8-mavzu: Mashina detallariga parma, zinker, razvyortka bilan ishlov berish

Boltli tutgichlar. Parmalash dastgohlari stolining T shakldagi o’sh!klaryuv^;qisuvchikvadrat boltlar (1) o’rnatiladi (212-rasm). Boltga siqkich planka (2) kiygizilganda, uning bir tomoni zagotovkani (3) boyeib turadi. Tutkichlar x&R xil shakl va o’lchamlarda yasaladi.
M avpshy shralarn kichik detallarni mahkamlashda ko’proq qo’lla-niladi. Ularning buriladigan va burilmaydigan bir necha turlari bor. Giralarning o’lchami jag’larining eni va ular oralig’ining chegarasi bilan anikdanadi.
Buriluvchi mashina g’iralari (213-rasm, a) ishlashga qulay, tu-zilishi bo’yicha soddadir. Gira boltlar, stolga mahkamlab qo’yish uchun asos (1), ko’zg’almas va qo’zg’aluvchi jag’lar (2, 4), toblangan plaiasalar (3), yurituvchi vint (5), yo’naltiruvchi (6) va sikish planka (7)laridan tuziyagan.
Burilmaydigan gnralar (213-rasm, b) asos (1) va uni stolga o’rna-tish uchun bolt (2), qo’zg’aluvchi (3) va qo’zg’almas (4) jag’lar, kisuv-chy plankalar (6), vint (5) va tayanchdan tuzilgan. Vint (5)ni dasta (7) vositasida aylantirilib quzg’aluvchi v* ko’zg’almas jag’larni bir-biriga yakinlashtirish yoki uzo!rashtirish mumqin. Detalni giraga qisishdan o ldin dastgoh stolini yaxshilab artish kerak. Keyin gira asosining sirtinn moylab, unistol o’rtasiga«o’rnatiladi, girajag’-larini kisiladigan detaya katgalig’ida ochiladi. Detal jag’lar orasiga qistirma b ilan o’rnatilgach dastani burab qisiladi. Ishlov be riladigan detal gira jag’la-ri sathidan 6—10 mm qo’tari-lib turishi kerak. Taglik de­tal sirti bilan parallel bo’lishi kerak, aks holda par-ma chetga sirpanib ketishi yoki sinishi mumkin. Giraga o’rnatilgandan keyin detalni bolg’a bilan yengil urib «o’rniga» tushiriladi.
Detallarni mexanizasiyalashgan usulda qisish uchun pnevmatik, gidravlik va elektromexanik yuritmalardan foydalaniladi. Gidrav­lik qisqichlar'bilan qisish usuli hozirgi vaqgda ko’p ko’llaniladi. Bunday moslamalardan biri 214-rasmda tasvirlangan (o).
Mashina giralarining o’rniga elektrmagnitli stollarni qo’llash detalni giraga o’rnatish vaqgani tejab, mehnat unumdorligini oshi-radi. Elektrmagnit taxtalari 500 kPa kuch bilan torta olishi mum­kin. Bunday mashinalardagi tokning kuchlanishi 36V (214-rasm, b).
K onduktorlar katta partiyada bir xil detallarni yuqori darajadagi aniqlik bilan rejasiz parmalash uchun qullaniladi. Kon­duktor bo’yicha teshik parmalashda rejalash ishi tushirib qoldiri-ladi, ishlov berish sifati va mexnat unumi odatdagiga qaragan-da yuqori bo’ladi.
215-rasmda qutili konduktor tasvirlangan. Ishlov beriladigan detalni toza artilgan konduktor (quti)ning ichiga qo’yib, qopqog’ini (4) yopiladi va vintlar (1) bilan maxkamlanadi. Parma (2) yo’naltiruvchi vtulka (3) orqali kirib detal (5)ga ishlov beradi.
216-rasmda qo’yma konduktorning konstruksiyam tasvirlangan. Ishlov beriladigan detal (4) konduktorning ayeosi (5) ga o’rnati-lib, konduktorning qopqog’ini detal ustyaga joylashtiriladi va vintlar (3) bilan mahkamlanadi. Shundan keyin vtulkaga (2) par-mani (1) kirgizib teshik parmalanadi.
Universal ygama moslamalar. Injener-konstruktorlar V.S. Kuzne­sov va VA. Ponomaryov tomonidan ishlab chiqilgan moslama (USP)dan turli ishlarni bajarishda foydalanish mumkin. USP tizimi to’plam elementlarining o’zaro almashinuvchanlik prinsipiga asoslangan. Konstruksiya elementlarining soddaligi ishlab chiqarish unumdor­ligini ta’minlaydi.
USP to’plamiga quyidagi me’yorlashtirilgan elementlar kiritilgan:
o’lchamlari 120x180 va 370x720 mm bo’lgan baza taxtalari
(217-rasm, a) elementlarning ishchi sirtlarida to’g’ri burchakli
ariqchalar, T shaklidagi o’yiqlar hamda 0320 va 440 mm. li yumaloq taxtalar bor;
shponkalar, barmoqlar, disklar va b.;
t ayanch detallar — qistirmalar, har xil burchakliklar;
asbob, konduktor va vtulkalarning yo’naltiruvchi detallari (b);
har xil konstruktiv shakllarga ega bo’lgan qisuvchi detallar (tutkichlar);
mahkamlash detallari — bolt, gayka, vint, shayba, shpilka va b. (v);
me’yorlashtirilgan detallar;
me’yorlashtirilgan yig’ish birliklari (uzellari).


Ko’rsatib o’gilgan detallar kombinasiyalaridan 150 ga yaqin turli-tuman moslamalarni yig’ish mumkin.
217-rasmda USP ni yig’ilgan holda ko’rsatilgan (g). Uning asosi (1)ga ikkita tayanch (2), planka (3), plankalar uchun konduktor plan-kalar (4, 5) o’rnatilgan. Ular gaykalar (6) bilan qisiladi. 4 va 5-plankalarga kerakli o’lchamdagi konduktor vtulkalarini (7) qo’yi-ladi. Yon sirtlariga (2) bolt (8) va gaykalar (10) bilan planka (9) birlashtiriladi, markaziy teshikka vtulka (11) o’rnatilib, uning sirti zagotovkani markazlash uchun xizmat kiladi.
USP dan foydalanish vaktni va qo’shimcha materiallar sarfini tejashga imkon beradi.