A. I. Abdirazakov, R. S. Bekjonov neft va gaz qazib olish texnologiyalari

G^I  G 10^{3 à} Ð
 Ð 

0 0 _
q.tub u
(9.4)

u holda (9.2) tenglamani quyidagicha yozishimiz mumkin:

0
(G ^I

 10³

à
_ ^Ðq.tub

)  ln

^Pq.tubi _
Ð_u

₃ ^{à  Ð}q.tub
^{ Ðu} 
^Ðq.tub
^Pq.tub


 10 ^

^  ln
2 _ Ð_u
 R₀  ln

Ð
u

bu yerda a-yeruvchanlik koyeffitsiyenti
Ko‘targich optimal rejimda ishlagandagina bir tonna suyuqlikni ko‘tarish uchun eng kam energiya sarflanadi va bu holda gaz sarfi ancha kam bo‘ladi.
Quduq tubidagi bosim to‘yinish bosimidan yuqori bo‘lsada gaz neft arlashmasi quvur uzunligi bo‘yicha harakatlanmasdan, ma‘lum oraliqda harakatlanadi.

_{L  H } ^Ðq.tub ^{ Ð}to' y
¹   g


(9.6)

Ohirgi favvoralanish davrida ko‘targich optimal debit rejimida ishlayotganda favvora quvuri diametri A.P.Krilov formulasi orqali quyidagicha topiladi:

d 
(9.7)
bu yerda d-favvora quvuri diametri, mm; L- favvora quvuri uzunligi, m; ρ – neft zichligi, t/m³; g-og‘irlik kuchi tezlanishi, m/s²; P_bosh - favvoralanishning ohirgi davrida favvora quvuri tizmasi bashmakidagi bosim, N/m²; Q_opt – optimal debit, m³/sutka.
Agar hisob – kitoblar natijasida olingan diametr standart diametrlarga to‘g‘ri kelmasa, u holda yaqin standart diametr tanlanadi yoki ikki xil o‘lchamli pog‘onali quvur tizmalaridan foydalaniladi. Bu holda quvurlar tizmasi uzunligi quyidagicha aniqlanadi:

l  L  ^{d  d1}
d₂  d₁


(9.8)

bu yerda: l – tizmaning yuqori qismining uzunligi, ya‘ni katta diametrli quvur uzunligi m da ; L - tizmaning umumiy uzunligi, m ; d – hisob-kitob bo‘yicha olingan diametr, m ; d₁ – quvurning yaqin kichik standart diametri (pastki pog‘onaning), m; d₂ – quvurning yaqin katta standart diametri (yuqori pog‘ona uchun), m; d₂> d >d₁
Hisob-kitob natijasida olingan favvora quvuri diametri (favvoralanishning ohirgi davri uchun) quduqning boshlang‘ich debitini olishga ham imkon yaratadi. Shuning uchun tanlangan quvurning maksimal o‘tkazish qobiliyatini aniqlaymiz.

1,8  a³ Ð
_{ Ð }1,5

^Qmax
_ bosh u
_1,5 _{ L}1,5
(9.9)

Favvoralanishning boshlang‘ich davrida ko‘taruvchi quvur o‘tkazish qobiliyati katta bo‘lsa, u holda boshlang‘ich davri uchun ko‘taruvchi quvur diametri quyidagicha aniqlanadi:

d 



(9.10)

Hisob-kitoblar natijasida olingan diametr favvoralanishning boshlang‘ich davridan ohirgi davrigacha yuqori FIK bilan ishlamaydi. Favvoralanish davri ham qisqaradi. Shuning uchun bosqichma-bosqich kichik diametrlarga (50, 38 va 25 mm) o‘tib boriladi.Bu yerda ishqalanishda yo‘qotilish keltirilmagan, lekin ular yuqorida

ko‘rsatib o‘tilganidek quduqdagi suyuqlik ustuni bosimidan juda kichkina. P_q.tub > P_tuy da gaz faktori o‘zgarmas qoladi. U bir tonna neft tarkibida erigan gaz miqdoriga teng. Konlarni ishlatish jarayonida quduq tubi bosimini pasaytirishga to‘g‘ri keladi. (9.7) tenglamadan ko‘rinib turibdiki P_q.tub ni kamaytirsak L₁ oshadi. Bundan ma‘lumki P_q.tub = P_tuy bo‘lganda L₁ o‘zining eng baland ko‘rsatkichiga erishadi va unda L₁ N ga teng bo‘ladi.
Favvoralanishnig eng kichik bosimini quyidagi standartdan aniqlanadi: (9.3) Tengsizlikning chap qismi effektiv ta‘sir qiluvchi gaz faktori G_ef. Bu tengsizlikning o‘ng tomonini R_o ni R_opt ga almashtirish natijasida quyidagicha yozish mumkin:

1,2 10^5  h  L  
1,2 10^2  LL  h

_{R } 0
G_ef 

opt


_d 0,5
 h  lg ^P1
P<sub>2


d</sub> 0,5
 h  lg
^Pto' y
Ð_u


(9.8)

bu yerda: L – quduq ustidan quduq tubidagi to‘yinish bosimiga P_to‘y teng bo‘lgan oraliqdagi masofa.
Birinchi yaqinlashishda ko‘taruvchi quvurlar diametrini quyidagicha olishimiz mumkin:

Debit, t/sutka	Quvur diametri, mm
10 dan 20 gacha 20 dan 50 gacha 50 dan 100 gacha 100 dan 200 gach 200 dan yuqori	38 50 63 75 102

(9.10) tenglamadan L ni aniqlaymiz
h
9.2-jadval

L  
2



(9.9)

Favvoralanishi mumkin bo‘lgan eng kichik quduq tubi bosimi (9.6) tenglmasidan aniqlanadi.

^Pq.tub ^{ Í}
 L   g  P_{to' y}
(9.10)