6-tema. Diskret ekilik signallardí optimal kogerent qabíl qíLÍwda potensial kesentkeshídamlíQ
Download 39.81 Kb. Pdf ko'rish
|
6-lekciya
|
6-tema. DISKRET EKILIK SIGNALLARDÍ OPTIMAL KOGERENT QABÍL QÍLÍWDA POTENSIAL KESENTKESHÍDAMLÍQ Signal hár qanday radiotexnik sistemada uzatılıw processinde buzılıwǵa ushraydı hám nátiyjede qabıllaǵısh shıǵıwında xabar qandayda qátelik menen kórinedi. Signaldıń buzılıwı kanallar xarakteristikasınıń tosınarlı ózgeriwi esabına da, sonıń menen birge olardaǵı kesentler esabınada bolıwı múmkin. Kanaldıń jiylik hám waqıt xarakteristikası esabına júzege keliwshi buzılıwlar sızıqlı buzılıwlar dep júritiledi. Bunnan tısqarı ol yamasa bul bólektiń sızıqlı emesligi nátiyjesinde kanalda sızıqlı emes buzılıwlar júzege keliwi múmkin. Signaldıń sızıqlı hám sızıqlı emes buzılıwları kanaldıń málim xarakteristikaları esabına payda bolar eken, bul buzılıwlardı ońlaw esabına jónge salıw múmkin. Kesentler esabına bolatuǵın buzılıwlar tosınarlı xarakterge iye bolǵanlıǵı sebepli, olardı tolıq saplastırıw múmkin emes. Tuwrı proektlestiriw sistemalarda xabardıń buzılıwları tek ǵana kesentlerdiń tásiri esabına bolıwı múmkin. Qabıllaǵısh kesentler tásiri bolmaǵanda uzatılǵan paydalı signaldaǵı xabardı tolıq sáwlelendirsin. Kesentler tásirinde bolsa xabar qandayda qátelik penen sawlelenedi. Xabardıń minimal buzılıwı támiyinleytuǵın qabıllaǵısh optimal yamasa ideal qabıllaǵısh dep ataladı. Optimallıq kriteryası hám buzılıwlardıń sanlı xarakteristikası qabıllaǵıshtıń wazıypasına baylanıslı boladı. Saylanǵan kriteryada buzılıwdıń minimal qáddisi potensial kesentke shıdamlıqtı ańlatadı. Belgilengen (berilgen) qabıl sharayatındaǵı real qabıllaǵıshtıń kesentke shıdamlıǵı potensial kesentke shıdamlıqtan úlken bolıwı múmkin emes. Signallarǵa qayta islew optimal apparatların sintezlew menen baylanıslı mashqalanı sheshiwdiń tiykarǵı baǵdarlarınan biri - optimal qabıllaw usılları teoriyası bolıp tabıladı. Signal hám kesent xarakteristikalarına bazı sheklewler qoyılǵanda, bul teoriya qabıl etiwshi apparattıń optimal islew algoritmin tabıwǵa hám nátiyjede, onıń quramı, sintezleniwshi apparattıń kórsetkishlerin bahalaw, uzatılıwshı signallardıń eń múnásip túrin anıqlawǵa, sonıń menen birge real qabıllaǵıshtı texnikalıq tolıq jetilistiriw dárejesin anıqlaw hámde kesentke shıdamlıǵın asırıw jolların anıqlawǵa múmkinshilik beredi. Optimal qabıllaw teoriyasınıń tiykarǵı máselesin tómendegishe qáliplestiriw múmkin: uzatılǵan signal, kanal hám kesentlerdiń bazı xarakteristikaları, sonıń menen birge olardıń óz-ara funksional tásiri aldınan málim dep qarap, qabıllaǵısh kiriwindegi signaldı eń jaqsı tártipte (saylanǵan kriterya tiykarında) sáwlelendiriwshi yamasa eń kishi qátelik penen qarar qabıl etiwshi optimal qabıllaw apparatın sintezlew zárúr boladı. Optimal qabıllaw apparatın sintezlewde tómendegiler zárúr esaplanadı: sheshiletuǵın máseleniń fizikalıq mánisine hám maqsetine uyqas bolǵan matematikalıq tiykarlanǵan optimallıq kriteryasın tańlaw, hámde barlıq aprior maǵlıwmatlardı óz ishine alıwshı hám saylanǵan kriteryaǵa muwapıq sheshimdi támiyinleytuǵın máseleniń anıq matematikalıq ańlatpasın keltiriw. Sintezlew nátiyjesinde qabıllaw apparatınıń optimal islew algoritmi hám qabıllaw apparatınıń tiyisli strukturalıq hám funksional sxeması, sonıń menen birge sxema parametrleri anıqlanıwı zárúr. Signal qabıllawda tómendegi úsh máseleden birin álbette ámelge asıradı hám oǵan qayta islew nátiyjesinde sistemaǵa qoyılǵan wazıypanı atqaradı, bular: - hár bir onda qabıllaw apparatı kiriwine paydalı signal 𝑠(𝑡) tásir etdime yamasa joqpa degen sorawǵa juwap beriwi, anıqraǵı qabıllaw apparatı kiriwine 𝑠(𝑡)+𝑤(𝑡)= 𝑥(𝑡) yamasa 𝑤(𝑡) = 𝑥(𝑡) lardan qaysısı tásir etpekte degen sorawǵa juwap beriwi kerek; - qabıllaw apparatı hár bir onda onıń kiriwine eki signal 𝑆 1 ( 𝑡) hám 𝑆 2 ( 𝑡) den qaysı biri tásir etip atırǵanın anıqlawı, yaǵnıy onıń kiriwine hár bir onda 𝑆 1 ( 𝑡)+𝑤(𝑡) = 𝑥(𝑡) yamasa 𝑆 2 ( 𝑡)+𝑤(𝑡)=𝑥(𝑡) lardan qaysı biri tásir etpekte degen sorawǵa juwap beriwi kerek. Ulıwma halda kóp kanallı sistemalarda 𝑀 ta, 𝑆1 (𝑡), 𝑆2 (𝑡), …, 𝑆𝑚 (𝑡) ta signalardı bir-birinen parıqlaw máselesin sheshiw bul kóp kanallı sistemanı shólkemlestiriw múmkinshiligin beredi; - qabıllaw apparatı onıń kiriwine tásir jetip atırǵan 𝑠(𝑡)+𝑤(𝑡)=𝑥(𝑡) signalǵa qayta islew, demodulyaciyalaw hám dekodlaw nátiyjesinde baslanǵısh xabar signalı 𝑢(𝑡) ǵa talap dárejesinde sáykes keletuǵın 𝜐(𝑡)≈𝑢(𝑡) signaldı qayta sáwlelendiriw múmkinshiligine iye bolıwı kerek. Sonday eken RTTlar tómendegi úsh máseleden birin sheshiwge tiykarlanǵan, bular :1) signaldı tabıw, 2) signallardı bir-birinen parıqlaw hám 3) baslanǵısh xabar signalın qabıllaw tárepinde sáwlelendiriw. Joqarıda keltirilgen máselelerdi sheshiw qabıllaw apparatı kiriwindegi signal 𝑥(𝑡) ǵa túrli islewler beriw tiykarında ámelge asırıladı. Bunda signalǵa qayta islew qabıllaw apparatında detektorlawdan aldın hám detektorlawdan keyin ámelge asıriladı. Mısal ushın, paydalı signal 𝑠(𝑡) dı qabıllaw apparatı kiriwindegi túrli kesentlerden ajıratıp alıw ushın joqarı chastota analog hám cifrlı filtrlerden, detektorlawdan keyin payda bolatuǵın tómen chastotalı kesentlerden ajıratıw ushın bolsa tómen chastota filtrleri hám korreksiyalawshı filtrlerden paydalanıladı. Qabıl etiwshi apparat kiriwindegi terbelis 𝑠 1 ( 𝑡), 𝑠 2 ( 𝑡), … 𝑠 𝑚 ( 𝑡) signallardan biri hámde kesent jıyındısınan ibarat bolsın. Qabıl etilgen 𝑢(𝑡) realizaciyalar boyınsha uzatıw tárepinen qaysı signal uzatılǵanlıǵın anıqlaw máselesin sheshiw talap etilgen bolsın. Bunday másele tiykarınan baylanıs sistemaları ushın say bolıp tabıladı. Belgili bolǵanınday, baylanıs sistemalarında túrli signallardı qabıllawdaǵı aljasıqlar kereksiz (artıqsha) bolıp, bul sistemalarda salıstırǵanda keń tarqalǵan signallardı optimal qabıllaw kriteryalarınan biri maksimum aposterior itimallıq kriteryası esaplanadı. Eki 𝑠 0 ( 𝑡) hám 𝑠 1 ( 𝑡) signallardı maksimum aposterior itimallıq kriteryası boyınsha qabıllawda 𝑠 1 ( 𝑡) signal uzatılǵan dep qarar shiǵarıladı, eger shınlıq qatnası 𝑙(𝑢) tómendegi shártni atqarsa Bunda, 𝑝 0 hám 𝑝 1 - 𝑠 0 ( 𝑡) hám 𝑠 1 ( 𝑡) signallardıń aprior itimallıqları. 𝑚 teń itimallıqlı signallardı qabıllawda bolsa 𝑠 𝑘 ( 𝑡) signal uzatılǵan dep qarar qabıl etiledi, eger tómendegi shárt orınlansa Diskret signallardı kogerent qabıllawda potencial kesentke shıdamlıq signaldı qáte qabıllaw itimallıǵı menen ólshenedi. Baylanıs liniyasi arqalı eki diskret signal uzatılsın: 𝑆 1 ( 𝑡)=1 𝑆 2 ( 𝑡)=0 Bul signallardı uzatılıw itimallıqları teń bolsın: Bul diskret signallarǵa aq shawqım kórinistegi additiv kesent tásir qilsin. Bul kesenttiń orta mánisi n(t)=0 ge teń. Demodulyator tárepinen qabıl qılınıp atırǵan signal itimallı bolıp tabıladı. Sebebi aldınan qaysı bir signal uzatılıwı hám oǵan qanday kórinistegi kesent tásir etiwi belgisiz bolıp tabıladı. Kesent tásirinde signallardı qáte qabıllaw múmkin. 𝑍(𝑡)=𝑆 𝑖 ( 𝑡)+𝑛(𝑡) Bul halda eki túrdegi qáte payda boladı: uzatılǵan S 1 (t) signal S 2 (t) dep hám teris uzatılǵan S 2 (t) signal S 1 (t) dep qabıl etiledi. Bul qátelerdi shártli itimallıqları tómendegishe anıqlanadı. Ol jaǵdayda diskret ekilik signallardı qáte ortasha (tolıq) qáte qabıllaw itimallıǵı tómendegishe anıqlanadı: 𝑃𝑥=𝑃 2 𝑃 12 + 𝑃 1 𝑃 21 S 1 (t) hám S 2 (t) signallari teń itimallı bolǵanlıǵı ushın diskret ekilik signallardı qátesi ortasha (tolıq) qáte qabıllaw itimallıǵı tómendegishe anıqlanadı: 1 𝑃 𝑥 = 2 ( 𝑃 12 + 𝑃 21 ) Diskret ekilik signallardı potensial kesentke shıdamlıq bul signallardı qáte qabıllaw itimallıǵı menen ólshenedi. Diskret ekilik AM signallardı qáte qabıllaw itimallıǵın anıqlaymız NFM (FM) modulyator shıǵıwındaǵı signal; b) tayansh generatorı shayqalıwınıń fazası 1800 sekirgen (2 hám 3 elementler arasında*-menen belgilengen); v) vag) NFM dekordagi signallar; d) demodulyator shıǵıwındaǵı qabıl etilgen informacion signal; e) demodulyator shıǵıwındaǵı qátesiz qabıl etilgen informacion signal. FM tayansh generatorınıń fazası 1800 sekrgennen keyin barlıq keyingi informacion signallar qáte qabıl etiledi (teris islew effekti). NFMda bolsa tek ǵana bir informacion signal qáte qabıl etiledi. NFM hám FM signallardı qabıllawda bir retli qáte payda bolǵan haldaǵı demodulyaciya qılıwdıń waqıt diagrammaları kórsetilgen. A) NFM (FM) modulyator shıǵıwındaǵı signal ; b) demodulyator kiriwindegi NFM (FM) qátesi bar signal (2 hám 3 elementler arasında* -menen belgilengen); v) tayansh generatorı shayqalıwı; g) polyus diskriminatorı shıǵıwındaǵı signallar; d) demodulyator shıǵıwındaǵı qabıl etilgen informacion signal; e) demodulyator shıǵıwındaǵı qátesiz qabıl etilgen informacion signal. Sonday etip NFMda bir retli qátelerine aylanadı. Bul bolsa qáte qabıllaw itimallıǵın FM nen eki ret artıq bolıp tabıladı. Download 39.81 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|