Абдухалилов Дилшодбек Корабоевич худудий электр энергетикасини равожлантириш монография Андижон 2023 Абдухалилов Д. К. Худудий электр энергетикасини равожлантириш: монография

7.2. Elektr taqsimlash tarmoqlarini rivojlantirish strategiyasining maqsad va vazifalari.

Elektr taqsimlash tarmoqlarini uzoq muddatli rivojlantirishning asosiy maqsadlari va asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: O‘zbekiston Respublikasida elektr energiyasi bozorining samarali ishlashiga ko‘maklashuvchi tarmoq texnologik infratuzilmasini yaratish;

- iste'molchilar talablarini, elektr yuklarining o'sishini va elektr energiyasini iste'mol qilish hajmlarini hisobga olgan holda elektr ta'minoti tizimlarining ishonchliligining zarur darajasini ta'minlash;
- elektr tarmoqlarini modernizatsiya qilish, rekonstruksiya qilish, texnik qayta jihozlash va yangi qurish jarayonida zamonaviy asbob-uskunalar va materiallar, innovatsion texnologiyalardan foydalangan holda yangilash hisobiga elektr taqsimlash tarmoqlari majmuasi asosiy fondlarining eskirish tendentsiyasini bartaraf etish;
- tarmoq hajmini oshirish;
- elektr taqsimlash tarmoqlarida elektr energiyasi yo'qotishlarini kamaytirish;
- yetkazib berilayotgan elektr energiyasi sifatini oshirish;
- normativ-huquqiy, texnik va huquqiy bazani, uslubiy ta’minotni takomillashtirish;
-zamonaviy diagnostika, monitoring va axborot o‘lchash tizimlaridan foydalangan holda ilg‘or operatsion texnologiyalarni joriy etish;
- transformator podstansiyalari va elektr uzatish liniyalari elektr jihozlarining texnik holatini monitoring qilish asosida elektr tarmoqlariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlashning samarali tizimini yaratish;
- yangi ilmiy asoslangan energiya tejamkor texnologiyalar, qurilmalar, uskunalar va materiallarni, shu jumladan tajriba loyihalari asosida joriy etish;
- elektr tarmoqlari majmuasiga investitsiya muhitini va kapital qo‘yilmalarning jozibadorligini yaxshilash, yagona innovatsion siyosatni yaratish;
- energiya samaradorligi talablarini oshirish;


7.3. Elektr taqsimlash tarmoqlarini rivojlantirish bo'yicha xalqaro tajriba.

Eng yaxshi xalqaro amaliyotga muvofiq, tarmoq kompaniyalarining ishonchliligi va xizmat ko'rsatish sifatini baholash yakuniy iste'molchilarga ta'siri bilan belgilanadi. Buning uchun ko'p hollarda SAIFI va SAIDI ko'rsatkichlari qo'llaniladi:

- SAIFI (System Average Interruption Frequency Index) - tizimdagi yakuniy iste'molchilarga elektr ta'minotidagi uzilishlar chastotasining o'rtacha indeksi;
- SAIDI (System Average Interruption Duration Indeh) - tizimdagi oxirgi iste'molchilarga elektr ta'minotidagi uzilishlar davomiyligining o'rtacha indeksi.
Shuningdek, energiya ta’minoti sifat ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq axborotning shaffofligini oshirish zarur. Buning uchun “Hududiy elektr tarmoqlari” aksiyadorlik jamiyati huzuridagi Yagona ma’lumotlarni qayta ishlash markazi negizida ma’lumotlarni to‘plash, hisoblash va ishonchlilik va sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha ma’lumotlarni taqdim etish markazi tashkil etilgani ma’qul. Shu bilan birga, hozirgi paytdan boshlab SAIFI va SAIDI ko'rsatkichlari yoki dunyoda umumiy qabul qilingan shunga o'xshash ko'rsatkichlar investitsiya va ta'mirlash dasturlarini shakllantirishda asosiy mezonlardan biriga aylanishi kerak.
Elektr tarmoqlari kompaniyalari, tartibga soluvchilar va iste'molchilar o'rtasidagi muloqotda ushbu ko'rsatkichlar tarif darajasi va ishonchlilik darajasi o'rtasidagi optimal muvozanatni aniqlash uchun asosiy hisoblanadi. Ushbu ko'rsatkichlar kompaniya daromadlariga ta'sir qiladi va kompaniyalarning ichki funktsiyalari ushbu ko'rsatkichlardan ustuvorliklarni belgilash va ta'mirlash va investitsiya dasturlari samaradorligini baholash uchun foydalanadi.
Umuman olganda, hududiy elektr tarmoqlari korxonalarining elektr ta’minoti sifati va ishonchliligiga qo‘yiladigan talablarga rioya qilish bo‘yicha mas’uliyatini oshirish zarur. Ishonchlilik va sifat ko'rsatkichlari hududiy elektr tarmoqlari korxonalari faoliyatining 8 ta eng muhim belgisi sifatida boshqaruv tizimiga (rejalar va byudjetlar, hisobotlar, xodimlarni rag'batlantirish tizimi) integratsiyalashgan bo'lishi kerak.

4.