6-mavzu avtomobil dvigatelining yonilg‘i ta’minlash tizimiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlari texnologiyasi

---

6-MAVZU 
AVTOMOBIL DVIGATELINING YONILG‘I TA’MINLASH 
TIZIMIGA TEXNIK XIZMAT KO‘RSATISH VA TA’MIRLASH 
ISHLARI TEXNOLOGIYASI 
Reja: 
1. Dvigatellarning yonilg‘i ta’minlash tizimi.
2. Ta’minlash tizimida uchraydigan asosiy nosozliklar, ularning alomatlari va 
kelib chiqish sabablri.
3. Ta’minlash tizimiga TXK va T ishlarini bajarish texnologiyasi.
4. Zamonaviy yonilg‘i ta’minot tizimlariga (injektorli, gazli va h.k.) texnik 
xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashning o‘ziga xosligi.
 
Karbyuratorli dvigatellarni ta`minlash tizimiga TXK va T 
Ta`minlash tizimi nosozliklari. Ta`minlash tizimini asosiy nosozliklari 
karbyuratorga yonilg`ini uzatilishi to`xtagan, haddan tashqari kambag`al yoki boy 
aralashma hosil bo`lishi, yonilg`ini tomishi, qizigan yoki sovuq dvigatelni yurgizishni 
qiyinlashishi, salt yurishda dvigatelni turg`un ishlamasligi, hamma ish tartiblarida 
dvigatelni uzilish bilan ishlashi hamda yonilg`i sarfini ko’payib ketishi. 
Karbyuratorga yonilg`ini vaqtida yetkazib bermaslikni asosiy sabablari yonilg`i 
baki, yonilg`i o`tkazgichlar va to`rli filtrlarni ifloslanishi; yonilg`i nasosini nosozligi, 
diafragmani teshilishi, klapanlarini yeyilishi yoki ifloslanishi, nasos qismlarini o`zaro 
yaxshi mahkamlanmaganligi sababli diafragma ustiga havo tortishi, yonilg`ini mayin 
tozalash filtrlarini ifloslanishi va ikki tomonlama harakatlanuvchi klapanini 
nosozligidir.
YOnilg`i uzatilmayotganligini aniqlash uchun yonilg`i nasosida karbyuratorga 
yonilg`i uzatuvchi ichak uzib qo`yiladi, karbyurator tomonidan bo`shatib olingan 
ichak uchi shafof idishga tushiriladi (benzin dvigatelga tushib yonib ketmasligi 
uchun) va yonilg`i nasosini qo`l bilan yonilg`ini tortish (so`rish) richagi yoki stator 
yordamida tirsakli valni aylantirish bilan yonilg`i tortiladi. Agar yonilg`i oqimi 
yaxshi bosim bilan paydo bo`lsa, bunda nasos soz bo`ladi va karbyuratorni yonilg`i 
kirish joyidagi shtutser filtrini olib, uni holati tekshiriladi, ifloslangan bo`lsa 
tozalanadi. Agar yonilg`i oqimi bosimi sust yoki vaqti-vaqti bilan yonilg`ini purkasa 
yoki umuman yonilg`i uzatmasa, bunda yonilg`i nasosi yoki yonilg`i bakidan yonilg`i 
nasosiga yonilg`i uzatuvchi magistral ifloslangan. 
Qo`l nasosi yordamida yonilg`ini tortilmasligini sabablaridan birini taqsimlash 
valini ekstsentrigi turtkini bosadi, u o`z navbatida richag va diaragmali shtokni 
bosadi, bunda ekstsentrik eng pastki holatda bo`lishi mumkin. SHuning uchun 
nasosni ishga yaroqli holatini aniq tekshirish uchun startyor yoki o`t oldirish dastasi 
bilan tirsakli val bir - ikki marta aylantiriladi va qo`l bilan yonilg`i tortish 
takrorlanadi. Agar bunday tekshirganda ham yonilg`i bo`lmasa va qo`l nasosini 
harakatlantirganda yetarli qarshilik sezilmasa, unda yonilg`i nasosi nosoz bo`ladi. 
Agar yonilg`ini qo`l bilan tortishda sezilarli qarshilik bo`lsayu, yonilg`i kelmasa unda 
bakdagi yonilg`i nasosiga yonilg`i uzatayotgan magistral ifloslangan. Benzin bakdan 
yonilg`i uzatish magistralini ifloslanganligi maxsus konus o`tirgichli (nasadka) shina 

---

nasosi yoki kompressor yordamida ‘udab aniqlanadi. Buning uchun benzin bakdan 
yonilg`i nasosiga yonilg`i uzatish ichagi nasos tomonidan uziladi va unga konusli 
o`tirgichni o`rnatib shina nasosi yoki kompressor yordamida havo yuboriladi. Bunda 
havo qiyinchiliksiz yonilg`i bakiga kirishi kerak (bakda bulluq-buluq degan ovoz 
eshitiladi). YOnilg`i magistrali bo`ylab havo yomon o`tsa yoki umuman o`tmasa, 
bunda uzatilayotgan havo bosimi oshirib boriladi. Agar yonilg`i magistralidagi 
nosozlikni havo bilan ‘udab bartaraf qilib bo`lmasa, unda benzin bakini yonilg`i 
qabul qilgich trubkasini to`rli filtri bilan olib tozalash yoki ifloslangan yoki 
shikastlangan yonilg`i trubkasini almashtirish hamda yonilg`i bakini iflosliklardan 
tozalash uchun qaynoq suvda obdon yuviladi. YOnilg`i uzatish magistralida nosozlik 
bo`lmasa, yonilg`i nasosidagi nosozliklar qidiriladi.
YOnilg`i nasosini nosozligini qidirishni uni birikkan joylaridan yonilg`ini 
oqmayotganligidan yoki shikastlangan diafragmani obdon tekshirishdan boshlash 
lozim. YOnilg`i nasosini birikkan joylari orqali yonilg`i sizib chiqsa ularni qotirish 
gaykalari mahkamlab tortiladi. Nasos qo’qog`ini yechib to`rsimon filtrini tekshirib va 
tozalab yana nasosni ishlatib koprish lozim. 
Diafragma nosoz bo`lganda korpusni pastki qismidagi maxsus teshik orqali 
sizib chiqadi va dvigatel karteriga tushadi. SHuning uchun bunday nosozlikda 
yonilg`i sarfi ko’payadi, karterdagi moy sathi koptariladi va moyga benzin aralashishi 
tufayli moy bosimi pasayadi. Bunda moy o`lchash shchupidan suyulgan moy yengil 
oqadi va benzin hidi kelib turadi. Bu qo`shimcha sabablar yonilg`i nasosini 
diafragmasini sezilarli bo`lmagan shikastlanmaganligini aniqlaydi. Bunda dvigatelni 
ishlashini yonilg`i bilan taminlash uchun yonilg`i nasosi yetarlicha ishlash 
qobiliyatini saqlaydi. SHikastlangan diafragma almashtiriladi. Agar diafragmani 
tamirlashdan almashtirishdan keyin ham yonilg`i nasosi ishlamasa uni ta`mirlash yoki 
almashtirish uchun avtomobildan yechib olinadi. 
Agar yonilg`i nasosi soz bo`lsa va yonilg`ini yetarli bosimda ta`minlamasa 
karbyuratorni to`rli filtri ifloslanmaganligi tekshiriladi. Buning uchun to`r filtr tiqini 
bo`shatib olinadi va to`rfiltr olinib tozalanadi va siqilgan havo yordamida ‘udaladi.