Abituriyentlarga qulayliklari

4. Telofaza 2n 2c
MEYOZ I


1.Profaza I- 2n 4c
2. Metafaza I- 2n 4c
3. Anafaza I 2n 4c
4. Telofaza I 1n 2c


MEYOZ II
1.Profaza II- 1n 2c
2. Metafaza II- 1n 2c
3. Anafaza II- 2n 2c
4. Telofaza II- 1n 1c
O’simliklardagi xromasomalar soni

O’simliklar nomi	Somatik hujayrasidagi xromasomalar soni	Somatik hujayrasidagi autasomalar xromasomalar soni	Tuxum hujayrasidagi xromasomalar soni	Spermatazoid Hujayrasidagi xromasomalar soni
Karam	18	16	9	9
Turp	18	16	9	9
Suvqalampir	48	46	24	24
Makkajo’xori	20	18	10	10
Olxo’ri	48	46	24	24
Bug’doy	14	12	7	7
Noxot	14	12	7	7
Xerbatsium g’o’za	26	24	13	13
Tog’olcha	8	6	4	4
Olcha	16	14	8	8
Tamaki avlodi	24,48,72	12,46,70	12,24,36	12,24,36
Xrizantema avlodi	18,36,90	16,34,88	9,18,45	9,18,45

O’simliklarda endosperimidagi xromasomalarni aniqlash
O’simliklarda endosperimdagi xromasomalarni aniqlash uchun biz birinchi navbatda tuxum hujayradagi xromasomalarni sonini bilishimiz zarur.
Misol uchun makkajo’xori o’simligini olsak somatik hujayrasida 20 ta xromasoma mavjud tuxum hujayrasida esa, 10 ta xromasoma mavjud endosperimdagi xromasomalar sonini toppish uchun 10 x 3= 30 demak endoserimda 30 ta xromasoma mavjud ekan.


O’simliklarda urug’lanish jarayonida birlamchi jinsiy hujayralar 8 tani tashkil qiladi. Endi masalalarni ishllanish usullari bilan tanishamiz:


1.masala Suvqalampir o’simligining boshlang’ich jinsiy hujayralar soni noma’lum bo’lib, urug’lanishda, 112 ta spermiy qatnashgan bo’lsa, urug’lanishda qatnashmagan spermilar tarkibidagi xromasomalar soni 13824 tani tashkil qilsa, boshlang’ich jinsiy hujayralar soni (a) va urug’lanishda qatnashgan spermilar foizini (b) belgilang.
A) a- 50 ta; b- 28 % B) a- 70 ta; b- 24 %
C) a- 80 ta; b- 20 % D) a- 70 ta; b- 40%


Ishalanishi:
1)Demak birinchi navbatda qancha spermiy mavjud bo’lganligini aniqlab olamiz:
Urug’lanishda qatnashmagan spermalardagi xromasomalar soni 13824 tani tashkil qilsa, buni quvqalampir o’simligini somatic hujayrasidagi xromasomalar soniga bo’lsak urug’lanishda qatnashmagan spermalar soni kelib chiqadi.
13824:48=288 ta ueug’lanishda qatnashmagan spermalar soni
2) Endi jami spermalarni toppish uchun 288+112=400 demak jami spermalar 400 ta
3) Boshlang’ich jinsiy hujayralarni toppish uchun 400:8=50 demak birlamchi jinsiy hujayralar soni 50 tani tashkil qiladi
4) Endi urug’lanishda qatnashgan spermilarni foizini topamiz:
112:400 x100=28% javob A


2. masala Arpa o’simligining urug’lanish jarayonida birlamchi jinsiy hujayralar soni 96 tani tashkil qiladi. Urug’lanishda spermalarning 25 foizi qatnashmadi. Lekin arpa o’simligini urug’lanish jarayonida qorakuya zamburug’i urug’larni 17 foizni zararlab urug’larni rivojlantirmay qo’ygan bo’lsa, urug’lanish jarayonida nechta urug’ hosil bo’lganini toping.
A) 576 B) 384 C) 478 D) 450


Ishlanishi:
1)Demak birlamchi jinsiy hujayralar soni 8 ta bo’lsa, biz jami qancha urug’ hosil bo’lganini topib olamiz:
8 x 96=768 ta
2) Endi spermalari qanchasi urug’ hosil bo’lishida qatnashganligini topib olazmiz:
768 x 0,25=192 tasi qatnashmagan
3) Endi qatnashganlari sonini aniqlaymiz: 768-192= 576 ta qatnashgan
4) Endi qorakuya zamburug’I qancha qismini zararlagani bilib olamiz:
576 x 0,17= 98 576-98= 478 ta urug’ hosil bo’lgan Javob C


3. masala Mosh, no’xot, loviyada 420 ta urug’ hosil bo’ldi. No’xot urug’lari moshnikidan, 0,75 martta kam, loviyanikidan, 0,8 martta ko’p bo’lsa, loviyada urug’lanishda ishtrok etgan hujayralar sonini aniqlang.
A) 500 B) 700 C) 400 D) 200


Ishlanishi:
1)Bu masalani ishlash uchun soddaroq tenglama tuzamiz:
0,75x+X+1,25x= 420 X= 140 demak x 140 ga teng ekan
2) Endi 140 x 1,25= 175 ta tuxum hujayra 175 ta markaziy hujayra
3) 175+175= 350 ta sperma
4) 350 x 2= 700 ta jami hujayra javob B
MAVZU: HAYVONLARGA DOIR NAZARIYALAR VA MASALALARNI ISHLANISH USULLARI


1)Ko’proq asalari, termitlar, tut ipak qurti haqida masalalar tushadi bu masalalrni ishlash uchun nazaryalarni mukkamal o’rganish, va fikrlash qobilyati yuqori bo’lish kerak. Quydagi masalalarni ishlanish usullarini bayon qilamiz:


1.masala Chumolilar populyatsiyasida bitta ona chumoli o’n kunda 80 ta tuxum qo’yadi deb faraz qilsak, ma’lum vaqtdan keyin tuxumidan chiqqan qurtlarining 5% ni ona chumolilar, 57,5% ishchi chumolilar qolganlarini erkakk chumolilar tashkil qilsa, 50 kunda chumolilar oilasidagi ishchi va erkakk chumolilarni umumiy sonini toping.
( tuxumdan chiqqan har bir ona chumoli 10 kunda voyaga yetib tuxum qo’yishga kirishadi)
A) 2345 ta B) 2356 ta C) 2351 ta D) 2260 ta


Ishlanishi:
1)10 kunda -----------80 ta tuxum qo’yadi
2) 80x 0,05= 4 ta ona chumoli; 80 x 0,575= 46 ta ishchi chumolilar
3) 46+4+50 ta qolgan 30 tasini erkakk chumolilar tshkil qiladi
4) Endi 20 kungacha 4 ta ona ari voyaga yetadi va 21 kundan ko’payishga kirishadi
5) Tuxum qo’yish jarayonida dastlabki ona chumoli ham qolgan 4 ta voyaga yetgan ona chumolilar bilan birga tuxum qo’yadi
6) 1 ta ona chumoli 10 kunda--------------80 tuxum qo’ysa
5 ta ona chumoli 10 kunda------------x = 400 ta tuxum qo’yadi