Abuzalova M

Umumiylik va xususiylik. Tevarak-atrofimizni o‘rab turgan olamdagi 
har bir narsa, har bir hodisa faqat o‘ziga xos alohidalik xususiyatlariga 
egadir. Dunyoda mutlaq bir xil bo‘lgan narsalarni ham, bir xil bo‘lgan 
hodisalarni ham topib bo‘lmaydi. Hatto bir daraxtning barglari ham bir-
biridan farq qiladi.
Biroq aynan bir xil narsa, voqea-hodisa bo‘lmaganidek, boshqa 
narsalar va hodisalar bilan umumiy belgilari bo‘lmagan narsalar va 
hodisalar ham dunyoda yo‘q. Tol barglarining har biri bir-biridan farq 
qilganidek, terak yoki gujum barglaridan ajralib turadigan umumiy 
belgilari-da bor. Shuningdek, tol, terak, gujumdan tortib to Afrikada 
o‘sadigan palma-yu azim baobab daraxtlarigacha ularni “daraxt” degan 
mushtarak tushunchaga birlashtirish imkonini beradigan ba’zi umumiy 
belgilari bor. Umumiy va xususiy belgilar o‘zaro chambarchas bog‘liqdir. 
Har qanday umumiylik xususiyliklarda yashaydi, mavjud bo‘ladi. Har 
qanday xususiylik, ayni zamonda, umumiy belgi hamdir. (Masalan, [a], [o], 
[u], [o‘], [e], [i] – har biri alohida fonema, ularning har birida “unli” degan 
umumiy belgi mavjud.) 
Narsa va hodisalarda alohidaliklarning konkret xususiyatlari 
o‘rtasidagi bog‘lanishlar, bir tomondan, umumiylikni namoyon qilish bilan 
bir qatorda, ularning muayyanligi va mazmunini ham belgilaydi. Ikkinchi 
tomondan esa, umumiylikning konkretligi alohidaliklar sistemasi tarzida 
namoyon bo‘ladi. Bu sistemaga strukturali yondashish bilishning nisbatan 
to‘laqonli bo‘lishini ta’minlaydi. 

---

26 
Umumiylik va xususiylik kategoriyalari borliqning, undagi narsa, 
voqea-hodisalarning, shuningdek, til hodisalarining birligini va xilma-
xilligini anglashga ko‘maklashadi. 
Mohiyat~hodisa. Biz narsalar bilan tanishganimizda, avvalo, shu  
narsalarning tashqi jihatlari: rangi, ko‘rinishi, katta-kichikligi va boshqa 
belgilariga e’tibor qaratamiz. Keyinchalik esa yaxshilab o‘rganish 
natijasida biz narsalarning xossalariga, ichiga kiramiz, uning ma’nosi va 
vazifasini tushuna boshlaymiz. Biz o‘rganayotgan narsaning tashqi jihatlari 
(zohiri) hodisa, ichki xossalari, ma’nosi va vazifasi (botini) esa mohiyatdir. 
Demak, til mohiyat, nutq esa hodisa sifatida mavjuddir.