Abdulla qahhor ijodida psixologizmlar "sarob" romani misolida

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-25, Issue-1, January - 2023
 
179 
Yozuvchi har bir yozgan asarigao’zining qalb kechinmalari , iztiroblari ,iqtidori 
, orzu armonlari , qolaversa, millat va xalq dardini muommolarini chuqur taxlil qilib 
badiiylik ruhi bilan uyg’unlashtirib obraz va qahramonlar timsolida tasvirlaydi. 
Asarning umrboqiyligi ham asar g’oyasini ochib beruvchi obraz va harakterlarni 
psixologik jihatdan qaytarzda yoritib borganligi bilan ajralib turadi . 
Sarob va Munisxonning iliq, shaffof orzularga to’la muhabbat ufurib turgan 
baxtli kelajagini ko’radi . Ular hayotida ….. ( badiiy asardagi) uchraydigan barcha 
to’siqlarni mardona yengib o’tadilar … axir yaxshi insonlar hayotda ham badiiy 
asarlarda ham ezgu maqsadlariga yetadiku deydi, - ammo asar voqealari rivojida bu 
fikri sarrobga aylanadi xuddi Saidiy va Munisxonning baxti singari. 
Saidiy – tarbiyali , ilmli, iqtidorli vazmin yigit kuchli hissiyotga ega qalb sohibi 
dunyoni toza teran nigohlarida ko’raoladi. Ammo hech kimga yuragini ochib 
gapirmaydi,ko’p o’ylaydi – shunchalik kam gapiradi.G’oya ichida yana boshqa bir 
Saidiy bordek . Uni Ehson , Shafrin kabi hurfikr , hammaslak do’stlari bor.Ular Saidiy 
uchunhar qanday sharoitda yordamga tayyor. Biroq Saidiyni hammadan hatto ko’ngil 
qo’ygan doimo yonida yurguvhi sevganqizi Munisxondan ham ajratib turuvchi bir 
devor bore di. Buni yozuvchi asar rivojida Saidiyning ruhiyatida bo’ladigan 
o’zgarishlar asnosida tasvirlaydi.Munisxonni ilk bor ko’rganida shunday o’ylaydi ,, 
…. Shu qizni boshiga bir tashvish tushsayu yagona xaloskori faqat Saidiy bo’lsa…. ,, 
Venalik olim Zigmurd Freydning psxologik talqinidagi shaxsga nisbatan 
dinamika tushunchasini qo’llaydi, ya’ni uning xulqidagi hayotidagi hech narsa tasodif 
bo’lmay , sababiy bog’langan bo’ladi deb yozadi . Buning isbotini bevosita Saidiyni 
taqdirida ko’rishimiz mumkin. Saidiy qanchalik halol, to’g’ri, istedodli yigit 
bo’lmasin u umr yo’lida adashdi , millatchilar safiga kirib qolib so’ngsiz istedodini 
o’z umrini qo’g’irchoqqa aylantirdi. Na ijtimoiy hayotda na shaxsiy hayotda u 
Saodatga erisha oldi.Akasining qistovi bilan Munisxon o’zi istamagan Muxtorxonga 
turmishga chiqadi. Saidiy esa o’ziga mutloqo nomunosib domlaning yagona qizi 
Soraxonga uylanadi. Ular o’zlarin bu taqdirga ko’nikishga majburlashadi.Ma’lumki 
yengib bo’lmas hohish natijasida vujudga kelgan oilada muhabbat harorati sezilib 
turadi. Majburiyat yuzasidan vujudga kelgan oilada oila bo’lib qolish majburiyati
soxta tuyg’ularni tug’diradi. 
A.Qahhor Saidiy va Munisxon taqdiridapsixologizmning dinamik analetik va 
tipologik prinsipi asosida tasvirlangan. Agar ijtimoiy tuzim tuzimdagi ayrim nopok 
insonlarning soxta g’oyalariga aldangan. Saidiy asar so’ngida vofot etadi . Munisxon 
o’z joniga qasd qiladi. Inson taqdiri u yashagan zamon va davrdan muhit tasiridan 
betasir qolmaydi. 
Bu borada Zigmend Freyd talqinidagi shaxs hech qachon to’xtamaydigan 
o’zaroziddiyatda bo’ladigan jarayonlarning o’sib boruvchi murakkab qurulmasidan 
iborat degan tasavvurda psixodinamik yondashuvning mohiyati ifodalangan shaxsga 

---