash boʻyicha mamlakatimizdagi yirik majmualardan biridir. 475 gektar yer maydoni, 52 ta texnologik obyekt uning ulkan salohiyatidan dalolat beradi.
Lekin texnika va texnologiyalar eskirgani, ishlab chiqarish asosan importga bogʻliq boʻlgani sababli korxona keyingi oʻn yilda oʻzini oqlamayotgan edi. Yillik loyiha quvvati 6 million 450 ming tonna boʻlgani holda, ishlab chiqarish bor-yoʻgʻi 30 foizga tushib qolgandi.
Davlatimiz rahbari joriy yil 21 fevral kuni neft-gaz va kimyo sanoatini rivojlantirish masalalari boʻyicha oʻtkazilgan yigʻilishda Fargʻona neftni qayta ishlash zavodini investorlarning ishonchli boshqaruviga berish vazifasini qoʻygan edi. Shunga muvofiq, 10 aprelda “Fargʻona neftni qayta ishlash zavodini toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalarni jalb qilgan holda modernizatsiya qilish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Prezident qarori qabul qilindi.
Modernizatsiya jarayoni Indoneziyaning “RT Trans Asia Resources” kompaniyasi bilan hamkorlikda uch bosqichda amalga oshiriladi. Sohada katta tajribaga ega jahon bozorida ushbu kompaniyaning oʻz oʻrni bor. Bu zavodni xomashyo bilan barqaror taʼminlash, uni jahon standartlari asosida qayta ishlab, ichki va tashqi bozorga yetkazib berishga xizmat qiladi. Kelgusida yetakchi xalqaro kompaniyalardan iborat boʻlgan konsorsium tashkil etish rejalashtirilgan.
Zavodga joriy yilning oʻzida kamida 300 million dollar toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiya jalb etiladi. Bu mablagʻ evaziga ikki oy davomida hozirda ishlamay turgan 11 qurilmaning 7 tasidan foydalanish tiklanadi. Buning natijasida 7 ming 100 ta ish oʻrni saqlab qolinadi. Shuningdek, zavod ikki barobar koʻproq xomashyo bilan taʼminlanadi. 2020 yildan boshlab “Yevro-4”, “Yevro-5” kabi yuqori sifatli dizel yoqilgʻisi ishlab chiqarishga erishiladi. Mahsulotlar tannarxi tushib, sifati oshirilishi natijasida viloyatning eksport salohiyati yanada yuksaladi.
Umuman, loyiha doirasida 2022 yilgacha kamida 875 million dollar toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalar jalb etiladi. Bu 60 yildan buyon ishlab kelayotgan Fargʻona neftni qayta ishlash zavodi va 110 yillik tarixga ega Oltiariq neftni qayta ishlash korxonasini zamonaviy majmualarga aylantirish, ularda eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini beradi.

2. Hom - ashyo mahsulotlari tavsifi.

Atseton -56,5gradusda qaynaydigan o’ziga xos xidli rangsiz suyuqlik .Atseton yog’ochni quruq xaydashdan hosil bo’lgan sirka kislotasining kalsiyli tuzidan olinadi.Xozirda sanoatda atseton olishning bir nechta samarali usullari kashf qilingan.Masalan atsetonni to’g’ridan to’g’ri sirka kislotaning ozidan ham olish mumkin.Buning uchun sirka kislora bug’lari katalizatorlar ustidan o’tkaziladi.Atseton sanoatda keng qo’llaniladi. Undan xloroform va yodoform olishda kislotalar atsetat ipagi ishlab chiqarishda erituvchi sifatida ko’p miqdorda foydalaniladi.
Suv-rangsiz,hidsiz suyuqlik. Molekulyar og’irligi 18. Yerning geologic tuzulishi tarixi va unda xayotning paydo bo’lishi , fizik va kimyoviy muxit, iqlim va ob xavoning shakllanishida suv muhim axamiyatga ega.Suv tabiatda keng tarqalgan.Yer yuzining qariyib 75 %ini tashkil etadi.
Suv keng ishlatiladigan modda . Suv kislorod,vodorod,ishqor,nitrat kislota spirt,aldegid,so’ndirilgan oxak va boshqa ko’pgina kimyoviy maxsulotlar ishlab chiqarishda ishtirok etadigan kimyoviy reagentdir.Suv bog’lovchi materiallar uchun zaruriy komponentdir.Suv kimyoviy jixatdan kuchli erituvchilar qatoriga kiradi.

3.Asosiy jixoz xisobi

Berilgan;

• 
  Unumdorlik G=14.5tonna/soat
  
• 
  Atsetonningharorati;
  

• 
  t_bosh=76 ⁰C
  
• 
  t_oxir=21 ⁰C
  

• 
  Suvningharorati
  

• 
  t_bosh=13⁰C
  
• 
  t_oxir=34 ⁰C
  

• 
  Yechish
  

Atsetonningo’rtachaharorati;
t_{1 o’rt}=0.5(76+21)=48.5 ⁰C
Atsetonningfizik-kimyoviyxоssalari.

• 
  Zichlik: ρ₁=757 kg/m³ (512 bet lVjad)
  
• 
  Qovushqoqlik: µ₁=0.246∙10^-3 MPa/sek(516 bet IX jad)
  
• 
  Issiqliksig’imi: C₁=2262.6 J/kg (562 bet Xl jad)
  
• 
  Issiqliko’tkazuvchanlik: λ₁=0.163 Vt/m∙K (561bet X jad)
  

Suvningo’rtachaharorati;

t_{2 o’rt}=0.5(13+34)=23.5⁰C
Suvningfizik-kimyoviyxossalari.

• 
  Zichlik:ρ₂=996 kg/m³(512 bet lVjad)
  
• 
  Qovushqoqlik: µ₂=0.549∙10^-3 MPa/sek(516 bet lXjad)
  
• 
  Issiqliksig’imi: C₂=4190 J/kg (562 bet Xl jad)
  
• 
  Issiqliko’tkazuvchanlik: λ₂=0.6 Vt/m∙K (561 bet X jad)
  

Atsetonsarfini SI sistemasigao’tkazamiz.
G₁= =4.028 kg/s
Atsetonuchunissiqliksarfinianiqlaymiz.
Q₁= G₁∙ C₁(t_1bosh- t_1oxir)= 4.028∙2262.6(76-21)=501256.4 BT
Suvningissiqlikbalansi.
G₂= =5.7 kg/sek
Harorattasirinituzamiz.
76 34
21 13 =2.62>2
Δt_kat=55 Δt_kich=21
Δt_o’rt= ⁰C
Qurilmaning isitish yuzasini taxminiy qiymatini topish.
F_max= ²
Atseton va suvning hajmiy sarfi
V₁= = =0.00532 m³/c (atseton)
V₂= = =0.00572 m³/c (suv)
Issiqlik o’tkazish koeffitsienti.
Reynolds soni
𝜔₂₌ m/s
Diametrni turba ichida turba UAA ГОСТ9930-78 dan aparatni tayorlaymiz.
d₁=89х4=0.081 d₂=57х3.5=0.057
57х3.5 mm parallel ishchi turbalar sonini topamiz.
n^l=
nl=2 bo’lsa tezlikni va Reynolds kriteriyasini suvga nisbatan aniqlaymiz.
𝜔₂₌ m/s
Re₂=
𝜔₂₌ m/s
Re₂=
Atseton uchun shunday qiymatlarni topamiz
𝜔₁₌ m/s
Re₂=
de=D₁-d₂=0.081-0.057=0.024 m
Nussel kriteriyasini aniqlaymiz
Nu=0.021∙Ee∙Re0.8∙Pr0.43∙(Pr/Prdev)0.25
Prandtli kriterisini aniqlaymiz
Pr=C1∙µ1/λ1=2262.6∙0.000246/0.163=3.4
Nu=0.021∙1∙75330.70.8∙3.40.43∙1=283.4
Atsetondan devorgacha issiqlik berish koeffitsienti.
⍺₁= Vt/m²∙K
Suvning issiqlik berish koeffitsienti. Prandtli kriteriyasi.
Pr=C2∙µ2/λ2=4190∙0.000549/0.60=3.83
Nu=0.021∙1∙115819.01.8∙3.830.43∙1=421
Suvdan devorgacha issiqlik berish koeffitsienti
⍺₂= Vt/m²∙K
Devorningtermikqarshliginianiqlash.
E_2dev= 4.2∙10^-4
K^l= Vt/m²
Issiqlik oqimini yuza zichligi.
q₁¹= K^l∙Δt_o’rt=885∙35.35=30343 ℃
Δt^l_dev1vaΔt^l_dev2taxminiyaxamiyatinianiqlash
Δt_l= q¹/⍺_l^l=30343/1924.8=15.76 ℃
Δt^l_dev= q¹/E_1dev=30343∙0.00042=12.74 ℃
Δt^l₂= q¹∙ =30343/4432=6.85 ℃
Tekshirish;
Δt_o’rt=Δt_l+Δt^l_dev+ Δt^l₂=15.76 +12.74 + 6.85 =35.35 ℃
Bu yerda;
Δt^l_dev1=t₁- Δt₁¹=48.5-15.76=32.74 ℃
Δt^l_dev2=t₂- Δt₂¹=23.5+6.85=30.35 ℃Issiqlikberishkoeffitsientigao’zgartirishkiritish( Pr/Pr_dev)^0.25
Prandtli kriteriyasini aniqlash. Δt^l_dev1=32.7 ℃
Pr_dev1=C_dev1∙µ_dev1/λ_dev1=2220,7∙0.000282/0.165=3.8 ℃
Prandtli kriteriyasini suv uchun aniqlash. Δt^l_dev2=30.35 ℃
Pr_dev2=C_dev2∙µ_dev2/λ_dev2=4399.5∙0.00074/0.616=5.29 ℃
Atsetonuchunissiqlikberishkoeffitsienti
⍺₁=⍺₁¹( Pr₁/Pr_dev1)^0.25=1924.8(3.4/3.8)^0.25=1872 Vt/m²∙K
Suvuchunissiqlikberishkoeffitsienti
⍺₂=⍺₂¹( Pr₂/Pr_dev2)^0.25=4432(3.83/5.29)^0.25=4088.2 Vt/m²∙K
K^l= Vt/m²
q=k∙Δt_o’rt=858∙35.35=30343 ℃
Δt^l_dev1=t₁- =48.5- ℃
Δt^l_dev2=t₂- =23.5- 31 ℃
Issiqlikberishyuzasinitopamiz.
F_p^l=
UAA larnisirtmaydonini 1 ta elementaruzunligi 6 m deb
F₁= d_o’rt∙L=3.14∙0.0535∙6=1.01 m²
Elementlarsonixarbiri 2 sektordaniborat
N= ≈9 ta
Umumiyelementlarsoni
9∙2=18 ta

GidravlikHisob

ΔP=(λ +Σξ)
λ= = =0.02
ξ₁=0.5 ξ₂=13.2 ξ₃=1
Σξ=ξ₁+ξ₂+ξ₃=14.7 L=6 m
ΔP=(0.02 +14.7) =7313 Pa
Asosiy jixoz bayoni
Bu qurulma yani’’ truba ichida truba’’ issiqlik almashish qurulmasi kimyoviy ishlab chiqarish korxonalarida keng ko’lamda ishlatiladi.Bu tipdagi qurulmaning afzalligi kam xarajatligi bilan ifodalaniladi.Bu qurulmaning tuzulishi ikkita truba bir birini ichiga joylashgan xolatda bo’ladi.Bu turdagi qurulmaga sovutilishi zarur bo’lgan modda diametri kichik bo’lgan trubadan beriladi.

Texnologik sxema bayoni.

Bu texnologik sxemada sovitilinishi zarur bolgan modda avval tozalanadi bu tozalashda aalashma xolatdagi atseton aralashmasi tozalanmasa qurulmaga zarar yetadi.Tozalangan atseton suv aralashmasi qurulmaga keladi va qurulmaning ichki trubasidan otadi isituvchi yoki sovituvchi agent esa trubaning kattasidan o’tadi. Natijada u yetda issiqlik almashinish xodisasi kuzatiladi.Qurulmadan chiqqan suv atseton aralashmasi ajratgichga yuboriladi.

Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish

Avtomatlashtirish – texnologik jarayonlarni odamning qisman ishtiroki bilan boshqarishda nazorat asboblari, rostlagich va boshqa texnik qurilmalarni qo`llash jarayonidir