6-Amaliy mashg’ulot Fiziologik akustika va uning elementlari Ishdan maqsad

6-Amaliy mashg’ulot

Fiziologik akustika va uning elementlari

Ishdan maqsad: Fiziologik akustika qonuniyatlarini o’rganish, fiziologik akustika bilan bog’liq elementlarni amaliy mashg’ulotda tadqiq qilish.

Ishni bajarish tartibi:

1. 
   Amaliy mashg’ulotga oid akustik qurilmani ishga tushirish
   
2. 
   Murakkab spektral tarkib jadvalini tuzib chiqish
   
3. 
   Olingan natijalarni hisobotda izohlash
   

Tovush ikki xil turdagi: uning kishi tomonidan his qilinishi xususiyatlariga bog’liq bo‘lmagan (ob’yektiv) hamda kishi tomonidan his qilinishiga asoslangan (sub’yektiv) kattaliklar bilan xarakterlanishi mumkin. Albatta, har ikkala turdagi kattaliklar o‘zaro muayyan tarzda bog’langan bo‘ladi.

Tovushning  chastotasi, spektral tarkibi hamda I intensivligi uning ob’yektiv xarakteristikalari hisoblanadi. Tovushning intensivligi tovush bosimi Rm amplitudasiga to‘g’ri proporsional, akustik qarshilikka esa teskari proporsional bo‘ladi.

Tovushning spektral tarkibi mazkur tovush qanday chastotadagi tebranishlardan tarkib topganini hamda ular orasida amplitudalar qanday taqsimlanganini ko‘rsatadi. Masalan, musiqiy tovush chiziqli spektrga, shovqin esa tutash spektrga ega.

Normal holatdagi kishining qulog’i 20 Gs dan 20 kGs gacha bo‘lgan chastotadagi tovushlarni sezadi, lekin uning turli chastotadagi tovushlarga sezgirligi har xil. rasmda pastki grafik odam qulog’i sezadigan eng kichik bosim R₀ (yoki intensivlik I₀ ) ni ifodalaydi. Mazkur kattaliklar eshitish bo‘sag’asi deyiladi.    ö chastota atrofida grafik minimumga ega bo‘lib, u

 3 · 10^-5 Pa, I₀ 10^-12 Vt/m² ga teng.
Yuqoridagi grafik quloqda og’riq hosil qiladigan bosim (yoki intensivlik)ni ifodalaydi. Uni og’riq bo‘sag’asi deb ataladi. Mazkur bosim chastotaga deyarli bog’liq bo‘lmay,

ga teng.

Ikkala grafiklar oralig’idagi tebranishlarni qo‘loq eshitishi mumkin. Odatdan mazkur so’aning unchalik katta bo‘lmagan qismigina ishlatiladi.

Kishi qulog’i eshitadigan intensivliklar nisbati

= 10¹³ ga teng, ko‘pchilik o‘lchov asboblari uchun esa mazkur nisbatan 10² – 10³ tartibida bo‘ladi.

Eshitiladigan o‘rtacha intensivlikni (chastota 1000Gs bo‘lganda) 10^-4 Vt/m² ga teng deb qabul qilish mumkin. U holda (3) tenglama asosida bosim amplitudasini hisoblab topsak,

Pa,

ya’ni mazkur bosim atmosfera bosimining 3·10^-6 qisminigana tashqil qiladi.

Tovush intensivligini tovush qattiqligi deb ataladigan sub’ektiv kattalik bilan xarakterlash mumkin. Biror chastotada kattaroq intensivlikka ega bo‘lgan tovush chastotadagi kichikroq intensivlikdagi tovushdan kuchsizroq his qilinishi mumkin.

Tovushning qattiqligini tovush intensivligining mazkur chastotadagi eshitish bo‘sag’asiga mos bo‘lgan I0 intensivlikka nisbatining o‘nli logarifmi ifodalash maqsadga muvofiq, ya’ni tovushning qatiqligini