7-§. Scintillyaciyalıq schetchiktiń járdeminde γ nurlanıwdıń energiyasın anıqlaw Jumıstıń maqseti
Download 366.08 Kb. Pdf ko'rish
|
Ssintillyatsion hisoblagich yordamida gamma nurlanishlarni aniqlash
- Bu sahifa navigatsiya:
- Teoriyalıq maǵlıwmatlar
1 7-§. Scintillyaciyalıq schetchiktiń járdeminde γ nurlanıwdıń energiyasın anıqlaw Jumıstıń maqseti Scintillyaciyalıq schetchiktiń járdeminde hár qıylı radioaktiv úlgilerdiń γ nurlarınınıń energiyasın anıqlaw; Spektr sızıqların kalibrovkalawdı úyreniw. Teoriyalıq maǵlıwmatlar Scintillyaciyalıq schetchik – bul yadrolıq nurlanıwlar hám elementar bόleksheler (protonlar, neytronlar, elektronlar, γ-kvantlar, mezonlar hám t.b.) di registraciyalaw ushın arnalǵan ásbap. Onıń tiykarǵı elementleri zaryadlanǵan bόleksheler tásirinde lyuminescenciyalanıwshı zat (scintillyator) hám fotoelektronlı kόbeytkish (FEK) bolıp esaplanadı. Scintillyaciyalıq schetchiktiń islew principin tόmendegishe túsindiriw múmkin: scintillyaatorǵa jetip kelgen zaryadlanǵan bόlekshe onıń atom hám molekulaların ionlastırıp, qozǵan halǵa keltiredi. Atomlar όzleriniń tiykarǵı (qozdırılmaǵan) halına qaytıp fotonlardı nurlandıradı. FEK katodına kelip túsken fotonlar elektronlardıń emissiyalanıwına sebepshi boladı. Nátiyjede FEK anodında elektrlik impulsler payda boladı. Soń bul impulsler kúsheytirilip, schetchikte registraciyalanadı. Zaryadqa iye bolmaǵan bόleksheler (neytronlar, γ-kvantları) diń registraciyalanıwı olardıń scintillyator atomları menen soqılısıwı nátiyjesinde payda bolatuǵın ekilemshi zaryadlar tárepinen ámelge asırıladı. Scintillyator sıpatında hár qıylı zatlar paydalanıladı (qattı, suyıq, gaz tárizli). Scintillyatortıń tiykarǵı xarakteristikası bul registraciyalanıp atırǵan bόlekshe energiyasınıń qansha úlesi jaqtılıq energiyasına aylanǵanı bolıp tabıladı (onıń konversionlıq effektivligi η). Úlken konversionlıq effektivlikke kristall scintillyatorlar iye boladı: NaI, aktivlestirilgen Tl [NaI(Tl)], antracen hám ZnS. Scintillyatordıń bunnan basqa tiykarǵı xarakteristikalarınıń biri bul shaqnaw waqtı τ bolıp, ol qozǵan qáddilerdegi elektronlardıń bolıw waqtın bildiredi. SHaqnaw intensivligi eksonencial nızamlıq boyınsha όzgeredi. Kόpshilik scintillyatorlarda τ 10 -9 -10 -5 s intervalında boladı. τ waqıt qansha kishi bolsa, oǵan sáykes túrde kúshli sezgirlikke iye scintillyaciyalıq schetchik tayarlaw múmkin boladı. Bunday shaqnawlardıń FEK da registraciyalanıwı ushın scintillyatordıń nurlanıw spektri FEK fotokatodı sezgirliginiń spektrallıq oblastı menen sáykes keliwi kerek. Al scintillyator materialınıń όzi bolsa, menshikli nurlanıwlar ushın mόldir bolıwı zárúr. Ástenletilgen neytronlardı registraciyalaw ushın scintillyatorlarǵa Li yamasa V qosıladı. Tezlestirilgen neytronlardı registraciyalaw ushın quramında vodorodı kόp scintillyatorlar paydalanıladı. γ- kvantlar spektrometriyası hám úlken energiyalı elektronlar ushın úlken tıǵızlıqqa hám úlken atomlıq sanına iye bolǵan NaI(Tl) kristalı paydalanıladı. Scintillyaciyalıq schetchiklerdi tayarlawda hár qıylı όlshemlerdegi scintillyatorlardan paydalanıladı (kόlemi 1-2 mm 3 tan 1-2 m 3 larǵa shekem). Scintillyator nurlanıwları tolıq registraciyalanıwı ushın ol FEK penen jaqsı kontakt payda etiwi kerek. Onsha úlken bolmaǵan scintillyaciyalıq schetchiklerde scintillyator FEK tiń fotokatodına tuwrıdan-tuwrı jabıstırıp qoyıladı. Onıń qalǵan tárepleri jaqtılıq shaǵılıstırıwshı qaplama menen qaplanadı (máselen, MgO, TiO 2 ). 2 Scintillyaciyalıq schetchiklerdiń FEKi joqarı effektivlikke iye fotokatodqa (2,5 % ke shekem), úlken kúsheyttiriw koefficientine (10 8 ), elektronlar jıynalıwınıń kishi waqtına (~10 -8 s) iye bolıwı talap etiledi. Elektronlar jıynalıwınıń kishi waqtı scintillyaciyalıq schetchiktiń ajırata alıw uqıplıǵınıń joqarı bolıwın támiyinleydi. FEK tiń úlken kúsheyttiriw koefficientine iye bolıwı kishi energiyalı bόleksheler payda etken shaqnawlardıń da registraciyalanıwına múmkinshilik jaratadı. FEK anoddaǵı signaldı júzlegen ese kúsheyttiriwi múmkin. Bul laboratoriyalıq jumısta radioaktiv izotoplardan shıǵıp atırǵan γ-kvantlarınıń energiya spektri anıqlanadı. Sonlıqtan jumısta scintillyatorı NaI(Tl) kristalı bolǵan scintillyaciyalıq schetchik paydalanıladı. Jumısta aralas radioaktiv izotoplar (Mixed nuclide[Cs-137, Am-241, Sr-90]) dıń γ-spektri alınadı hám aldınnan belgili bolǵan spektrallıq sızıqlar járdeminde energiyanı kalibrovkalanadı. Download 366.08 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling