«А» davlati «Б» davlatining hududida joylashgan ob’yektlariga havodan kata
Download 220.8 Kb. Pdf ko'rish
|
Xalqaro huquq
|
KAZUS «А» davlati «Б» davlatining hududida joylashgan ob’yektlariga havodan kata hujum uyushtirdi. “B” davlati “A” davlatining harakatlarni tajovuzkorlik harakati deb kvalifikatsiya qilib va B davlati o’zini-o’zi himoya qilishga kishgan holda, A davlati hududida joylashgan havo bazasini yakson qildi. SAVOLLAR: Savol: 1. “Kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik xalqaro huquq prinspi doirasida har bir davlatning (A, B) harakatlariga huquqiy baho bering? Javob: Kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik haqida xalqaro maydonda hozirgi kunda juda ko’p davlatlar netral davlat haqida shartnomalar tuzmoqda. Hozirgi kunda bu masala juda ham ko’p baxs munozaralarni keltirib chiqardi. Hozirgi kundagi real hayotda davlatlarning bir biriga tajavvuz qilishi kuchayib bormoqda ko’pgina saytlarda bu uchinchu jahon urushini boshlanishi ham deb etirof etildi. Buni keltirib chiqargan davlatlar Rossiya Fediratsiyasi va Ukrayina davlatlari bo’lmoqda. Bularning urish keltirib chiqarishiga sabab Ukrayina davlatining NATO tashkilotiga qo’shilishi bo’ldi. Shu yerda savol tug’uladi Ukrayina davlatining NATOga qo’shilishi nega Rossiya davlatini chuchitmoqda? Tarixdan olib qaraydigan bo’lsak Rossiya Fediratsiyasi qudratli va juda katta yer maydoni tabiiy gaz va oltin resurslariga boy davlat hisoblanadi va Rossiyani davlatini bo’y sindirish uchun unga qaram bo’lgan bir gina hududni o’z ittifoqiga qo’ib olish yevropa davlatlari uchun kifoya edi vabunga erishish arafasida Rossiya Fediratsiyasining javobini oldi. Shu yerda yana bir savol tug’uladi Rossiya Fediratsiyasini bo’y sindirish uchun Ukrayina qanday yordam berolishi mumkun? Bir vaqtlar Ukrayina davlati Rossiya tarkibida bo’lganligi va barchamizga ma’lum Rossiya ichki siyosati va qudrati haqida aniq ma’lumotlar tashqariga chiqmaydi. Ukrayina esa Rossiya tarkobidan ajralib chiqqan davlat hisoblanadi. Bu kazusga bog’liq bo’lgan real hayotdan keltirilgan misol edi. Endi kazusga qaytadigan bo’lsak “A” davlat ‘B’davlatning hududiga joylashgan uzining ob’ektlariga hohlaganday foydalanish huquqiga ega va bu “B”davlatning hududi va aholisiga hech qanday talofat keltirmasa. Agar talofat keltirgan bo’lsa “B”davlat “A”davlatga qarshi hujumga o’tishi ehtimoli borligi tabiiy hol. Ammo kazusda bunaqa deb keltirilmagan ekan albatta “B” davlatning xatti-harakatlari o’rinsiz deb topiladi va “A”davlat “B” davlatni Jahon sudiga berishi va yetkazilgan zararni qoplatishi yoki BMT nizomiga keltirilganidek “B”davlatga sangsiya elon qilishi mumkun. Savol: 2. B davlatining harakatlari zarur himoya yoki o’z-o’zini himoya qilish deb baholash mumkinmi, umuman davlatning harakatlarini xalqaro huquqda qanday kvalifikatsiya qilish mumkin? Javob: Agar A davlatning o’z ob’ektlariga qilgan hujumi natijasida B davlat hududiga zarar yetkazgan bo’lsa B davlat o’zini o’zi himoya qilishi va qarshi hujumga o’tishi mumkun yoki yuqorida aytib o’tganimdek B davlat A davlatni Jahon sudiga tortishi va zararni qoplashini talab qilishi mumkun. Ammo B davlat o’zini o’zi himoya qilsa A davlatga qarshi urush olib bormasdan yoki uning havo bazasini yo’q qilmasdan Adavlat qilgan hujumni qaytarishi kerak emasmi B davlatning hatti harakatlari A davlatga zarar keltirgan. Ammo A davlat B davlat hududiga joylashgan o’zining ob’ektarioga hujum uyushtirgan bo’lsa va bundan B davlat zarar ko’rgani aytilmagan bo’lsa B davlat A davlatga qarshi urish olib borishi bu xato hisoblanadi. Shunday ekan A davlat o’zining hududidan qanday foydalanishini B davlat belgilab bermaydiku. Masalan oddiy misol siz bir viloyatda istiqomat qilasiz va sizni qaysidur bir boshqa bir viloyatga ma’lum bir yer maydoniz bor va siz u yermaydonga egalik huquqiz bor bo’sayu sizga usha viloyatning hokimi kelib paxta yoki g’alla ekasan deb majbur qilolmaydiku va siz undan hohlagandek fooydalanishiz yoki foydalanmasligiz mumkun va hech kim sizni egalik huquqizni buzishga haqqi yuq bu ham huddi shunday narsa A davlat o’z obektlaridan hohlagandek foydalanishi mumkun asosiysi B davlatga hech qanday zarar yetmasa buldi bu mening shaxsiy fikrim. Savolga shunday diyilgan B davlat o’zini o’zi himoya qilishi to’g’rimi diyilgan o’zini o’zi himoya qilish bor qarshi hujum qilish bor. O’zini o’zi himoya qilish bu hujumni qaytarish, qarshi hujumga o’tish esa Adavlatga hujum qilish bo’lsa niga B davlat A davlatning havo bazasini yo’q qilgani o’zini o’zi himoya qilish deb baholanyabti niga Adavlat o’zining obektlariga hujumidan B davlat zarar ko’rmasdan Adavlatga zarar yetkazyabti? Menung qarashim bo’yicha agar B davlatning harakatlari to’g’ri deb baholansa A davlatning huquqlarini buzib qo’ymaymizmi shunday ekan A davlatga yetqazilgan zararni B davlat qoplab berishi maqsadga muvofiq bo’ladi deb o’ylayman Savol: 3. O'z-o'zini himoya qilish tushunchasiga tarif bering va undan foydalanish asoslarini sanab o'ting? Javon: O’z-o’zini himoya qilish tushunchasi har bir davlat o’zini-o’zi himoya qilish huquqibor shu jumladan fuqarolar ham o’zini o’zi himoya qilish huquqiga ega va bu qonun bilan mustahkamlab quyilgan. Har bir davlat o’z halqini hududini himoya qilish huquqiga ega. Agar qaysidur davlat biror bir davlat hududiga bostirib kirsa yoki hududiga zarar yetkazsa BMT nizomida ko’rsatilganidek sanksiya olishi yoki o’zini o’zi himoya qilishn uchun qarshi hujumga o’tishi mumkun. Davlat yer maydoni, fuqarolari, harbiysi va hukumati bilan davlat hisoblanadi va bulardan bittasi bo’lmasa davlat deb tasavvur qilishni imkoni bo’lmaydi. Shunday ekan har bir davlat hukumatini, maydonini, harbiylarini va aholisini himoya qiladi va zarar yetishiga yo’l qo’ymaydi. Agar qaysidur davlat zarar yetkazsa o’zini o’zi himoya qilish maqsadida qarshi hujumga o’tishi yetkazilgan zararni undirishi mumkun va har bir fuqaro qonun oldida teng bo’lganidek har bir davlat halqaro maydonga teng huquqli hisoblanadi va har bir davlatning huquqlari himoya qilinadi. Download 220.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|