8-mavzu: Ko‘rinishlar. Asosiy va qo‘shimcha

180-shakl
Ko’rinishni o’zida tasvirlangan kesim. Bu kesim kesuvchi tekislik o’tgan
joyiga chiziladi. Ko’rinishni o’zida tasvirlangan kesim konturi ingichka tutash
chiziq bilan chiziladi (180-shakl, d, e). Kesimni chetga chiqarib chizish afzalroq.
Chunki chizmani ustida bajarilgan kesim ko’rinishni to’smaydi va chizmani
o’qishni qiyinlashtirmaydi. Kesim kesuvchi tekisliklarni izini yo’nalishlariga
nisbatan simmetrik (180-shakl, b,v, d) yoki nosimmetrik (180-shakl, a,g,e) bo’lishi
mumkin. Umumiy holda kesuvchi tekislikni holati chizmada kesim chizig’i bilan
ko’rsatiladi. Buning uchun orasi ochilgan boshlanishiga va oxiriga kuzatuvchining
nigohi ko’rsatilgan strelka qo’yilgan shtrix chiziq qo’llaniladi. Chiziq va strelkalar
181-shaklda ko’rsatilgan o’lchamlarga muvofiq bajariladi.

181-shakl
Bunda S chizmadagi kontur chiziqning qalinligi kesim chizig’ining
boshlanishi va oxiriga bir xil bosma harf qo’yiladi. Kesim chizig’iga yoziladigan
harflar berilgan chizmadagi o’lcham sonlarini o’lchamiga qaraganda 1-2 marta
katta bo’lishi kerak. Kesimlarni harf bilan belgilash alfavit tartibida bo’lishi kerak
va ular qaytarilishi mumkin emas. Kesim ustiga A-A yozuv yoziladi. Quyidagi
hollarda kesim chizig’i o’tkazilmaydi va kesimga harfli yozuv yozilmaydi:
a) Agar kesim chizmaning ustida bajarilgan bo’lsa (180-shakl, d).
b) Agar tashqariga chiqarilgan kesimning simmetriya o’qi kesuvchi
tekislikning izini davomi bo’lsa (180-shakl, b).
v) Agar kesim buyum tasvirini uzilgan joyida ko’rsatilgan bo’lsa(180-
shakl)
v). Buyumning tasvirini uzilgan joyida (180-shakl, g) yoki tasvirning ustida
(180-shakl)
e) bajarilgan nosimmetrik kesim uchun kesim chizig’i strelka bilan
o’tkaziladi, lekin harf bilan belgilanmaydi. Bundan boshqa hamma hollarda
simmetrik va nosimmetrik kesimlarga strelka qo’yilgan kesim chizig’i va harfli
belgi qo’yilishi zarur. Agar kesuvchi tekislik selindrik teshik yoki chuqurchani
chegaralovchi aylanish sirtining o’qi orqali o’tsa u holda teshik yoki chuqurchani
konturi to’la ko’rsatiladi (182-shakl, a).

182-shakl
Kesimni chizish va joylashtirish bo’yicha strelka bilan ko’rsatilgan
yo’nalishga to’g’ri kelish kerak. Kesimni formatini xohlagan joyiga chizish va uni
chizmani o’qish uchun qulay bo’lgan burchakga burish mumkin. Bunda kesimni
bildiruvchi yozuvdan kegin shartli grafik belgisi qo’yiladi (182-shakl, b).