9-modul finanslıq investiciya hám investitsion siyasat. Pul aylanısı, kredit hám bankler. Reja

Finanslıq investiciyalardı ámelge asırıw qásiyetleri

Bazar munasábetleri sharayatında pul resurslarini úzliksiz qáliplestiriw hám olardı dáramat keltiretuǵın ob'ektlerge nátiyjeli investiciyalaw finans bazarı járdeminde támiyinlenedi. Bul bazar ózinde pul bazarı, kredit bazarı hám fond bazarın sáwlelengen etedi. Fond bazarında finanslıq (portfel) investiciyalar ámel etedi-ki, olar qımbatlı qaǵazlardı satıp alıwǵa jóneltirilgen boladı.
Finanslıq investiciyalar - dáramat alıw (tap procentler, dividendlar hám ijara haqi sıyaqlı ) hám tiykarǵı kapital ma`nisin kóbeytiw maqsetinde investor ıqtıyarında bolǵan kárxana aktivleri. Mánis tárepten «qimmatli qaǵazlarǵa (aktsiya, obligatsiya hám basqa qımbatlı qaǵazlar ), yaǵnıy finanslıq aktivlerge jaylastırılǵan kapital finanslıq investiciyalardı ańlatadı».
Finanslıq investiciyalardı tómendegishe klassifikaciyalaw múmkin:


2-súwret. Finanslıq investiciyalardı klassifikaciyalaw belgileri
Finanslıq investiciya yuridikalıq hám fizikalıq adamlardıń ixtiyorida ámeldegi bolǵan bos pul qarjılarınan nátiyjeli paydalanıwdı támiyinleydi.
Finanslıq investiciyalar ámeldegi (qısqa ) hám uzaq múddetli investiciyalarǵa ajratıladı. Ámeldegi (qısqa ) investiciyalar - erkin satılatuǵın hám bir jıldan kóp bolmaǵan múddette iyelik etiwge qaratılǵan qımbatlı qaǵazlar, olar, ádetde, bazar (likvidli) qımbatlı qaǵazları, dep ataladı.
Házirgi ekonomikalıq sharayatta qosılǵan aqshalar esabına investiciya iskerligin finanslıq támiynlew, tiykarlanıp, qımbatlı qaǵazlar, shet el investiciyalar hám bank kreditleri esabına ámelge asırılıp atır. Sonı da aytıw kerek, bank kreditleri qarız qarjları quramına kiritilse de, bul derekti tartılǵan aqshalar quramına kirgiziw múmkin, sebebi bank krediti investiciya iskerligin finanslıq támiynlew ushın shetten, kredit shólkemlerinen tartinadi.
Investiciya qılıwda túrlishe qurallar qollanılıwı múmkin: pul, valyuta, kredit, qımbatlı qaǵazlar, múlk (materiallıq hám nomoddiy), túrli tavar -sheki onimler hám t.b. Bular ishinde qımbatlı qaǵazlarǵa investiciya qılıw investortıń talapların qandırıwdıń eń nátiyjeli hám keń tarqalǵan usıllarınan biri esaplanadı.
Qımbatlı qaǵazlar bazarı, bir tárepden, ekonomikanıń xojalıq sub'ektleri ushın finanslıq támiyinleniw dáregi bolsa, ekinshi tárepden, xalıq hám xojalıq sub'ektleriniń bos turǵan qarjıların ekonomikaǵa aktiv qosıwshı, pul qarjıların qayta bóliwleytuǵın mexanizm bolıp tabıladı. Bazar ekonomikası sharayatında ekonomikanıń tazadan vujudga kiyatırǵan hám iskerlik júrgizeip atırǵan tarmaqların rawajlandırıw ushın túrli forma daǵı hám kólem degi investiciyalar kerek boladı. Bazar ekonomikasında qımbatlı qaǵazlar bazarı ekonomikalıq munasábetler qatnasıwshıları ortasında pul quralların nátiyjeli qayta bóliwleytuǵın mexanizm wazıypasın orınlap atır.
Qosılǵan aqshalar esabına investiciya iskerligin finanslıq támiynlewdiń zárúrli dáreklerinen biri bul tuwrıdan-tuwrı shet el investiciyalardı qosıw esaplanadı. Bos turǵan aqshalardı aktsiyadorlik jámiyetlerine yamasa mámleket byudjetine jóneltiriw qosımsha aqshaǵa bolǵan mútajlikti qandırıwǵa alıp keledi. Mine sonday jaǵdaylarda pul qarjıların qayta bóliwleytuǵın nátiyjeli ekonomikalıq mexanizm kerek boladı. Bul mexanizm finanslıq investiciyalar háreketin támiyinlep, ekonomikalıq ósiwge sharayat jaratadı.
Jalpı milliy ónimdi jaratıw, bólistiriw hám odan paydalanıw processinde pul ózbetinshe háreket etip, túrli xojalıq jurgiziwshi buwınlar, úy xojalıqları hám mámlekettiń pul qarjları fondini quraydı. Pul fondlari payda bolıw dárekleri hám ámel qılıw xarakteristikası, maqsetleri hám paydalanıw usıllarına qaray finans hám kredit formaları tusini aladı. Modulda finans sisteması, onıń tiykarǵı buwını bolǵan mámleket byudjeti hám byudjet qarjılarınıń qáliplesiwinde salıqlardıń roli aytıladı. SHutıńdek, pul mámilesi nızamları, aqshaǵa bolǵan talap hám usınıs, inflyasiyatıń mánisi ashıp beriledi. Analizdiń keyingi basqıshı kredit sisteması, bankler hám olardıń bazar ekonomikası daǵı roliga baǵıshlanadı.

3.