9 lаborаtоriya mashg‘uloti

 
5-tajriba. Aldegidlarning kumush oksidning ammiakli eritmasi bilan oksidlanishi 
(Kumush ko‘zgu reaksiyasi) 
 
Probirkaga 5 ml 10 % li natriy gidroksid solib, 1-2 minut qizdiriladi, keyin ishqor to‘kib 
tashlanadi va probirka distillangan suv bilan chayiladi. Tozalangan probirkada kumush oksidning 
ammiakli eritmasi quyidagicha tayyorlanadi: probirkaga avval 2-3 ml kumush nitratning 1 % li 
eritmasi solinadi va chayqatib turgan holda dastlab hosil bo‘lgan cho‘kma erib ketguncha 5 % li 
ammiak eritmasi tomchilab qo‘shiladi. Hosil bo‘lgan tiniq eritmaga bir necha tomchi 5 % li 
formaldegid qo‘shiladi va probirka 60-70
0
C li suv hammomiga tushirib qizdiriladi. Bir necha 
minutdan keyin probirka devorlarida ko‘zgu Shaklida kumush ajralib chiqadi. Agar probirka yaxshi 
tozalanmagan bo‘lsa, kumush qora cho‘kma holida ham bo‘lishi mumkin. Bu reaksiya aldegidlar 
uchun sifat reaksiya bo‘lib hisoblanadi,ya’ni faqat aldegidlar bilan boradi, ketonlar kumush ko‘zgu 
reaksiyasiga kirishmaydi.
 
AgNO
3
+ 2NH
4
OH  Ag
2
O + 2NH
3
NO
3
+ H
2
O 
 
Ag
2
O + 4NH
3 
+ H
2
O  2 [Ag(NH
3
)
2
]OH 
 
2 [Ag(NH
3
)
2
]OH + HCOH  HCOOH +2Ag +4NH
3
+H
2
O 
 
HCOOH + NH
3
 HCOONH
4
 
 
DIQQAT!!! Kumushning ammiakli eritmalarini reaksiyadan keyin tezda xlorid kislota 
solingan idishga to‘kish va idishni suv bilan yuvib tashlash kerak, aks holda uzoq turishi davomida 
kumushning hech qanday sabablarsiz portlaydigan birikmasi hosil bo‘ladi. 
6-tajriba. Aldegidlarning mis (II)- gidroksid bilan oksidlanish reaksiyasi 
Probirkaga tekshirilayotgan aldegid eritmasidan 1 ml solinadi va uning ustiga 0,5 ml 
ishqorning suyiltirilgan eritmasidan va keyin cho‘kma hosil bo‘lgunicha mis (II)-sulfat eritmasidan 
tomchilatib qo‘shiladi. Hosil bo‘lgan aralashma qaynaguncha qizdiriladi.Bunda dastlab sariq rangli 
mis (I)- gidroksid cho‘kmasi hosil boladi, uning qizil rangli mis(I)-oksid va misga aylanishi evaziga 
cho‘kmaning rangi o‘zgaradi. Reaksiya tenglamalarini quyidagicha ifodalash mumkin: 
CuSO
4
+ 2 NaOH  Cu(OH)
2
 + Na
2
SO
4