A. Qodiriy nomidagi Jizzax Davlat Pedagogika universiteti

A.Qodiriy nomidagi
Jizzax Davlat Pedagogika universiteti
Sirtqi bo`lim biologiya yo`nalishi
0400-guruh talabasi
Norqobulova Gulchexraning
tayyorlagan
TAQDIMOTI

• Reja:
• 1.Brachiopodalar haqida ma`lumot
• 2.Brachiopoda qobig`I
• 3.Yelka oyoqlilar anatomiyasi
• 4. Ekologiyasi
• 5.Evolyutsiya tarixi va turlari

YELKA OYOQLILAR (Brachiopoda) -umurtqasiz hayvonlar tipi, dengizlarda o’troq hayot kechiradi. Tanasi pushti rang ikki pallali ohak chig’anoq bilan qoplangan. Chig’anog’ining uzunligi 10 santimetrgacha. Chig’anoq pallalari maxsus o’siklar yoki faqat muskullar yordamida tutashgan. Tanasi chig’anoq bo’shlig’ining keyingi qismida joylashgan, chig’anoqning oldingi kengaygan qismida teri o’simtalari, ya’ni kipriklar bilan qoplangan “qo’llar” bor. Kipriklar harakati tufayli mantiya bo’shlig’iga suv kirib turadi. Og’iz bo’shlig’i “qo’llar”ning asosida joylashgan. Ayrim Yelka oyoqlilarda ko’richak mavjud. Tana bo’shlig’i ikkilamchi, yuragi, qon tomirlari, halqum oldi nerv halqasi va nerv tolalari bor. Ayrim jinsli, lichinkasi troxofora. Boltiq, qora va Kaspiy dengizlaridan tashqari hamma dengizlarda yashaydi. Yelka oyoqlilar — qadimgi hayvonlar, kembriy davridan ma’lum. 280 dan ortiq turi tarqalgan. Yelka oyoqlilar paleozoyning stratigrafiyasida muhim ahamiyatga ega

Hech bir organizm umurtqasizlar davrini Brachiopodadan ko'ra ko'proq ifodalamaydi. Ular harakat qobiliyatini yo'qotgan va tanalarini qattiq tashqi qobiq bilan o'rab olgan birinchi ikki tomonlama hayvonlar edi. Yuzaki ko'rinishda mollyuskalarga o'xshash bo'lishiga qaramay, ular o'zlarining anatomiyasida butunlay boshqacha bo'lib, bu guruhga tegishlidir.

• Hech bir organizm umurtqasizlar davrini Brachiopodadan ko'ra ko'proq ifodalamaydi. Ular harakat qobiliyatini yo'qotgan va tanalarini qattiq tashqi qobiq bilan o'rab olgan birinchi ikki tomonlama hayvonlar edi. Yuzaki ko'rinishda mollyuskalarga o'xshash bo'lishiga qaramay, ular o'zlarining anatomiyasida butunlay boshqacha bo'lib, bu guruhga tegishlidir.

• Brachiopodlar bugungi kunda kamdan-kam uchraydi, ammo bu ular har bir bentik (pastki) dengiz ekologiyasida mutlaqo hukmronlik qildilar, ularning qobiqlari son-sanoqsiz milliardlab to'plangan. Bugungi kunda ularning toshga aylangan qoldiqlari barcha qazilmalarning eng keng tarqalgani hisoblanadi.