6-ma’ruza. Elektronika modellashtirish dasturi

6-ma’ruza.Elektronika modellashtirish dasturi.
reja
1.Elektronika modellashtirish muhiti haqida umumiy ma’lumotlar.
2.Elektronika modellashtirish muhitida ishlash.

1.Elektronika modellashtirish muhiti haqida umumiy ma’lumotlar.

“Elektronikaning boshlanishi” dasturi o‘rta, shuningdek o‘rta maxsus ta'lim muassasalarining fizika kursining elektr bo‘limini o‘rganish uchun mo‘ljallangan bo‘lib. materialni o‘zlashtirish va fizik laboratoriyada tajriba o‘tkazish uchun amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishdan iborat bo‘lgan klassik o‘quv sxemasini tabiiy ravishda to‘ldiradi.




“Beginnings of Electronics” dasturining interfeysi

Dastur elektr zanjirlarini yig‘ish jarayonlarini monitor ekranida taqlid qilish, ularning ish xususiyatlarini o‘rganish, elektr kattaliklarini xuddi haqiqiy fizik eksperimentdagi kabi o‘lchash imkonini beruvchi elektron konstruktor hisoblanadi.
Elektron konstruktor orqali:

• 
  o‘tkazgichning qarshiligini uning solishtirma qarshiligi, uzunligiga va uning ko‘ndalang kesim yuzasiga bog‘liqligini tekshirish mumkin;
  
• 
  zanjirning butun va bir qismi uchun Om qonunini;
  
• 
  o‘tkazgichlarni, kondensatorlarni va g‘altaklarni ketma-ket va parallel ulash qonunlarini;
  
• 
  elektr zanjirlarda elektr saqlagichlarning ishlash prinsiplarini o‘rganishda;
  
• 
  elektr isitgichlarda issiqlik ajralish qonunlarini o‘rganishda;
  
• 
  har xil elektr zanjirlarda kuchlanish va tok kuchining o‘zgarish jarayonlarini maxsus o‘lchagichlar (multmetr va ikki kanalli ossillograflar) orqali o‘lchash va o‘rganishda;
  
• 
  o‘zgaruvchan toklarning fazalarining siljishini o‘rganishda;
  
• 
  o‘zgaruvchan tok zanjirida aktiv, induktiv va sig‘im qarshiliklarning qiymatlarini aniqlashda va qarshiliklarning siklik chastotaga bog‘liqligini o‘rganishda;
  
• 
  O‘zgaruvchan toklarda quvvatni aniqlashda va h.k. foydalanish mumkin.
  
• 
  zamonaviy o‘lchash asboblari (multimetr, ikki kanalli otsillograf) yordamida elektron zanjirlarda tok va kuchlanishni o‘lchash tamoyillari bilan tanishish, alohida qismlarda o‘zgaruvchan tokning shaklini, o‘zgaruvchan tok zanjirlarida tok va kuchlanish o‘rtasidagi faza almashinuvini kuzatish;
  
• 
  o‘zgaruvchan tok zanjirlarida sig‘im va induktiv qarshiliklarning namoyon bo‘lishini, ularning o‘zgaruvchan tokning chastotasiga bog‘liqligini o‘rganish;
  
• 
  o‘zgaruvchan tok zanjirlarida quvvatni ajralishini o‘rganish;
  
• 
  ketma-ket va parallel zanjirlarda rezonans hodisasini tekshirish;
  
• 
  noma'lum qismning parametrlarini aniqlash;
  

Dastur o‘z imkoniyatlari doirasida talabalarning mustaqil ijodiy ishlaridan boshqa vazifalarni bajarishda ham qo‘llanilishi mumkin.
Ushbu dasturda, quyidagilar taqdim etiladi:

• 
  konstruktor va o‘lchov vositalarining detallari tasvirlari sxematik ko‘rsatilmagan, lekin "aslida" kabi shaklda ko‘rsatilgan;
  
• 
  qarshilik orqali o‘tadigan elektr tokining nominal kuchi oshib ketganda, ikkinchisi "yonib ketadi" va qoraygan qism shaklini oladi;
  
• 
  elektr lampochkasi va nominal quvvatdagi elektr isitgich, agar ularda sarflangan quvvat ish qiymatidan oshsa, porlashni boshlaydi va "yoqib ketadi";
  
• 
  aksariyat operatsiyalar va ularning natijalari tovush effektlari bilan birga keladi.
  

Bunda talaba o‘z xatolarining oqibatlarini aniq ko‘rishi, u yoki bu muvaffaqiyatsiz tajriba sabablarini tushunishni o‘rganishi va sxemani dastlabki tahlil qilish uchun zarur ko‘nikmalarni shakllantirish imkoniytiga ega bo‘ladi.

Dastur ishga tushirilganda, kompyuter monitor ekranida quyidagilar ko‘rsatiladi:

• 
  elektr zanjirini (ekranning markazida) to‘plash va tahlil qilish mumkin bo‘lgan kontaktli prokladkalar bilan tartibga solish jadvali;
  
• 
  elektr elementlar to‘plamini o‘z ichiga olgan qismlar paneli (ekranning o‘ng tomonida);
  
• 
  "Axlat qutisi", yonib ketgan va keraksiz qismlar tashlanadi (u ekranning pastki chap burchagida joylashgan);
  
• 
  yordamchi asboblarni chaqirish tugmalari bo‘lgan dastur boshqaruv paneli (ekranning yuqori qismida joylashgan).