6 mavzu Raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalarini o’rni va ahamiyati Blokcheyn texnologiyasini asosiy tushunchalar

Blockchain konsensus algoritmlari

• Blockchain konsensus algoritmlari
• Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, blokcheyn to‘g‘risidagi ma’lumotlar ochiq va oshkora. Bu shuni anglatadiki, har bir kishi tranzaktsiya tarixi va u amalga oshirilgan yo‘lni ko‘rishi mumkin. Bitim hajmi haqida ma’lumot ham ochiq. Bunday holda, qabul qiluvchi va qabul qiluvchining shaxsi oshkor qilinmaydi. Bu blokcheynningshaffofligini bildiradi.
• Har qanday tranzaksiya, aksariyat tarmoq ishtirokchilari tomonidan ma’qullangandan keyin tasdiqlangan deb e’lon qilinadi. Tranzaksiyaga ruxsat berish uchun konsensus (tarmoqning barcha ishtirokchilari o‘rtasida kelishuvga erishish va uning ishlashini ta’minlaydigan mexanizm) talab qilinadi. Blokcheynga butun tarmoqning ishonchliligini kafolatlaydigan maxsus kalitlar yordamida kirish mumkin. Har bir foydalanuvchi bunga ega.
• Kalit – bu kriptografik yozuvlar to‘plami. U mutlaqo noyobdir, bu ma’lumotlarning buzilishi va xakerlik hujumlarining mumkin emasligini kafolatlaydi.

Shartnoma munosabatlari

• Shartnoma munosabatlari
• Konsensus, umumiy ma’noda, kelishuvga erishish usulini anglatadi. Yagona boshqaruv organi bo‘lmagan markazlashtirilmagan tizim bo‘lgan blockchainda konsensusga erishish uchun turli xil algoritmlar ishlab chiqilgan.
• Blokcheyn tarmog‘ida tizim ishtirokchilari bir-biriga ishonadimi yoki yo‘qmi muhim emas. Ular barchani qiziqtiradigan muayyan ish tamoyililari to‘g‘risida kelishib olishlari kerak. Va bu konsensus mexanizmining bevosita vazifasi.
• Blokcheyndagi konsensus algoritmi – bu barcha ishtirokchilar o‘rtasida kelishuvga erishish va tarmoqning ishlashini ta’minlashga imkon beradigan ma’lum matematik qoidalar va funktsiyalar to‘plami. Hozirda bir nechta turli xil konsensusga erishish algoritmlari mavjud.

Afzalliklari va Kamchiliklari

• Afzalliklari va Kamchiliklari
• Markazsizlashtirish - tarmoq a’zolari bir-biriga teng bo‘lib, to‘g‘ridan-to‘g‘ri ma- ’lumot almashishlari mumkin
• Miqyoslilik – agar Bitcoin blokcheyn Visa tranzaktsiyalarining ulushini hisobga oladigan bo‘lsa, unda uning hajmi yuzlab terabaytlarga yetadi Ishonchlilik - maxsus shifrlangan kalitlardan foydalanilganligi sababli ma’lumotlarni almashtirish va xakerlarning hujumlari chiqarib tashlanadi.
• Firibgarlik - blokcheyn ma’- lumotlarini qaytarib bo‘lmaydi. Shu sababli, operatsiya hatto xato bilan bajarilgan bo‘lsa ham orqaga qaytarilmaydi
• Shaffoflik - barcha bloklar hamma uchun ochiq. Har qanday operatsiyani bajarish uchun yo‘lni tekshirish mumkin 51% hujum - agar Bitcoin blokcheynda hisoblash quvvatining 51% bitta qurilmaga tegishli bo‘lsa, unda yaxlitlik buziladi