A. Y. Normurodova molekulyar fizika (risola) Toshkent – “Lesson press” – 2023

1. Temperaturasi t=27⁰S va bosimi R=4,9Ч10⁴Pa bo‘lgan azotning zichligini toping.
2. Sirti S=20sm² bo‘lgan buyum h=1mkm qalinlikda qoplangan kumush
(Ag =108^kg/mol) qatlamidagi atomlar soni N ni toping. Kumushning zichligi =10,5Ч10^{3 kg}/m³. Avogadro soni N_A=6,02Ч10 ^{23 1}/mol.
3. Harorati -73⁰S bo‘lgan gaz molekulalari ilgarilanma xarakatining o‘rtacha kinetik energiyasi W_kin ni uch marta oshirish uchun gazni qanday T₂ haroratgacha qizdirish kerak.
4. Gaz boshlang‘ich V₁=6l hajmdan V₂=4l hajmgacha siqilganda bosim DR=2Ч10⁵Pa ga ortgan bo‘lsa, boshlang‘ich bosimni aniqlang.
5. m=12g massali gazning t=177⁰S haroratdagi hajmi V=4l. Agar bosim o‘zgarmas bo‘lsa, gazning zichligi qanday harorat T₂ da ga teng bo‘ladi?
6. O‘zgarmas hajmda gazni DT=25K ga istilganda uning bosimi 5% ga ortgan bo‘lsa, gazning boshlang‘ich T₁ va oxirgi T₂ haroratlarini toping?
7. Havoning normal sharoitdagi (T₀=273 k, R₀=10⁵Pa) dagi zichligi
₀=1,29^kg/m³ bo‘lsa, uning 127⁰S harorati va R=500kPa bosim ostidagi zichligi qanday?
8. Hajmlari 3l va 4l bo‘lgan idishlarda birday temperaturali bir xil gazlar mavjud. Idishlardagi gazlar bosimlari mos ravishda 2Ч10⁵Pa va 10⁵Pa. Idishlar nay bilan tutashtirilganda gaz bosimi qanday bo‘ladi?
9. Temperatura 50⁰S, bosimi 750mm.sm.ust. bosimiga teng bo‘lgan vodorod hajmi 2,5l. Temperatura 0⁰S, bosim 760mm.sm.ust. bo‘lganda shu vodorod massasi qancha hajmni egallaydi.
10. Agar ichki yonish dvigateli silindrdagi yonadigan gaz aralashmasi atmosfera bosimida va 50 ⁰S temperaturada 40dm³ joy egallasa va porshen yurganda 15 atm. bosim ostida 5dm³ gacha siqilsa, shu gaz aralashmasi qanday temperaturagacha isiydi?
11. Miqdori =10mol bo‘lgan idishdagi bir atomli gaz izobarik ravishda isitilganda uning temperaturasi T=150K ga ortgan. Bunda sistemaga qancha issiqlik miqdori berilgan va sistema qancha ish bajargan.
12. Vannada massasi 550kg, harorati 36⁰S li suv hosil qilish uchun haroratlari t₁=11⁰C va t₂=66⁰C bo‘lgan sovuq va issiq suvlar aralashtirilgan. Aralashtirilgan sovuq va issiq suv massalarini toping.
13. Pechkadagi haroratni aniqlash uchun uning ichida qizdirilgan m₁=0,3kg massali temir g‘o‘lachani t₂=5⁰C haroratli m₂=1,2kg suvi bo‘lgan m₃=0,2kg massali mis idishga tashlanganda idishdagi suv temperaturasi =32⁰S gacha ko‘tarilgan. Pechkaning harorati t₁ toping. Temir, suv va misning solishtirma issiqlik sig‘imlarini mos holda c₁=460 , c₂=4180 , c₃=390 ga teng deb oling.
14. Porshenli silindr vodorod gazi bilan to‘ldirilgan. Porshen ustiga massasi m₁=80kg yuk qo‘yildi. Yukni h=0,6m balandlikka ko‘tarish uchun gazga qancha issiqlik miqdori berish kerak. Gaz izobarik ravishda kengaygan. Idishning issiqlik sig‘imi va tashqi bosim e’tiborga olinmasin: Vodorod molekulasining erkinlik darajasi i=5ga teng.
15. O‘zgarmas bosimda gazni isitishda sarf bo‘ladigan issiqlik miqdori shu gazni kengaytirishda bajarilgan ishdan necha marta katta. Gazning o‘zgarmas bosimdagi solishtirma issiqlik sig‘imi S_R, molyar massasi  ga teng deb oling.
16. Ideal Karno sikli bo‘yicha ishlaydigan issiqlik mashinasi har bir siklda 50J ish bajaradi. Mashina sovitgichi T₂=280K haroratga ega. Agar mashinaning FIK =0,25 bo‘lsa har bir siklda ishchi jismga qancha issiqlik miqdori berilganini, mashina isitgichining haroratini aniqlang.
17. Karno sikli bo‘yicha ishlovchi ideal issiqlik mashinasi isitgichining harorati T₁=400K, sovitgichiniki esa T₂=300K. Agar isitgichning harorati T=200K ga ko‘tarilsa, siklning FIK ning necha marta ortishi ni toping.
18. Karno sikli bo‘yicha ishlovchi ideal issiqlik mashinasi isitgichdan olgan issiqlik miqdorning 70% ini sovitgichga beradi. Agar istigichning xarorati T₁=430K bo‘lsa, sovitgichning harorati T₂ ni toping.
19. Karno sikli bo‘yicha ishlaydigan ideal issiqlik mashinasi har bir siklda A=735kJ ish bajaradi. Agar isitgichning harorati T₁=373K, mashinaning FIK i =26,8% bo‘lsa, sovitgichning temperaturasi T₂ ni, har bir siklda isitgichdan olingan issiqlik miqdori Q₁ ni va bir siklda sovitgichga berilgan issiqlik miqdori Q₂ ni aniqlang.
20. Massasi m=2kg bo‘lgan geliy ( ) izobarik (p=const) ravishda T₁=300K dan T₂=400K gacha qizdirilganda gazning kengayishida bajarilgan ish A ni toping.
21. Massasi m=510³kg bo‘lgan avtomobil qiyaligi =0,03 bo‘lgan tepalikka ko‘tarilmoqda. Bunda u tekis tezlanuvchan harakat qilib, t=50 sekund davomida S=1000m masofani o‘tdi. Agar ishqalanish koeffitsenti =0,02 va dvigatelning FIKi =0,3 bo‘lsa, avtomobil bu yo‘lni bosib o‘tish uchun qancha benzin sarflaydi. Benzining solishtirma yonish issiqligi q=4,610⁶j/kg
22. FIK i =40% bo‘lgan primusda har minutda m₀=3g kerosin yonadi. Shu primusda V=1,5l suvni t₀=10⁰C dan qaynaguncha isitish uchun qancha vaqt kerak? Suvning zichligi =10³kg/m³, suvning solishtirma issiqlik sig‘imi c_m=4180 va kerosinning issiqlik berish qobiliyati .