8-Amaliy ish. Saqlovchi seliklarni qurishni hisoblash. Ishdan maqsad

Binoni saqlash choralarini tanlash.
Maktab binosi uchun deformatsiya ko`rsatkichini F va J<sub>vp</sub>. qatlamlarini o`zida jamlagan tog` jinslari tizmasi uchun qazishning xavfsiz chuqurligini aniqlash lozim.
Yo`l qo`yilgan deformatsiya ko`rsatkichi quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi:

To`rt qavatli maktab binosi 120 mm ga teng, ikkinchi turkum (daraja) ga kiradi (8.2 jadval) l<sub>d</sub> uchun qabul qilinadi.
Jadval va punktlardagi dalilli n koeffitsientlar qiymati mos holda qabul qilingan jadvalda keltirilgan.
Olingan qiymatni (4.4) formulaga qo`yib, quyidagi natijani olamiz:
l_d=1201,01,21,01,20,8=138 mm.
aniqlashda maktab binosi uchun gorizontal deformatsiyalarning yo`l qo`yilgan ko`rsatkichini hisoblaymiz .

m_=0.7
8.2.-Jadval.
Koeffitsientlarning qabul qilingan qiymatlari.

Koeffitsient	Hisobga olinadigan omillar	Koeffitsient qiymati
n1	Tuproqli sharoitlar	1,0
n2	Material va devor yo`g`onligi	1,2
n3	Eskirishi	1,0
n4	To`siqning qattiqligi	1,2
n5	Bino shakli	0,8

Qatlamlar o`rtasidagi kattalik 0,2 dan kam N<sub>sr</sub>- qatlam yotishining o`rtacha chuqurligi J_vp (600,2323 m), hisobi yo`l qo`yiladi (p. 5.1.5) (5.4). formulasi bo`yicha amalga oshiriladi.

-topamiz- jadval bo`yicha.
Chelyabinsk basseyni uchun - da gorizontal deformatsiyalarning yo`l qo`yilgan ko`rsatkichi (4,7) formula bo`yicha aniqlangan, m<sub>1</sub> i m<sub>2</sub> – qatlamning tortib olish quvvati F=2,0 m va qatlamning J<sub>vp</sub>=2,25 m.
Jinsning qalin qatlami oldin 1 qatlam bo`yicha 5.1.7 paragrafga asosan, (5.4) bo`yicha hisoblangan qazilayotgan joy bilan ishlab chiqilganini hisobga olib, xavfsiz chuqurlik qiymatini 15%, ga ko`paytiramiz, ya`ni . Shu sababli (8.1.8 paragraf) siljish burchaklarini aniqlash va saqlovchi seliklarni qurishni birinchi variant bo`yicha quyidagicha amalga oshiramiz. Maktab binosi atrofiga uning burchak nuqtalari orqali to`g`ri burchak qo`yamiz, tomonlarini yoyilish va qatlamning yoyilish kresti bo`yicha mo`ljallaymiz. Shu tomonlarga parallel, ulardan berma kengligiga teng masofada, ularning o`zaro kesishuvigacha to`g`ri chiziq o`tkazamiz.
Berma kengligiga yo`l qo`yilgan deformatsiya ko`rsatkichiga bog`liq holda 8.1 jadval bo`yicha aniqlaymiz. ABVG muhofazalanuvchi maydon konturini hosil qilamiz.
Muhofazalanuvchi maydon chegaralarin yoyilish krestiga vertikal kesim holida loyihalaymiz va A (B) i G (V) nuqtalarini hosil qilamiz
siljish burchaklarini va (p. 8.1.8) tuzatishlarni hisobga olgan holda
2.1 va 2.2 jadval bo`yicha ni aniqlaymiz.
F qatlami uchun F
J<sub>vp</sub> qatlami uchun J<sub>vp</sub> burchak =45<sup>0</sup>.
Kesimda yoyilish krestida A (B), G (V) nuqtalardan =45<sup>0</sup> siljish burchaklari ostidagi o`tirindi qoplama jinslarga chiziq o`tkazamiz va ularni tub jinslarga  va  siljish burchaklari ostida kerakli qatlam bilan kesishgunicha davom ettiramiz.
a(b), g(v), z(j) nuqtalarini hosil qilamiz. Seliklar chegaralari joylashgan chuqurliklar a(b)- nuqtalarda-166m, g(v)-nuqtalarda-196m,
d(e)-nuqtalarda-220m, z(j) nuqtalarda-260m.
Hosil bo`lgan chuqurliklar hisoblangan xavfsizlik chuqurligidan ma`lum darajada kichik. Shuning uchun maktab binosi ostidan ko`mir qazib olish faqatgina binoni himoya qilishning konchilik va konstruktiv choralarini qo`llagan holda amalga oshirilishi mumkin. Konstruktiv choralarni qo`llash binodan foydalanishni vaqtincha to`xtatish holatiga olib keladi, bu esa dars davrida ma`qul emas. Bitta bino uchun konchilik choralarini qo`llash iqtisodiy jihatdan foydasizdir.
Yoyilishi bo`yicha saqlovchi seliklar chegaralarini aniqlash uchun yoyilish bo`yicha vertikal kesim hosil qilamiz va unga muhofazalanuvchi maydon B(V) i A(G) nuqtalarini olib boramiz. Bu nuqtalardan o`tirindi qoplama jinslar chizig`iga =45<sup>0</sup> ( 2.1 jadval) burchagi ostida va (p. 8.1.8) i burchak ostida tuzatishlarni hisobga olgan holda tub jinslarda yoyilish krestidagi kesimda a(b), g(v), d(e) va z(j) nuqtalar orqali o`tuvchi gorizontal chiziqlar bilan kesishgunicha chiziq o`tkazamiz va F va J<sub>vp.</sub> qatlamlarda yoyilishi bo`yicha yuqori va pastki seliklar chegaralarini hosil qilamiz.
Vertikal kesimlarda yoyilish va yoyilish krestida hosil bo`lgan saqlovchi seliklar chegaralarini rejaga o`tkazamiz va F qatlamda F –a b v g, J_vp qatlamda J_vp – d e j z. saqlovchi seliklar konturini hosil qilamiz.
Qatlamlarni qayta ishlashga yo`l qo`yiladigan saqlovchi seliklarning kichik o`lchamlari quyidagi tarzda aniqlanadi.
Planda seliklar a b v b v g (d e j z) burchakli nuqtalaridan seliklar chegarasida hosil bo`lgan ko`mirlarni teng yarim bo`lakka bo`luvchi, muhofazalanuvchi maydon ( a-0<sub>1</sub>, b-0<sub>2</sub>, v-0<sub>3</sub>, g-0<sub>4</sub> chiziqlari) konturi chegarasi bilan kesishgunicha chiziqlar o`tkaziladi. Bu chiziqlar kesishish nuqtasidan (0₁, 0₂, 0₃, 0₄) muhofazalanuvchi maydon konturi bilan ko`rsatilgan nuqtalardan seliklar chegarasi chiziqlarigacha (R<sub>1</sub>, R<sub>2</sub>, R<sub>3</sub>, R<sub>4</sub>) eng minimal masofaga teng bo`lgan radiusda aylanalar o`tkazamiz. Radiuslar uzunligi 0<sub>1</sub>, 0<sub>2</sub>, 0<sub>3</sub>, 0<sub>4</sub> nuqtalardan seliklar chegara chizig`iga tushirilgan perpendikulyarlar uzunligiga teng. Ko`rsatilgan aylanalar seliklarning oxirgi chegarasini aniqlaydi. ( 8.3 rasm). Agar a-0<sub>1</sub>, b-0<sub>2</sub>, v-0<sub>3</sub>, g-0<sub>4</sub> chiziqlar muhofazalanuvchi maydon konturini kesib o`tmasa, unda seliklarning oxirgi chegarasi to`g`ri chiziq kesishish nuqtalaridan o`tkazilgan aylanalar radiusi bilan aniqlaniladi: a-0₁-b-0₂ i v-0₃-g-0₄. Saqlovchi seliklardagi zahiralarni hisoblashni amalga oshiramiz.