72b – 20 guruhi talabasi Musayev Shukurulloning “Iqtisodiy tahlil” fanidan mustaqil ishi. Iqtisodiy tahlil prinsiplari

7. Natijaviylik Faoliyat samaradorligini oshirish maqsadlarida foydalanishda tahlil
natijalarining yaroqliligini ta’minlash.
8. Tejamlilik  Tahlil uchun sarflangan xarajatlar uni amalga oshirish natijasida
erishiladigan iqtisodiy samaradan keskin kam bo‘lishi zarur.
9. Taqqoslanuvchanlik Ko‘rsatkichlarni taqqoslashda, ya’ni ularni bir asosli tarzda
shakllantirilganligi uchun turli davrlar va boshqa korxonalar faoliyati to‘g‘risidagi aynan shunday ma’lumotlar bilan qiyosiy o‘rganish imkoniyati mavjudliligi.
10. Betaraflilik Axborotdan foydalanuvchilar bir guruhining zarari hisobiga boshqa
guruhlar manfaatlarini qondirishning o‘rinsizligi.
11. Hisobga olish Daromad va xarajatlarning yuzaga chiqish vaqti, o‘rni va markazlari
bo‘yicha hisobga olinishi.
12. Uzluksizlik Korxona xo‘jalik faoliyati yuzasidan barcha jarayonlarni o‘z yakuniga qadar hisobda uzluksiz aks ettirilishi
13. Ilmiylik  Tahlil o‘tkazish davrida ilmiy asoslangan usul va uslublardan
foydalanish shartligi
14. 
Tezkorlik va o‘z vaqtidalilik 
Tahlil o‘z vaqtida hamda tezkor o‘tkazilishi lozim. Kechikib o‘t- kazilgan tahlil natijalari o‘z samarasini yo‘qotishi mumkin.
15. Boshqa prinsiplar 


Iqtisodiy fanlar tizimida iqtisodiy tahlilning o‘rni 

Iqtisodiy tahlil iqtisodiy fanlar tizimida informatsion-analitik tavsifiga ega bo‘lib, ko‘pgina fanlar bilan o‘zaro bog‘liq. Jumladan, iqtisodiy tahlil umumiqtisodiy nazariya fani bilan bevosita aloqador. Chunki obyektlarni iqtisodiy tahlil qilish umumiqtisodiy qonunlarga asoslanadi va umum qabul qilingan kategoriyalardan foydalaniladi. Umumiqtisodiy nazariya fanida kategoriyalar va atamalarning mohiyati hamda maz-

munini ochib beriladigan bo‘lsa, iqtisodiy tahlilda esa ushbu kategoriyalar va atamalar fanning usul-uslublaridan foydalangan holda turli tomondan o‘rganiladi. Misol uchun, mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi kategoriyasini oladigan bo‘lsak, umumiqtisodiy nazariya fanida ushbu kategoriyani mohiyati va mazmuni nimadan iborat ekanligi, qanday aniqlanishi, tarkibi nimalardan iborat bo‘lishini bilib olishimiz mumkin.
Iqtisodiy tahlil fanida esa mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi ko‘rsatkichi dinamikasi, uning tarkibi, tarkibdagi o‘zgarishlar hamda o‘zgarishlarga ta’sir etgan omillar va shu kabilar bo‘yicha tahlil qilish mumkin.
Tabiat, jamiyat, iqtisodiyot va tafakkurni rivojlanishi haqidagi falsafiy va iqtisodiy ta’limotlar, o‘rganilayotgan jarayonga tarixiy va dialektik yondashuv kabilar iqtisodiy tahlil fanida umumiy asos bo‘lib hisoblanadi.
Iqtisodiy tahlil fani quyidagi fanlar bilan o‘zaro aloqadordir:
• Buxgalteriya hisobi va audit.
• Menejment va marketing.
• Mikro va makro iqtisod.
• Statistika.
• Axborot texnologiyalari va informatika.
• Moliya, bank, soliq, investitsiya, qimmatli qog‘ozlar, birja ishi sohasidagi fanlar bilan.
• Iqtisodiy matematika va ekonometriya.
• Xuquq sohasidagi fanlar.
• Tabiiy fanlar bilan va hokazolar.
Buxgalteriya hisobi mulkchilikning va xo‘jalik yuritishning turli shakllaridagi korxonalar faoliyatini yalpi, uzluksiz va hujjatlarga asoslangan holda aks ettirish tizimidir. Tahlilda ushbu tizimda shakllantirilgan ma’lumotlardan keng ko‘lamda foydalaniladi. Demak,
mazkur fan iqtisodiy tahlilning eng asosiy axborot bazasi bo‘lib hisoblanadi.
Moliya, bank, soliq, investitsiya, qimmatli qog‘ozlar, birja ishi sohasidagi fanlar bilan iqtisodiy tahlil bevosita bog‘liq. Chunki korxonalar faoliyati davlat budjeti bilan majburiy hisob-kitoblar, kredit olish va ularni to‘lash, investitsiyalarni jalb qilish yoki ularni sotish, qimmatli qog‘ozlar bozorida faol ishtirok etish, birja va bozordagi holatni uzluksiz
o‘rganish bilan chambarchas bog‘liq. Ushbu faoliyatlarni iqtisodiy tahlil qilish ularning o‘ziga xos jihatlarini bilishni talab qiladi. Bu esa, iqtisodiy tahlilning samarali bo‘lishida muhim ahamiyatga ega. Axborot texnologiyalari va informatika fanlari asosida iqtisodiy
tahlil ishlari dasturlanib, kompyuter vositalarida ular amalga oshiriladi. Bunda iqtisodiy tahlil fanining usul va uslublari, belgilangan maqsad va vazifalar axborot texnologiyalari va informatika fanlari talablari asosida dasturlanadi. Kompyuterlar yordamida amalga oshirilgan tahlil ishlari o‘ta tez va aniq bajariladi hamda mutaxassislar mehnatini yengillashtirib beradi. Yuqorida qayd etilgan boshqa fanlar ham iqtisodiy tahlil fani bilan bevosita bog‘langan.