7-lektsiya Awıl xojalıq eginlerin egiw usılları. Almaslap egiw

Awıl xojalıq eginlerinin’ almaslap egiw atızlarında sxemada ko’rsetilgen ta’rtipte egilip shıg’ıw da’wiri almaslap egiw rotaciyası dep ataladı.
Barlıq atızlarda eginlerdin’ almasılıw ta’rtibin ko’rsetilgen keste rotaciyalıq keste dep ataladı.
Eginler toparının’ rotaciya da’wirinde almasıwının’ ko’rsetiliwi almaslap egiw sxeması dep ataladı. Mısalı: 3:4; 3:4:1:2; 1:3:5; 3:3:1:1 ha’m basqalar. Bunda birinshi topardag’ı egin jon’ıshqa – u’sh atızda, u’sh jıl egiledi, ekinshi topardag’ı eginler g’awasha 3-4 atızda, 3-4 jıl dawamında egiledi, u’shinshi toparda (3:4:1:2; 3:3:1:1) gu’zlik biyday bir atızda bir jıl egiledi ha’m to’rtinshi toparda g’awasha biydaydan keyin bir atız, 1-2 jıl egiledi.
23-kestede ko’rinip turg’anınday 1:3:3 g’awasha-jon’ıshqa almaslap egiw sxemasında almaslap egiwde eginlerdin’ egiliwi 2012 jılı baslansa sxemada ko’rsetilgen eginler 2018 jılı ha’r bir atızda izbe-izlik penen egilip shıg’ıladı, yag’nıy bir rotaciya tamam boladı ha’m eginler strukturası (salıstırma salmag’ı) saqlang’an tu’rde a’melge asırıladı.


24. G’awasha-jon’ıshqa almaslap egiw sxemasının’
(1:3:3) rotaciyalıq kestesi

Jıl lar	Almaslap egiw atızları ha’m eginler
	I	II	III	IV	V	VI	VII
2012	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	G’awasha	G’awasha	G’awasha	Jon’ıshqa	Jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa
2013	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	G’awasha	G’awasha	G’awasha	Jon’ıshqa	Jon’ıshqa
2014	Jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	G’awasha	G’awasha	G’awasha	Jon’ıshqa
2015	Jon’ıshqa	Jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	G’awasha	G’awasha	G’awasha
2016	G’awasha	Jon’ıshqa	Jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	G’awasha	G’awasha
2017	G’awasha	G’awasha	Jon’ıshqa	Jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	G’awasha
2018	G’awasha	G’awasha	G’awasha	Jon’ıshqa	Jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa	Gu’zlik biyday jon’ıshqa

A’miwda’ryanın’ to’menindegi egislik jerler a’dette organikalıq zatlar menen kem ta’miyinlengen, suwg’arılatug’ın jerlerdin’ basım ko’pshiliginde gumus mug’darı 0,5-1,3% ti quraydı.

Oraylıq Aziyanın’ suwg’arılatug’ın diyxanshılıg’ında, g’awasha bir neshe jıllar dawamında u’zliksiz egilip kelgenligi sebepli, topıraq quramındag’ı organikalıq zatlardın’ sarplanıwı ha’m kemeyiwine, qolaylı fizikalıq qa’siyetlerdin’ to’menlewine alıp keldi. O’zbekstan Respublikası g’a’rezsizlikke eriskennen keyin g’awasha monokulturası saplastırıldı. G’awasha maydanları esabınan gu’zlik biyday, baw-baqsha, palız, miywe ha’m ot-sho’plik eginleri maydanı ken’eydi.
Qaraqalpaqstan diyxanshılıq ilim izertlew institutında uzaq jıllar dawamında o’tkerilgen ta’jiriybeler, topıraqtın’ o’nimdarlıg’ın arttırıwda, onı shorlanıwdan saqlawda ha’m vilt keselligin pa’seytiwde jon’ıshqanın’ paydalı ekenin ko’rsetti.
G’awasha-jon’ıshqa almaslap egiwdi turaqlı tu’rde engizip barg’anda, topıraq qwramı organikalıq zatlar menen bayıp, shirindi mug’darı artadı.
Almaslap egiw atızlarında organikalıq to’g’indi qollang’anda topıraqtın’ fizikalıq qa’siyetin jaqsılap, topıraq agregatlarının’ suw sin’diriwshiligi ha’m suwdı uslap turıw qa’siyetin iretlestirip o’simlikti kerekli bolg’an organikalıq zatlar menen u’zliksiz ta’miyinlep, g’awashanın’ bir tegis o’sip rawajlanıwına ta’sir jasaydı, ja’ne topıraq quramındag’ı paydalı mikroorganizmlerdin’ iskerlik da’rejesin arttıradı.
Organikalıq to’ginler jetkilikli mug’darda bolsa, topıraqtın’ jıllılıq rejimi jaqsılanadı, topıraq qunarlıg’ı artadı. Bunday jag’dayda g’awashadan joqarı o’nim alıwg’a jaqsı imkaniyatlar jaratıladı.
G’awasha u’zliksiz to’gin bermesten 7 jıl dawamında egilgende ortasha 2 shi rotaciyası dawamında 15,3 centner o’nim alındı.
Mineral to’gin berip gektarına 26,8 centner o’nim alıng’an bolsa, al almaslap egiwde gektarınan -32,2 centner alındı, yag’nıy qosımsha 5,4 centner artıq o’nim alındı (24-keste).

25.