9-mavzu: Shaxsning individual xususiyatlari. Reja: 1

Charlz Darvin ham o’zining "Odamda va hayvonlarda his-tuyg’ularning ifodalanishi to’g’risida" degan kitobida yozgan ediki, fiziognomistik "Har bir individning o’z shaxsiy qizi ishlariga erishib, faqat yuzlaridagi asosan ma'lum bir muskullarni qisqartirishi, bu muskullar kuchliroq rivojlangan bo’lishi mumkinligi va shuning uchun bu liniyalar va ularning odatdagi qisqarishidan paydo bo’ladigan yuz qisqarishi ancha chuqur va ko’zga ko’rinarli bo’lishi mumkinligini jiddiy ravishda bilishi kerak.
Darvinning bu g’oyalari ko’pgina psixologlarning izlanishlari uchun asos bo’ldi. Ular o’zlarining fiziognomik ta'limotlarini yuz ifodasining tavsiflanishi va tushuntirilishi hamda uning yumshoq to’qimalari holati asosiga qurila boshladilar. Mimikani psixologik jihatdan tushuntirib beradigan o’ziga xos fiziognomik ma'lumotlar tuzildi.
Bundantashqariilmolamidajudako’plaburinishlarbo’lgan. Ulardaodamningturlitabiiy, tug’maxususiyatlarigaxarakternibog’lashgaurinishlarbo’lgan. Masalan, fizionomikaodamyuzqirralarivaularningbir-biriganisbatiorqali, xiromantiya — qo’lbarmoqlarivakaftdagichiziqlarorqali, ko’zrangivaqarashlar, sochvauningxususiyatlariorqalio’rganishgaxarakatqilingan. Judakattashov — shuvgaegabo’lganCh. Lombrozo, E. Krechmer, U. Sheldonlarningkonstitusionnazariyalarishaxsxarakteriniuningtashqiko’rinishi, tanatuzilishibilanbog’labtushuntirishgauringan. Bunazariyalarjudaqattiqtanqidgahamuchragan, lekinkeltirilganmaterial, korrelya-siontahlillarma’lumjihatdanindividualxususiyatlardagitug’ma, mavjudsifatlarbilanxarakterologiksifatlaro’rtasidagibog’liqlikborliginiisbotqilolganiuchunhambunazariyalarshuvaqtgachao’rganiladi.
Lekinxaraktervauningrivojlanishi, namoyonbo’lishiuchunumumiyqonuniyatshuki, utashqimuhitta’sirida, turlixilmunosabatlartizimidashakllanadivasharoitlaro’zgarishibilano’zgaradi. Harbirkasb-hunaro’ziningtalablarimajmui — professogrammasigaegaki, ushukasbbilanshug’ullanayot-ganlardano’zigaxospsixologikqirralarvaxossalarbo’lishinitaqozoetadi (psixometriya). Shuninguchunhamvrachning, o’qituvchining, muxandisning, harbiylarning, artistlarningvaboshqalarningprofessoionalsifatlarihaqidaalohidagapiriladi. Anashukasbsohiblari, ularningishmobaynidako’rsatadiganindividualligiichidaesaxarakterologiko’zigaxoslikkattaahamiyatgaegavabuninafaqatshaxsningo’zi, balkiunio’rabturganboshqalarhamyaxshibilishlarikerak.
Xarakterxususiyatlario’zgaruvchanbo’lishigaqaramay, harbiralohidashaxsvayaxlitmillato’zigaxosliginiifodalovchishundaybarqarorsifatlarbo’ladiki, ularyillar, xattoki, asrlargahamdoshberadi. Masalan, bumilliyxaraktergataalluqlidir. O’zbeklarxarakteridaasrlardavomidasaqlanibkelayotgansamimiylik, mehmonnavozlik, ibo, sharm-hayo, takalluf, kamtarlik, mehnatsevarlikkabiqatorsifatlaravloddan-avlodgao’tibkelmoqda. Busifatlarxalqma’naviyatiningqadriyatlarigaaylanibqolganvao’zbekningo’zligininamoyonetuvchibarqarorxususiyatlardir.