Abdullayev jonibekning matematik analiz fanidan yozgan


Download 360.2 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/6
Sana29.05.2020
Hajmi360.2 Kb.
#111578
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
koshi tengsizligi va uning tadbiqlari

  funksiya uchun 

                   

)

(



)

(

)



(

2

2



1

1

2



2

1

1



x

f

p

x

f

p

x

p

x

p

f



 

tengsizlik ixtiyoriy   



1

,

0



,

0

),



,

(

,



2

1

2



1

2

1







p



p

p

p

b

a

x

x

 

sonlarda o’rinli bo’lsa,  



)

(x



f

 funksiya   

)

,

b



a

  oraliqda  botiq  deyiladi.  

Teorema:

  a)  Agar 

)

,

(



,

0

)



(

b

a

x

x

f





bo’lsa  ixtiyoriy   

)

,

(



...

,

,



2

1

b



a

x

x

x

n

  va    



1

...


2

1





n

p

p

p

 

tenglikni qanoatlantiruvchi 



0

...,


,

0

,



0

2

1





n

p

p

p

 sonlari uchun ushbu  

    

)

37



(

)

(



...

)

(



)

(

)



...

(

2



2

1

1



2

2

1



1

n

n

n

n

x

f

p

x

f

p

x

f

p

x

p

x

p

x

p

f





 



tengsizlik o’rinli bo’ladi. 

b)    Agar 

)

,

(



,

0

)



(

b

a

x

x

f





bo’lsa  ixtiyoriy   

)

,

(



...

,

,



2

1

b



a

x

x

x

n

  va    



1

...


2

1





n

p

p

p

 

tenglikni qanoatlantiruvchi 



0

...,


,

0

,



0

2

1





n

p

p

p

 sonlari uchun ushbu  

    

)

38



(

)

(



...

)

(



)

(

)



...

(

2



2

1

1



2

2

1



1

n

n

n

n

x

f

p

x

f

p

x

f

p

x

p

x

p

x

p

f





 



tengsizlik o’rinli bo’ladi.  

Isbot. a) Avvalo ixtiyoriy 

)

,

b



a

c

 va  



)

,

b



a

x

 uchun  ushbu  



      

)

39



(

)

)(



(

)

(



)

(

c



x

c

f

c

f

x

f



  



 tengsizlik bajarilishini  ko’rsatamiz. Buning uchun  

                   

)

)(

(



)

(

)



(

)

(



c

x

c

f

c

f

x

f

x

g





 

funknsiyaning 

)

,

b



a

 oraliqda eng katta qiymatini topamiz.  

0

)

(



)

(

),



(

)

(



)

(













x



f

x

g

c

f

x

f

x

g

  

bo’lgani uchun  



)

(x



g

 kamayuvchi. 



0

)

(





c



g

  ekanligidan 

)

(x



g

  ning  ishorasi  



c

x

    nuqtadan  o’tishda  musbatdan  manfiyga  o’zgarishi  kelib  chiqadi.   



c

x

  



nuqtadan boshqa nuqtada 

)

(x



g

 nolga aylanmasligidan 



)

(x



g

  


 

 

funksiya  



c

x

  nuqtada o’zining eng katta qiymatini qabul qilishi kelib chiqadi. 



Demak,  

)

(



)

(

c



g

x

g

 bo’ladi,  ya’ni (39) tengsizlik o’rinli bo’ladi. 



(39)  tengsizlikda  tenglik  faqat     

c

x

    bo’lganda  bajariladi. 



)

,

(



...

,

,



2

1

b



a

x

x

x

n

  



ixtiyoriy  nuqtalar  bo’lsin.    Agar   

n

n

x

p

x

p

x

p

c



...



2

2

1



1

  bo’lsa,   

)

,

b



a

c

 



bo’ladi. (39) tengsizlikka ko’ra  

























)



...

(

)



(

)

)(



(

)

(



)

...


)(

(

)



(

)]

)(



(

)

(



[

...


)]

)(

(



)

(

[



)]

)(

(



)

(

[



)

(

...



)

(

)



(

2

2



1

1

2



2

1

1



2

1

2



2

1

1



n

n

n

n

n

n

n

x

p

x

p

x

p

f

c

f

c

c

c

f

c

f

c

x

p

x

p

x

p

c

f

c

f

c

x

c

f

c

f

p

c

x

c

f

c

f

p

c

x

c

f

c

f

p

x

f

p

x

f

p

x

f

p

  

 



)

(

...



)

(

)



(

)

...



(

2

2



1

1

2



2

1

1



n

n

n

n

x

f

p

x

f

p

x

f

p

x

p

x

p

x

p

f







  

bo’ladi.  

Teorema isbot bo’ldi.  

)

0



...

(

,



0

...,


,

0

,



0

2

1



2

1







n

n

m

m

m

m

m

m

 ixtiyoriy sonlar bo’lsin.  

(37) va (38) tengsizliklarda  

n

n

n

n

n

m

m

m

m

p

m

m

m

m

p

m

m

m

m

p









...


...,

,

...



,

...


2

1

2



1

2

2



2

1

1



1

 

deymiz. U holda (37) va (38) tengsizliklar mos ravishda quyidagi ko’rinish oladi:  



)

40

(



,

...


)

(

...



)

(

)



(

...


...

2

1



2

2

1



1

2

1



2

2

1



1

n

n

n

n

n

n

m

m

m

x

f

m

x

f

m

x

f

m

m

m

m

x

m

x

m

x

m

f

















  



)

41

(



,

...


)

(

...



)

(

)



(

...


...

2

1



2

2

1



1

2

1



2

2

1



1

n

n

n

n

n

n

m

m

m

x

f

m

x

f

m

x

f

m

m

m

m

x

m

x

m

x

m

f

















 



(37), (38), (40) va (41) tengsizliklarga  YENSEN tengsizliklari deyiladi. 

( Iogan Lyudvig Yensen (1859-1925) daniyalik matematik).  

 


 

 

  YENSEN  tengsizliklarida     



)

(x



f

  funksiyani  turli  xil  qilib  tanlash  hisobiga  

ajoyib tengsizliklarni olish mumkin. Masalan,  

1) 


x

x

f

ln

)



(

  bo’lsa,  



                         

n

n

n

n

n

x

x

x

n

x

x

x

n

x

x

x

n

x

x

x











2

1

2



1

2

1



2

1

...



,

ln

...



ln

ln

...



ln

   


boladi, bu yerda      

.

0



...,

,

0



,

0

2



1





n

x

x

x

 

2) 



x

x

f

)



(

 bo’lsa, 

              

,

...



...

2

1



2

1

n



x

x

x

n

x

x

x

n

n





      



bo’ladi,  bu yerda  

.

0



...,

,

0



,

0

2



1





n

x

x

x

 

3) 



p

x

x

f

)



(

 bo’lsa,  

             

,

...



...

2

1



2

1

n



x

x

x

n

x

x

x

p

n

p

p

p

n









    



bo’ladi, bu yerda   

0

...,



,

0

,



0

2

1





n

x

x

x

 va 


1



p

.  

4) 


x

x

f

sin


)

(



  bo’lsa, 

          



n

x

x

x

n

x

x

x

n

n

sin


...

sin


sin

...


sin

2

1



2

1







 

bo’ladi, bu yerda 

]

,

0



[

...,


,

,

2



1



n

x

x

x

5) 



x

xe

x

f

)



(

 bo’lsa, 

   

n

n

x

n

x

x

n

x

x

x

n

e

x

e

x

e

x

e

x

x

x







...



)

...


(

2

1



2

1

2



1

...


2

1

   



bo’ladi, bu yerda 

.

0



...,

,

0



,

0

2



1





n

x

x

x

 

6)  



2

)

(



x

x

f

  bo’lsa, 



 

 

      



)

...


)(

...


(

)

...



(

,

...



...

...


...

2

1



2

2

2



2

2

1



1

2

2



2

1

1



2

1

2



2

2

2



2

1

1



2

2

1



2

2

1



1

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

n

m

m

m

x

m

x

m

x

m

x

m

x

m

x

m

m

m

m

x

m

x

m

x

m

m

m

m

x

m

x

m

x

m

























 

      bo’ladi.  Bu tengsizlikda  

 

,

...,



,

,

2



2

2

2



2

1

1



n

n

b

m

b

m

b

m



       


n

n

n

b

a

x

b

a

x

b

a

x



...,


,

,

2



2

2

1



1

1

  



desak,  

        


)

...


)(

...


(

)

...



(

2

2



Download 360.2 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling