8-laboratoriya ishi tranzistor funksional generator sifatida o’rganish Tajriba maqsadi

Аsbob va uskunalar
1	Rastrli panel DIN A4	576 74
1	10 ta qisqa ulash simlari majmuasi	501 48
1	Tranzistor BC 140, NPN,..	578 76
1	Tranzistor BC 140, NPN,	578 762
2	Rezistor 1.5 kOm, 1.4 W	577 46
2	Rezistor 1.5 kOm, 0.5 W	577 58
1	Kondensator 0.22 mkF, 250 V, 5 %	578 13 .
1	Kondensator 0.47 mkF, 100 V, 20 %	578 33
1	Kondensator 220 mkF, 35 V, 20 %	578 41
1	Kondensator 470 mkF, 16 V, 20 %	578 40
2	Kremniyli diod 1N 4007	578 51
2	Cho’g’lanma lampa patroni E 10	579 06
2	Cho’g’lanma lampa E10; 15 V/2 W	505 19
1	Ta’minlash manbai DC 0 ... + 15 V	521 45
1	Ikki kanalli osillograf 303	575 211
2	Ekranlangan kabel BNC/4 mm	575 24
3	Ulash simlari, 0,25 mm^2, 50 sm, qora	501 28

Tajriba qurilmasi



1-rasm: Bistabil multivibrator.
Zanjirda qo’llanilgan ikki diod tranzistorlarni himoya qqilish uchun qo’yilgan, chunki bazaa-emitter kuchlanish p-n o’tishning teskari o’tish kuchlanishidan katta bo’lib ketishi haam mumkin.
Tajribani o’tkazish tartibi

1. 
   Bistabil multivibrator parametrlari
   

• 
  Multivibrator parametrlari 1-rasmda keltirilgan. (Tranzistorlar emitterlari o’zaro o’tkazgich bilan tutashtirilgan)
  

	R1	C1 mkF	R2	C2 mkF
	kOm	mkF	kOm	mkF
a1	15	470	15	220

• 
  Ta’minlash manbaini ulang va ishchi kuchlanishni 15 V qilib o’rnating.
  
• 
  L₁ va L2 lampalarni kuzating.
  

2. 
   Rezistor qarshiligi qiymatini tanlash .
   

• 
  Qarshilik qiymatini quyidagi jadval asosida o’zgartiring va har bir holat uchun L₁ va L2 lampalarni kuzating.
  

	R1 kOm	C1 mkF	R2 kOm	C2 mkF
b1	1.5	470	15	220
b2	15	470	1.5	220
b3	1.5	470	1.5	220

• 
  Tebranishlar davrini qarshilik qiymati 15 kOm bo’lgan (a1) holatdagi davri bilan solishtiring.
  

3. 
   Kondensator sig’imi qiymatini tanlash
   
4. 
   Kondensator sig’imi qiymatini quyidagi jadval asosida o’zgartiring va har bir holat uchun L₁ va L2 lampalarni kuzating.
   

	R1 kOm	C1 mkF	R2 kOm	C2 mkF
с1	15	0.47	15	220
с2	15	470	15	220

5. 
   VAT o’rganish.
   

	R1 kOm	C1 mkF	R2 kOm	C2 mkF
d1	15	0.47	15	220

• 
  
• 
  L₁ va L₂ lampalarni kuzating.
  
• 
  Ossilograf yordamida Т₁ va T₂ tranzistorlar chiqishidagi U_CE kuchlanishini hamda ulanish va uzilish(o’chirilish) vaqtini o’lchang.
  
• 
  (2) formula asosida ulanish vaqtini va (3) formula asosida tebranishlar takrorlanishi vaqtini o’lchang.
  
• 
  T₁ tranzistor chiqishidagi U_BE va U_CE kuchlanishlarni ossilograf yordamida o’lchang.
  

Olingan natijalar va ularning tahlili.

1. 
   Bistabil multivibrator parametrlari.
   

a1) Lampalar navbati bilan yonmoqda. L₁ lampa yonish vaqti L₂ lampa yonish vaqtidan katta.

2. 
   Rezistor qarshiligi qiymatini tanlash .
   

b1 L₁ lampa tez-tez yonmoqda ya’ni, ulanish vaqti R₁ qarshilik bilan belgilanadi va mos holda T₁ tranzistorning qayta ulanish vaqti ham.
b2 L₁ lampa tez-tez yonmoqda ya’ni, ulanish vaqti R₂ qarshilik bilan belgilanadi va mos holda T₂ tranzistorning qayta ulanish vaqti ham.
b3 Lampalar navbati bilan yonadi. Rezistorlar qarshiligi qiymatini yana ham kamytirib tebranish davrini kamaytiring ya’ni, impulsning takrorlanish chastotasini ham oshiring.

3. 
   Kondensator sig’imi qiymatini tanlash.
   

c1 Lampa L₁ juda tez (qisqa) miltillab yonadi ya'ni, C₁ kondensator ulanish vaqtini bilgilaydi va mos holda T₁ tranzistor qayta ulanishini ham.
c2 Lampa L₂ juda tez (qisqa) miltillab yonadi ya'ni, C₂ kondensator ulanish vaqtini bilgilaydi va mos holda T₂ tranzistor qayta ulanishini ham.

4. 
   VAT o’rganish
   

d1 Ikkala lampa ham doimiy yomoqda. Lampa o’chib yonishi oddiy ko’z bilan sezilmaydi.
Yuqoridagi signal T₁ tranzistordan olingan U_CE kuchlanish quyidagi signal Т₂ tranzistordan olingan.

(T₁) Y I: 5 V/bo’linma. DC
(T₂) Y II: 5 V/bo’linma. DC
Vaqt yoilmasi: 0.1 ms/bo’linma.

Ulanish vaqti
O’lchangan		(2) bo’yicha hisoblangan
TED,1 ms	TED,2 ms	ln2 • R1 • C1 ms	ln2 • R1 • C1 ms
0.46	0.24	0.49	0.23

• 
  Bundan tebranish davri quyidagiga teng:
  

T_S = 0.46 мс + 0.24мс = 0.70 мс
(3) asosan, ishchi sikl uchun quyidagiga ega bo’lamiz

Yuqoridagi signal T₁ tranzistordan olingan U_CE kuchlanish, quyidagi signal Т₂ tranzistordan olingan.



(Uce) Y I: 5 V/bo’linma. DC
(Ube) Y II: 2 V/bo’linma. DC
Vaqt yoilmasi: 0.1 ms/bo’linma

U_BE kuchlanish (U_BE 0.8 V ) to’gri bo’sag’a kuchlanishdan katta bo’lishi bilan baza-emitter o’tish ochilib tok o’ta

di va U_CE kuchlanish 0 V ga qadar kamayadi.