6 amaliy mashg`ulot formulalarning teng kuchliligi. Mulohazalar algebrasining asosiy teng kuchliliklari
Download 407.66 Kb. Pdf ko'rish
|
6-amaliy
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mulohazalar algebrasining asosiy teng kuchliliklari.
6 - AMALIY MASHG`ULOT Formulalarning teng kuchliligi. Mulohazalar algebrasining asosiy teng kuchliliklari. Teng kuchli va teng kuchlimas iboralari na faqat formulalarga nisbatan, balki ixtiyoriy mantiqiy mulohazalarga nisbatan ham qo‘llanilisi mumkin. Ba’zan, teng kuchli va teng kuchlimas iboralari o‘rnida, mos ravishda, ekvivalent va ekvivalentmas iboralari ishlatiladi. Ekvivalentlik tushunchasi ekvivalensiya tushunchasiga ohangdosh bo‘lgani uchun, ularni bir-biridan farq qilish maqsadida ko‘proq teng kuchlilik iborasidan foydalanamiz. Berilgan formulalarning teng kuchliligini ifodalashda “ ” belgidan, teng kuchlimasligini ifodalashda esa “ ” belgidan foydalaniladi. Masalan, agar berilgan A va B formulalar teng kuchli formulalar bo‘lsa, u holda A B deb, A va B formulalar teng kuchlimas formulalar bo‘lganda esa, A B deb yoziladi. Ba’zan, formulalarning teng kuchliligini ifodalashda “ ” belgidan, teng kuchlimasligini ifodalashda esa “ ”belgidan ham foydalaniladi Berilgan formulalarning teng kuchli yoki teng kuchlimas bo‘lishini aniqlashda, odatda, ular uchun tuzilgan chinlik jadvallaridan foydalaniladi. 1- m i s o l . x va x x formulalar teng kuchli formulalardir. Haqiqatdan ham, berilgan formulalarda faqat bitta x elementar mulohaza ishtirok etgani uchun ikkita qiymatlar satriga ega chinlik jadvalini tuzamiz (1- jadvalga qarang). 2- ta’rifga asosan x x x .
1-jadval. 2- m i s o l . Berilgan x y va x y formulalarni mos ravishda A va B bilan belgilaymiz: A x y , B
x
y . 3- chinlik jadvalidan ko‘rinib turibdiki, A va B formulalar tarkibidagi x va y elementar mulohazalarning to‘rtala qiymatlar satrlari uchun bu formulalarning mos qiymatlari bir xil. Demak, 2- ta’rifga asosan A B,
ya’ni x y x y. 2-jadval 3- m i s o l . Berilgan x y va x y formulalarni mos ravishda A va B bilan belgilaymiz: A x y , B
x
y . 3- chinlik jadvalidan ko‘rinib turibdiki, A va B formulalar tarkibidagi x va y elementar mulohazalarning to‘rtala qiymatlar satrlari uchun bu formulalarning mos qiymatlari bir xil. Demak, A B, ya’ni x y x
y .
4- m i s o l . A (x x)
y va B
y formulalar berilgan bo‘lsin. 4- chinlik jadvalini tuzamiz. A va B formulalar tarkibida ishtirok etuvchi x va y elementar mulohazalarning to‘rtala qiymatlar satrlari uchun bu formulalarning mos qiymatlari bir xil. Demak, berilgan A va B formulalar ekvivalent formulalardir,
ya’ni (x x) y
y .
3-jadval.
5- m i s o l . A (x
x)
y va B
x formulalar teng kuchlimas formulalardir. Haqiqatdan ham, 5- chinlik jadvalidan ko‘rinib turibdiki, berilgan A va B formulalar tarkibida ishtirok etuvchi x va y elementar mulohazalarning to‘rtta qiymatlar satrlaridan ikkitasi (2- va 3- satrlari) uchun bu formulalarning mos qiymatlari har xil. Demak, 3- ta’rifga asosan, berilgan (x x)
y va x formulalar ekvivalentmas formulalardir, ya’ni A B.
4-jadval. Tenglamada (masalan, x va y o‘zgaruvchilarga nisbatan 2x y 10 tenglamada) o‘zgaruvchilarning ayrim (masalan, x 4 , y 2) qiymatlari uchun tenglik o‘rinli bo‘lib, boshqa (masalan, x 1, y 2) qiymatlari uchun bu tenglik o‘rinli bo‘lmasligi mumkin. Shunga o‘xshash, ekvivalensiyada ishtirok etuvchi (masalan, ( ) 1 2 3 x
x x ekvivalensiyadagi 1 x , 2 x va 3 x ) o‘zgaruvchilarning o‘rinlariga qandaydir (masalan, ch x1 , ch x2 , ch x3 ) qiymatlar qo‘yganda ekvivalensiya ch qiymat qabul qilib, boshqa (masalan, yo x1 , ch x2 , ch x3 ) qiymatlar uchun yo qiymatga erishishi mumkin.
Quyidagi teng kuchliliklar mulohazalar algebrasining sodda teng kuchliliklari hisoblanadi. Ushbu formulalar orqali murakkab formulalarni soddalashtirish uchun ishlatiladi.
Bu teng kuchliliklarning to‘g‘riligini tekshirish uchun chinlik jadvalidan foydalanish mumkin. Yuqoridagi (1) – (4) teng kuchliliklarning to‘g‘riligini tekshirishni o‘quvchiga havola qilib, faqat (5) teng kuchlilikning to‘g‘riligini tasdiqlaydigan chinlik jadvalini keltirish bilan kifoyalanamiz (1- jadvalga qarang). (1) – (4) teng kuchliliklardan ko‘rinib turibdiki, diz’yunksiya va kon’yunksiya mantiqiy amallari, oddiy algebradagi qo‘shish va ko‘paytirish amallari kabi, kommutativlik va assotsiativlik xossalariga egadir.
Download 407.66 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling