8-mavzu: tabiiy resurslar va ulardan oqilona foydalanish reja

8-mavzu: tabiiy resurslar va ulardan oqilona foydalanish reja

---

8-MAVZU: TABIIY RESURSLAR VA ULARDAN OQILONA 

FOYDALANISH


Reja 
1.O’zbekiston tabiiy resurslarining holati
2.Tabiiy resurslar klassifikatsiyasi 
3.Tabiatni muhofaza qilishning aspektlari

Tayanch so’zlar: rudasiz metallar, neft, gaz, ko’mir, torf, yer osti suvlari

Qayta tiklanadigan resurslar 
Quyosh bitmas tuganmas resurs, yer yuzini issiqlik va yorug’lik bilan
ta’minlaydi. Yomg’ir ko’llar va jilg’alarni suv bilan to’ldiradi. Qachonki,
o’simliklar fotosintez jarayonini amalga oshirsa, ular havoga kislordni qo’shadi. 
Quyosh nuri, suv va havo qayta tiklanadigan resurslardir.
Qayta tiklanmaydigan resurslar chegaralangan bo’lib, ularni siz devorni 
bo’yashda yoki avtomashina bilan sayohat qilishda foydalanasiz. Plastiklar,
bo’yoqlar va benzin qimmatbaho qayta tiklanmaydigan resusrlar bo’lmish neft yoki 
moydan ishlab chiqariladi. Neft mikroskopik dengiz organizmlarning qoldiqlarini
yuz millionlab yil davomida burdalanib chirishi natijasida paydo bo’ladi. 
Temir,mis, oltin, kumush va uran singari boyliklar metal himsoblanadi.*

Qattiq yoqilg’ilar 

Ko’mir, neft, tabiiy gaz energiya manbai bo’lib, tiklanmaydigan resurslardir. 

Qattiq yoqilg’ilar yuz millionlab yillar davomida paydo bo’lgan. Mashinalar,
avtobuslar, poezdlar va samolyotlar uchun ishlatiladigan benzin, dizelь yoqilg’isi va
raketa yoqilg’isi neftdan olinadi. Ko’mir ko’pgina qudratli zavodlarda elektr
ishlabchiqarish uchun ishlatiladi. Tabiiy gaz isitish va dvigatelьni harakatga keltirish 
uchun va ba’zan transport yoqilg’isi sifatida ishlatiladi.
Qattiq yoqilg’ilarni hozirgi kunda tejash kelajak avlod uchun zahira sifatida 
qoldirishimiz uchun muhim hisoblanadi. Qayta tiklanmaydigan resurslar
chegaralangan. Kelajakda ular narxi oshib ketishi mumkin. Qattiq yoqilg’ilarning 
me’yordan ortiq yoqilishi natijasida chiqindi gazlar atmosferaga ko’tarilib,
atmosferani ifloslanishiga olib kelmoqda. Bu esa ekotizimni buzilishiga olib keladi. 
Qattiq yoqilg’ilarni o’rniga boshqa energiya manbalarini ishlatish muhim ekanligi
ko’pchilik tomonidan ma’qullanmoqda.