6-мавзу: АҲоли геоэкологик омил сифатида

Дунё аҳолисининг барқарорлашиши.

Дунё аҳолисининг барқарорлашиши, яъни мамлакатларнинг учинчи босқичга ўтиши узоқ эмас.Бу экосферанинг ҳолати учун ўта муҳимдир, эҳтимол дунё аҳолисидан тахминан бир асрда 2 миллиарддан 10 миллиардга ёки ундан бир оз кўпроқ ортиши мумкин.Экосферанинг тизимли хусусиятлари туфайли бу жараён бир қатор бошқа вақтинчалик жараёнларни ўз ичига олади, улар қуйида муҳокама қилинади.

Шу билан бирга, демографик ўтиш назарияси барча асосий омилларни ҳисобга олмаслиги аниқ бўлади. 

Экосфера.

Агар мамлакат аҳолиси унинг эҳтиёжлари табиий ресурслардан ошадиган даражага кўтарилса, бу маълум ресурсларнинг янгиланишини (масалан, маҳаллий ўрмонлар, яйловлар, тупроқ, сув, балиқ ва бошқалар), шунингдек ифлосланишни ютиш ва йўқ қилиш имкониятини таъминлайди; кейин тўғридан-тўғри ёки билвосита ресурс базасини йўқ қилишга киришади. Бу ҳолат демографик тузоқ (лот; демографик тузоқ) деб аталади. Кўринишидан, бир қатор ривожланаётган давлатлар юқорида тавсифланган ҳолатга яқинроқ. Ушбу мамлакатлар аҳолисининг турмуш даражаси ёмонлашиши сабабли ўлим даражаси ўсиши мумкин ва бундай давлатлар демографик ўтишнинг биринчи босқичига қайтиши мумкин. Бундай регрессив ўтишнинг оқибатларини олдиндан айтиш қийин, аммо шубҳасиз жуда ноқулай.

Агар мамлакат аҳолиси унинг эҳтиёжлари табиий ресурслардан ошадиган даражага кўтарилса, бу маълум ресурсларнинг янгиланишини (масалан, маҳаллий ўрмонлар, яйловлар, тупроқ, сув, балиқ ва бошқалар), шунингдек ифлосланишни ютиш ва йўқ қилиш имкониятини таъминлайди; кейин тўғридан-тўғри ёки билвосита ресурс базасини йўқ қилишга киришади. Бу ҳолат демографик тузоқ (лот; демографик тузоқ) деб аталади. Кўринишидан, бир қатор ривожланаётган давлатлар юқорида тавсифланган ҳолатга яқинроқ. Ушбу мамлакатлар аҳолисининг турмуш даражаси ёмонлашиши сабабли ўлим даражаси ўсиши мумкин ва бундай давлатлар демографик ўтишнинг биринчи босқичига қайтиши мумкин. Бундай регрессив ўтишнинг оқибатларини олдиндан айтиш қийин, аммо шубҳасиз жуда ноқулай.