6-Mavzu: Ilmiy tadqiqotda modellashtirish va nazariy tadqiqot usullari Reja

Mavzuga oid testlar 1. Model bu:

1. 
   obyektning xossa va strukturasini qaytaradigan nusxa;
   
2. 
   sun’iy yaratilgan narsa, obyekt;
   

c)obyekt haqida bilim manbai;
d)mustaqil mavjud bo’lgan obyekt nusxasi.
2. Modellashtirish bu;

1. 
   nusxa – modelni o’rganish orqali asl obyektni bilish usuli;
   
2. 
   o’rindosh obyektni yaratish;
   

c)obyektni modellashtirish;
d)moddiy va ideal modellarni qurish.
3. Analogiya bu:

1. 
   Turdosh obyektlarni taqqoslash va xulosa chiqarish usuli;
   
2. 
   o’xshash belgilarni kuzatish;
   

c)bilvosita mulohaza yuritish usuli;
d)obyekt xosalarini taqqoslash.
4. Mavhumlashtirish usuli bu:

1. 
   obyekt xossalarini fikrda obrazlar shaklida ajratib olish, tahlil qilish, tushunchalarda ifodalash;
   
2. 
   mavhus obyektlarni tuzish;
   

c)mantiqiy amalni bajarish;
d)manbalarni induktiv umumlashtirish.
5. Idealizasiyalashtirish bu;

1. 
   obyektga nisbatan namuna rolini o’ynaydigan tushuncha ishlab chiqish;
   
2. 
   obyektni ideal obrazini yaratish;
   

c)obyekt haqida virtual tasavvur hosil qilish;
d)obyektni tushuntirishga qaratilgan gipotezani ishlab chiqish.
6. Umumlashtirish bu:

1. 
   obyektlardagi o’xshash, umumiy bo’lgan xossa va tomonlar haqida tasavvur hosil qilish;
   
2. 
   tadqiqotda xulosaga kelish;
   

c)deduktiv xulosa chiqarish;
d)umumlashtirilgan obrazni yaratish.
7. Tahlil umumlashtirish, aksiomatik usul, formallashtirish qanday bilish usullari kiradi?

1. 
   nazariy bilish;
   
2. 
   empirik bilish;
   

c)mulohazali bilish;
d)shaxsiy bilish.
8. Aniqlik jihatdan analogiya qaysi turlarga bo‘linadi?

1. 
   Qat’iy, qat’iy bo‘lmagan, yanglish
   
2. 
   Yanglish va qat’iy
   
3. 
   Chin va chin bo‘lmagan
   
4. 
   to‘liq va to‘liqsiz
   

9. Tadqiqotchi tomonidan aniqlab olingan va yozib qo‘yilgan voqealar, hodisalar nima deb ataladi? a) Fakt

2. 
   Axborot
   
3. 
   Ma’lumot
   
4. 
   Material
   

10. Ilmiy tadqiqotning izlanish darajalari?

1. 
   Emperik va nazariy
   
2. 
   Tajribaviy va nazariy
   
3. 
   Hissiy va aqliy
   
4. 
   Eksperimental va nazariy
   

11. Isbotlash kerak bo‘lgan, o‘rganilayotgan predmet xususida cheklangan faktlar asosida qilingan faraz, taxminiy fikr nima deb ataladi? a) Gipoteza

2. 
   Muammo
   
3. 
   Nazariya
   
4. 
   Ilmiy g’oya
   

12. Ilmiy tadqiqotning qaysi darajasida tushuncha, tamoyil, aksioma. Nazariya kabi tafakkur shakllari bilan ishlash ustuvor tadqiqot faoliyatiga aylanadi? a) Nazariy bilish darajasi

2. 
   Empirik bilish darajasi
   
3. 
   Tajribaviy bilish darajasi
   
4. 
   Aqliy bilish darajasida
   

13. Ilmiy tadqiqotning qaysi darajasida tadqiq qilinayotgan ob’ektning tashqi belgilari, o‘zgaruvchan xossalari, hissiy qabullash va jonli mushohada qilsa bo‘ladigan xossalari va muammolari in’ikos etiladi? a) Empirik bilish darajasida

2. 
   Nazariy bilish darajasida
   
3. 
   Tajribaviy bilish darajasi
   
4. 
   Aqliy bilish darajasida
   

14.Abstraksiya so‘zi qanday ma’noni anglatadi?

1. 
   Lotincha – mavhumlik
   
2. 
   Inglizcha –mavhumlik
   

S. Lotincha – noma’lumlik
D. Fransuzcha – noaniqlik
15. Abstraksiya atamasini kim ilmiy muomalaga kiritgan?

1. 
   Boetsiy
   
2. 
   Dekart
   

S. Aristotel
D. Galiley
16. Analiz so‘zining ma’nosi?

1. 
   Ajratish, farqiga borish, parchalash
   
2. 
   Moslik, o‘xshashlik
   

S. Faraz, taxmin
D. qismlarga bo‘lish, maydalash
17. Alohida hodisa va faktlarni tushuntiradigan ilmiy faraz gipotetik usulning qanday turiga mansub?

1. 
   Yakka
   
2. 
   Umumiy
   

S. Juz’iy
D. juz’iy bo‘lmagan
18. Qaysi usul ob’ektlar o‘rtasida mavjud bo‘lgan o‘xshashlikni o‘rganib, bir ob’ektga xos bo‘lgan belgilar shu turdagi boshqa ob’ektda ham bo‘lishi mumkinligini asoslaydi?

1. 
   Analogiya
   
2. 
   Gipotetik
   

S. Mavhumlashtirish
D. taqqoslash
19. Cheklangan faktlar asosida ob’ektning xossa va qonuniyatlari xususida ilmiy faraz qilish, asoslanishi kerak bo‘lgan g‘oyani olg‘a surish usuli? a) Gipotetik

2. 
   Analogiya
   
3. 
   Mavhumlashtirish
   
4. 
   aksiomalashtirish
   

20.Yangi nazariyaning eskirgan nazariyaga munosabati kanday buladi?
a) eski nazariyani tula bekor kiladi;
b)eski nazariyaning amal kilish doirasini belgilaydi;

3. 
   nazariyalar chin bulsa, eskirmaydi;
   
4. 
   javob yuk.