А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

методологияси 
Методология - бу тизим ривожланишининг ҳаётий циклида 
(бизнес -жараён) қўлланиладиган ва битта умумий фалсафий 
ёндашув билан бирлаштирилган усуллар мажмуи. 
Бугунги кунда бозорда бир нечта методологиялар мавжуд. 
Улардан баъзилари давлат стандартларига, баъзилари корхонанинг 
корпоратив ривожланишига асосланган, баъзилари алоҳида 
муаллифлар томонидан илгари сурилган. Шунга асосланиб, бизнес-
жараёнларини моделлаштириш методологияси уч тоифага бўлинади: 
1. Лойиҳани бошқариш методологияси. 
2. Лойиҳада бизнес-жараёнларни моделлаштириш учун дастурий 
маҳсулотлардан фойдаланиш методологияси. 
3. Бизнес-жараёнларни моделлаштириш ва таҳлил қилиш 
методологияси. 
Ҳозирги вақтда корхонада мавжуд бўлган бизнес-жараёнларини 
ўзгартириш билан боғлиқ бўлган аниқ аниқланадиган лойиҳаларни 
бошқаришнинг бир қанча методологиялари мавжуд. Машҳур 
ёндашувлардан бири М. Ҳаммер ва Ж. Чампи методологияси бўлиб, 
улар "бизнес-жараёнларини қайта муҳандислик қилиш" деб 
номланади. 
Рендер (М. Ҳаммер ва Ж. Чампига кўра) - бу бизнес -
жараёнларнинг 
тубдан 
қайта 
кўриб 
чиқиш 
ва 
тубдан 
лойиҳалаштириш, корхона ишининг ҳал қилувчи, замонавий 
кўрсаткичлари, масалан, харажатлар, хизматлар ва тезликларни 
яхшилаш учун.
Бу ёндашувнинг асоси корхона фаолиятини "нолдан" кўриб 
чиқиш ва янги, янада самарали бизнес-жараёнларни ишлаб 
чиқишдир. 

---

22 
Ушбу методологиядан ташқари, аниқ муаллифлик ҳуқуқига эга 
бўлмаган, лекин алоҳида компанияларга тегишли бўлганлар ҳам бор: 
Oracle, SAP R/3, BAAN, RUP ва бошқалар. 
- Иккинчи 
методологиялар 
гуруҳига 
бизнес-жараёнлар 
моделларини яратиш учун дастурий маҳсулотлардан фойдаланиш 
методологияси киради. Таъкидлаш жоизки, нотацияни билиш ва 
ундан амалда самарали фойдалана олиш бир хил эмас. Замонавий 
моделлаштириш воситаларидан фойдаланиш шунчалик қийинки, 
уларни лойиҳада қўллаш учун махсус техникани ишлаб чиқиш талаб 
этилади. Шунинг учун, оддий лойиҳалар учун, одатда, схематик 
чизиш тили ва яратилишдан энг оддий воситалардан фойдаланиш 
мақсадга мувофиқдир (МС Ворд муҳаррири). 
Учинчи гуруҳга бизнес-жараёнларни моделлаштириш ва таҳлил 
қилиш, ишлаб чиқилаётган дастурий маҳсулот учун лойиҳани 
баҳолаш ва танлаш бўйича кўрсатмаларни аниқлаш, бажарилиши 
керак бўлган иш босқичлари, уларнинг кетма-кетлиги, операциялар 
ва усулларни тақсимлаш ва тайинлаш қоидалари киради. Ҳозирги 
вақтда қуйидаги методологиялар кенг қўлланилмоқда: - SADT 
(Structured Analysis and Design); 
- Гейн-Сарсон тизимли таҳлил; 
- Йодан/де Марконинг таркибий таҳлили ва лойиҳалаштириш; 
- Жексон тизимларининг ривожланиши ва бошқалар. 
Бундай методологиялардан фойдаланишнинг асосий мақсади - 
аниқ тузилиш, дастур блоклари орасидаги функцияларни ажратиш, 
ҳар бир блок учун кириш, чиқиш ва назорат маълумотларини 
аниқлаш. 
Бундан ташқари, хулқ-атвор хусусиятларини акс эттирувчи 
диаграммалар, дастурий блоклар учун маълумотлар тузилмалари 
дастур код шаблонларига таржима қилинади. Бунга CASE 
(Computer-Aided 
Software/System 
Engineering)-CHCTeM 
деб 
номланувчи лойиҳалаш учун тезкор прототиплаш воситалари 
ёрдамида эришилади.