A bo’lim 11-kazus
Qadimgi Rim davlatida xaridor Gay sotuvchi Tit bilan oldi-sotdi
shartnomasini tuzdi, shartnomaga ko’ra Misirdan 5 ta kemada don olib kelib
berishi kerak edi. Bo’ron tufayli kemalar cho’kib ketdi. Sotib oluvchi tovarni
qabul qilib olmaguncha pul to’lamasligini aytdi. Soyuvchi sudg
Qadimgi Rim huquqi manbalarida ko’rsatilishicha, oldi-sotdi(emptio-
venditio) shartnomasi sotuvchi qandaydir
ashyoni sotishga kelishgan,
oluvchi esa
ma’lum summani to’lash majburiyatini olgan vaqtdan boshlab vujudga kelgan.
Shuningdek, oldi-sotdi shartnomasi hali tayyorlanmagan mahsulot yuzasidan ham
tuzilishi mumkin bo’lgan, bunda sotuvchi mahsuulotni tayyorlashi va o’z vaqtida
yetkazib berish majburiyatini oladi. Mazkur holatda mahsulot sotib oluvchiga yetib
kelmagan va xaridor olmagan mahsulotiga pul to’lamasligini ma’lum qilgan.
Bunday holat yuzasidan Rim huquqi manbalarida sotuvchi ashyoni sotib oluvchiga
o’tkazguniga qadar ehtiyotsizlik bilan saqlash oqibatida unga shikast yetgani uchun,
shuningdek, tasodifan nobud bo’lgani uchun ham sotuvchining javobgar bo’lishi
haqida qoida kiritilgan. Mazkur huquqiy normada belgilangan qoidaga muvofiq, sud
yuqoridagi muammoli ishni sotuvchi shartnomada ko’rsatilgan mahsulotni yetkazib
bermaganligi uchun sotib oluvchi foydasiga hal qiladi.
B o'lim
19. Rim huquqida shaxslarning buzilgan huquqlari fuqorolik sudi
jarayonlaeida ximoya qilingan va bu uch xil sud jarayoni: “legisatsion”,
“fuqorolar” va “kogitsion” sud jarayonlari asosida amalga oshirilgan.
Ushbu sud jarayonlarini o’zaro nafovutli jixatlarini muhokama qiling.
Mazkur davrda Rimda ko`p sud ishlari xususiy (fuqarolik) tartibda ko`rilgan.
Eng qadimgi davrdan boshlab sud tizimi va jarayonini tashkil etishning o`ziga xos
xususiyati shundan
iborat ediki,
sud ishlarini yuritish 2 ta bosqich: "in yure" (in
