Adabiyot darslarida zulfiya hayoti va ijodini zamonaviy texnologyalar asosida òrganish mundarija kirish I. Bob

II.BOB Adabiyot darslarida zulfiya hayoti va ijodini zamonaviy texnologyalar asosida òrganish.
2.1. Urush va hijron, fojiaviylik.
Zulfiya (1915—1996) Oʻzbek shoirasi. Taniqli oʻzbek shoirasi Zulfiya 1915- yilning 1-martida Toshkent shahrida Isroil temirchi oilasida tug'ildi. 1922-yildan 1931-yilgacha maktabda, so'ng 1931 - 1934-yillar orasida qizlar bilim yurtida tahsil oldi. Mehnat faoliyatini juda erta boshlagan shoira deyarli bir umr jurnalistika va nashriyot sohasida ishladi. U 1935 - 1938- yillarda Til va adabiyot instituti aspiranti, 1938 - 1948-yillar mobaynida Bolalar nashriyoti muharriri, Oʻzbekiston davlat nashriyoti bo'lim mudiri, 1953- yilgacha «Saodat» jurnalida bo'lim mudiri, 1953- yildan to 1980-yilga qadar, salkam o'ttiz yil davomida, shu jurnalning Bosh muharriri lavozimida ishlab keldi. Mashhur oʻzbek shoiri Hamid Olimjonning turmush o'rtog'i, o'ziga xos she'riyati biian minglab kitobxonlar qalbini rom etgan iste'dodli shoira Zulfiya 1996-yilning 1-avgustida vafot etdi. Zulfiya (taxallusi; toʻliq ism sharifi Zulfiya Isroilova) (1915.1.3— Toshkent — 1996.1.8) — shoira, jurnalist, tarjimon, jamoat arbobi. Oʻzbekiston xalq shoirasi (1965). Mehnat Qahramoni (1984). Shoir Hamid Olimjonning rafiqasi. Xotin-qizlar ped. bilim yurtini tugatgach (1931—34), Oʻzbekiston Fanlar qoʻmitasi qoshidagi Til va adabiyot in-ti aspiranturasiga oʻqishga kirgan (1935). Soʻng Yoshlar va oʻsmirlar adabiyoti nashriyotida muharrir (1938—40), Oʻzbekiston davlat nashriyotida boʻlim mudiri (1941— 50), "Oʻzbekiston xotin-qizlari" (q. "Saodat") jur.da boʻlim mudiri (1950—53), bosh muharrir (1954—85) boʻlib ishlagan. Uning ilk sheʼri 1931 y. da "Ishchi" gaz. da bosilgan. Dastlab 1932 y. "Hayot varaqalari" sheʼrlar toʻplami nashr etilgan. Shundan keyin uning "Temiroy" (1934), "Sheʼrlar", "Qizlar qoʻshigʻi" (1939) sheʼriy kitoblari eʼlon qilingan. Zulfiy sheʼriy ijodining porlashi "Uni Farhod der edilar" (1943), "Hijron kunlarida" (1944) va "Hulkar" (1947) toʻplamlari bilan bog'liq. Ayniqsa, H. Olimjonning bevaqt vafotidan keyin (1944) yozilgan, ruhiy silsilalar va qalb iztiroblari bilan toʻla sheʼrlar Zulfiya ijodida jiddiy oʻzgarishlar sodir boʻlganidan darak beradi. U shaxsiy fojiasi tasviri orqali 2-jahon urushidan katta talafot va yoʻqotishlar bilan chiqqan xalqning dard va alamlarini ifodaladi. 40-y. lar oxirida eʼlon qilingan Sovet davlatining sanʼat va adabiyot toʻgʻrisidagi qarorlari oʻzbek adabiyo-tiga ham katta zarar keltirdi. Zulfiya bad-bin kayfiyatlar — pessimistik kechinmalar kuychisi sifatida taʼna toshlari ostida qoldi. Shundan keyin u, boshqa qalamkash birodarlari singari, "davr gʻoyalari" ni ifodalovchi sheʼrlar yozishga oʻtdi. Lekin koʻp oʻtmay, oʻzbek ayollari hayotini yaxshi biluvchi shoira va jurnalist sifatida dugonalari haqida sheʼr va publitsistik maqolalar yozdi, ularni ijtimoiy faollikka chaqirdi, insoniy haq-huquqlarining poymol boʻlmasligi uchun kurashdi. 50-y.larning 2-yarmida u Osiyo va Afrika yozuvchilarining tinchlik va xalqaro birdamlik shiori ostida oʻtgan harakatida faol qatnashib, jahonning koʻpgina mamlakatlarida boʻldi. Hindiston, Misr, Yaponiya va qoʻshni respublikalarga qilgan safari shoira ijodida chuqur iz qoldirdi. "Mushoira", "Oʻgʻlim, sira boʻlmaydi urush", "Qozogʻiston oʻlanlari", "Men chizolmagan surat" singari sheʼrlari Zulfiyaga shuhrat keltirdi. Zulfiya sheʼrlarida tasvir etilayotgan hayot koʻlami kengayb, ijodiga xorijiy xalqlar hayoti manzaralari ham kirib keldi. 70-y. lardan boshlab uning ijodidagi milliy hayot tasvirida yangi ranglar kamalagi paydo boʻldi, haqqoniylik va his-hayajon kuchaydi. "Oʻylar" (1965) sheʼriy guldastasi b-n boshlangan voqelikni falsafiy idrok etish tamoyili "Visol" (1972), "Yillar, yillar..." (1975) sheʼriy kitoblarida davom etib, shoira ijodida chinakam badiiy yuksalish davri boshlanganini namoyish etdi. U yana doston janriga qaytib, ustoz Oybekning soʻnggi safariga bagʻishlangan "Quyoshli qalam" (1970) dostonini yaratdi. Ayni paytda shoira bolalarga bagishlangan turkum sheʼrlar ham yozdi ("Lolaqizgʻaldoq", 1975). Zulfiya hayotining muhim bir qismini Hamid Olimjonning adabiy merosini oʻrganish va nashr etish ishiga bagʻishladi. Ana shu jarayonning uzviy qismi sifatida u shoirning "Semurgʻ yoki Parizod va Bunyod" dostoni asosida qoʻgʻirchoq teatri uchun "Semurgʻ" pyesasi (S. Somova b-n hamkorlikda) hamda "Zaynab va Omon" operasi librettosini yozdi. A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov. N. A. Nekrasov, M. Voqif, L. Ukrainka, M. Dilboziy, S. Kaputikyan, E. Ognetsvet, Mustay Karim, Amrita Pritam, Ye. Bagryana va b. ning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Uning asarlari koʻplab chet tillarda, shuningdek, qardosh turkiy xalqlar tillarida nashr etilgan. Zulfiya xalqaro Javaharlal Neru (1968), "Nilufar" (1971) mukofotlari hamda Hamza nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti (1970) laureati. Shuningdek, u Bolgariyaning "Kirill va Mefodiy" (1972) ordeniga sazovor boʻlgan. Oʻzbekiston hukumati atoqli shoiraning madaniyatimiz taraqqiyotidagi katta xizmatlarini eʼtiborga olib, Zulfiya nomidagi Davlat mukofotini taʼsis etdi. Toshkentdagi koʻchalardan biriga uning nomi berilgan.
1933 yili o‘qishini tugаtgаn Zulfiya Toshkent Dаvlаt pedаgogikа institutidа tаhsil ko‘rdi (1933-1935), keyin esа А.S.Pushkin nomidаgi Til vа аdаbiyot ilmiy tekshirish instituti аspirаnturаsidа o‘qidi (1935-1938).
1938-1939 yillаrdа аdibаning ikkitа she`riy to‘plаmlаri – “SHe`rlаr”vа “Qizlаr qo‘shig‘i” chop etildi. SHoirа bu to‘plаmdаgi she`rlаridа onа-Vаtаn tаbiаtining go‘zаl mаnzаrаlаri, chаmаn bog‘lаrini, bаhorini zаvq bilаn kuylаydi. “Bаhor”, “Bаhor kechаsi” shulаr jumlаsidаndir. “Hojаr”, “Nishondor”, “Seni sevаrdim”, “Studentkа” kаbi she`rlаridа shoirа хotin-qizlаr tushunchаsidаgi Yangi hаyotgа, istiqbolgа dаdil intilishini yorqin ifodаlаdi.
Urush yillаridа Zulfiyaning ijodi yanаdа mаzmundor bo‘ldi. Bu yillаrdа u “Uni Fаrhod der edilаr” (1943), “Hijron kunlаridа” (1944), rus tilidа “Vernost” to‘plаmlаrini nаshr ettirdi. Bulаr orаsidа “Qo‘limdа qurolu, ustimdа shinel”, “Gullаr ochilgаndа”, “Pаlаk”, “O‘g‘lim, sirа bo‘lmаydi urush” she`rlаri аyniqsа, diqqаtgа sаzovordir.
O‘shа og‘ir yillаrdа Zulfiya uchun yanа bir kаttа yo‘qotish sodir bo‘ldi. U 1944 yili umr yo‘ldoshi, hаm hаyotdа, hаm ijoddа suyangаn tog‘i, ikki qаnoti bo‘lmish Hаmid Olimjonidаn fojiаviy hаlokаti tufаyli аjrаb qoldi. Zulfiya umrining oхirigаchа uning yodi bilаn yashаb, ungа bo‘lgаn muhаbbаti, sаdoqаtini kuylаb o‘tdi. “Hijron kunlаri”, “Bахtiyor sevgini kuylаrdi sozim”, “Ne bаlogа etding mubtаlo”, “Sen qаydаsаn yurаgim”, “Bаhor keldi seni so‘roqlаb” she`rlаri shu hijron mevаlаridir:
Sog‘ingаndа izlаb bir nishon
Qаbring tomon olаr edim yo‘l.
Keltirаrding mengа bir zаmon,
Endi hаr choq men eltаmаn gul.
х х х
Hijroning qаlbimdа, sozing qo‘limdа,
Hаyotni kuylаymаn, chekinаr аlаm.
Tunlаr tushimdаsаn, kunduz yodimdа,
Men hаyot ekаnmаn, hаyotsаn sen hаm!
SHoirа hаyoti dаvomidа ko‘p mаmlаkаtlаrdа bo‘ldi. Uning Hindiston sаfаri nаtijаsi bo‘lgаn “Mushoirа”si judа kаttа shuhrаt qozondi. Zulfiya Oybek хotirаsigа “QuYoshli qаlаm” dostonini yozib biz uchun аjoyib meros qoldirdi.
Dostondа Oybek bizning ko‘z o‘ngimizdа ulkаn yozuvchi, zаhmаtkаsh ijodkor, shuningdek hаstа vujud egаsi hаmdа nuroniy siymo sifаtidа gаvdаlаnаdi. SHoirа uning qiyofаsini jonlаntirishdа o‘z хotirаlаrigа, yozuvchi bilаn qilgаn sаfаrlаri, suhbаtlаrigа, аsаrlаridаn olgаn tааssurotlаrigа tаyanаdi.
Zulfiyaning so‘nggi nidosidek jаrаnglаb qolgаn “Хotirаm siniqlаri” аsаri hаm хuddi “QuYoshli qаlаm” singаri lirik doston hisoblаnаdi. Undа shoirа deyarli ilgаrigi hech bir she`ridа ifodаlаy olmаgаn tuyg‘ulаrini, o‘y-fikrlаrini: zаmonlаr o‘zgаrishi bilаn tug‘ilgаn qаrаshlаrini to‘kib solishgа, hissiy emosionаl tаrzdа kishilаrgа etkаzishgа intilаdi. Dostondа shoirа istiqlol dаvrini hurriyat sifаtidа olqishlаydi. Аvvаlgi dostonlаridаn “Хotirаm siniqlаri” аsаri psiхologik tаhlilning terаnlаshgаnligi, umumbаshаriy fаlsаfа ifodаlаngаnligi bilаn аjrаlib turаdi.
Zulfiya, shuningdek, Pushkin, Lermontov, T.SHevchenko, Lesya Ukrаinkа, N.Tiхonov, Verа Inber, Edi Ognesvet, Qаysin Quliev kаbi аdiblаr ijodidаn nаmunаlаr tаrjimа qildi.

Zulfiyaning “Mening Vatanim”, “Qoʻlimda qurolu ustimda shinel”, “Bizni kut” kabi umidbaxsh sheʼrlari urush davri oʻzbek sheʼriyatining jangovor ruhini ifodalovchi asarlar qatoridan oʻrin olgan.¹

Shoiraning urushdan keyingi yillarda yaratilgan “Dalada bir kun” (1948), “Tong qoʻshigʻi” (1953) kabi sheʼrlar turkumi, shuningdek, “Hulkar” (1947), “Men tongni kuylayman” (1950), “Dugonalar bilan suhbat” (1953), “Yuragimga yaqin kishilar” (1958), “Gullarim” (1959), “Tanlangan asarlar” (1959), “Hayot jilosi” (1961), “Kuylarim sizga” (1963), “Sheʼrlar” (1963), “Kuylarim sizga” (toʻldirilgan 2-nashri, 1965), “Oʻylar” (lirika, 2-nashri, 1969), “Lolaqizgʻaldoq” (1970), “Quyoshli qalam” (1971), “Visol” (1972), “Asarlar” (2 tomlik, 1-jild, 1974,2-jild, 1975), “Yillar, yoʻllar…” (1975) kabi toʻplamlarida Vatan madhi, mehnat jarayonida fidokorlik koʻrsatayotgan kishilar hayoti joʻshib kuylanadi.Uning “Soʻroqlaydi shoirni sheʼrim” (1960), “Oydin” (1953), “Quyoshli qalam” (1967) kabi ocherk va dostonlari Hamza, Oybek, Oydin, Hamid Olimjon kabi ustozlarning yorqin xotiralariga bagʻishlangan.
Zulfiya Hamid Olimjonning “Semurgʻ”, “Zaynab va Omon” dostonlari asosida pyesa va opera liberettosini ham yaratgan.
Zulfiya “Oʻylar”, “Shalola” kabi sheʼriy toʻplamlari uchun Respublika Davlat mukofotiga sazovor boʻlgan (1970).
U
oʻttizdan ziyod sheʼriy va nasriy kitoblar muallifi. Badiiy ijod sohasidagi xizmatlari uchun Davlat mukofoti, 1968 yil Javoharlaʼl Neru nomidagi xalqaro mukofot bilan taqdirlandi. Tinchlik va doʻstlikni tarannum etuvchi asarlari hamda taraqqiyparvar Osiyo va Afrika yozuvchilari harakatidagi faol ishtiroki uchun esa xalqaro “Nilufar” mukofotiga sazovor boʻldi (1970).
Shoira Hindiston, Yugoslaviya, Shri Lanka, Misr, Birma, Avstriya kabi mamlakatlarda boʻldi. U 1956 yilda Osiyo va Afrika yozuvchilarining Dehlida oʻtkazilgan birinchi konferensiyasida qatnashib, mashhur “Mushoira” (1958) asarini yaratdi.
Zulfiyaning oʻn beshga yaqin majmualari rus tilida chop etilgan. Uning asarlari ingliz, nemis, hind, bolgar, xitoy, koreys, arab, fors, tojik, arman, qirgʻiz, tatar, turkman, boshqird, ozarbayjon va boshqa tillarga tarjima qilingan. Shoira N. Nekrasov, M. Lermontov, Vera Inber, Lesya Ukrainka, Edi Ognetsvet, Marvarid Dilboziy, Amrita Pritam asarlarini oʻzbek tiliga mahorat bilan tarjima qilgan.
Mustaqillik yillarida ibratli hayot kechirgan, keng ijtimoiy faoliyat olib borgan shoira Zulfiya betakror isteʼdodi, Vatanga muhabbati, olijanob insoniy fazilatlari, xalqimiz maʼnaviyatini yuksaltirishdagi xizmatlari uchun yuksak hurmat va eʼzozga sazovor boʻldi. Oʻzbekiston hukumati atoqli shoiraning madaniyatimiz taraqqiyotidagi katta xizmatlarini eʼtiborga olib 1999 yili Zulfiya nomidagi Davlat mukofotini taʼsis etdi.
Ardoqli shoira tavalludining 100 yilligi esa Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2014 yil 31 oktyabrdagi qarori bilan (2015) keng koʻlamda nishonlandi, chinakam adabiyot bayramiga aylanib ketdi.
Zulfiya (1915—1996) Oʻzbek shoirasi. Taniqli oʻzbek shoirasi Zulfiya 1915- yilning 1-martida Toshkent shahrida Isroil temirchi oilasida tug'ildi. 1922-yildan 1931-yilgacha maktabda, so'ng 1931 - 1934-yillar orasida qizlar bilim yurtida tahsil oldi. Mehnat faoliyatini juda erta boshlagan shoira deyarli bir umr jurnalistika va nashriyot sohasida ishladi. U 1935 - 1938- yillarda Til va adabiyot instituti aspiranti, 1938 - 1948-yillar mobaynida Bolalar nashriyoti muharriri, Oʻzbekiston davlat nashriyoti bo'lim mudiri, 1953- yilgacha «Saodat» jurnalida bo'lim mudiri, 1953- yildan to 1980-yilga qadar, salkam o'ttiz yil davomida, shu jurnalning Bosh muharriri lavozimida ishlab keldi. Mashhur oʻzbek shoiri Hamid Olimjonning turmush o'rtog'i, o'ziga xos she'riyati biian minglab kitobxonlar qalbini rom etgan iste'dodli shoira Zulfiya 1996-yilning 1-avgustida vafot etdi. Zulfiya (taxallusi; toʻliq ism sharifi Zulfiya Isroilova) (1915.1.3— Toshkent — 1996.1.8) — shoira, jurnalist, tarjimon, jamoat arbobi. Oʻzbekiston xalq shoirasi (1965). Mehnat Qahramoni (1984). Shoir Hamid Olimjonning rafiqasi. Xotin-qizlar ped. bilim yurtini tugatgach (1931—34), Oʻzbekiston Fanlar qoʻmitasi qoshidagi Til va adabiyot in-ti aspiranturasiga oʻqishga kirgan (1935). Soʻng Yoshlar va oʻsmirlar adabiyoti nashriyotida muharrir (1938—40), Oʻzbekiston davlat nashriyotida boʻlim mudiri (1941— 50), "Oʻzbekiston xotin-qizlari" (q. "Saodat") jur.da boʻlim mudiri (1950—53), bosh muharrir (1954—85) boʻlib ishlagan. Uning ilk sheʼri 1931 y. da "Ishchi" gaz. da bosilgan. Dastlab 1932 y. "Hayot varaqalari" sheʼrlar toʻplami nashr etilgan. Shundan keyin uning "Temiroy" (1934), "Sheʼrlar", "Qizlar qoʻshigʻi" (1939) sheʼriy kitoblari eʼlon qilingan. Zulfiy sheʼriy ijodining porlashi "Uni Farhod der edilar" (1943), "Hijron kunlarida" (1944) va "Hulkar" (1947) toʻplamlari bilan bog'liq. Ayniqsa, H. Olimjonning bevaqt vafotidan keyin (1944) yozilgan, ruhiy silsilalar va qalb iztiroblari bilan toʻla sheʼrlar Zulfiya ijodida jiddiy oʻzgarishlar sodir boʻlganidan darak beradi. U shaxsiy fojiasi tasviri orqali 2-jahon urushidan katta talafot va yoʻqotishlar bilan chiqqan xalqning dard va alamlarini ifodaladi. 40-y. lar oxirida eʼlon qilingan Sovet davlatining sanʼat va adabiyot toʻgʻrisidagi qarorlari oʻzbek adabiyo-tiga ham katta zarar keltirdi. Zulfiya bad-bin kayfiyatlar — pessimistik kechinmalar kuychisi sifatida taʼna toshlari ostida qoldi. Shundan keyin u, boshqa qalamkash birodarlari singari, "davr gʻoyalari" ni ifodalovchi sheʼrlar yozishga oʻtdi. Lekin koʻp oʻtmay, oʻzbek ayollari hayotini yaxshi biluvchi shoira va jurnalist sifatida dugonalari haqida sheʼr va publitsistik maqolalar yozdi, ularni ijtimoiy faollikka chaqirdi, insoniy haq-huquqlarining poymol boʻlmasligi uchun kurashdi. 50-y.larning 2-yarmida u Osiyo va Afrika yozuvchilarining tinchlik va xalqaro birdamlik shiori ostida oʻtgan harakatida faol qatnashib, jahonning koʻpgina mamlakatlarida boʻldi. Hindiston, Misr, Yaponiya va qoʻshni respublikalarga qilgan safari shoira ijodida chuqur iz qoldirdi. "Mushoira", "Oʻgʻlim, sira boʻlmaydi urush", "Qozogʻiston oʻlanlari", "Men chizolmagan surat" singari sheʼrlari Zulfiyaga shuhrat keltirdi. Zulfiya sheʼrlarida tasvir etilayotgan hayot koʻlami kengayb, ijodiga xorijiy xalqlar hayoti manzaralari ham kirib keldi. 70-y. lardan boshlab uning ijodidagi milliy hayot tasvirida yangi ranglar kamalagi paydo boʻldi, haqqoniylik va his-hayajon kuchaydi. "Oʻylar" (1965) sheʼriy guldastasi b-n boshlangan voqelikni falsafiy idrok etish tamoyili "Visol" (1972), "Yillar, yillar..." (1975) sheʼriy kitoblarida davom etib, shoira ijodida chinakam badiiy yuksalish davri boshlanganini namoyish etdi. U yana doston janriga qaytib, ustoz Oybekning soʻnggi safariga bagʻishlangan "Quyoshli qalam" (1970) dostonini yaratdi. Ayni paytda shoira bolalarga bagishlangan turkum sheʼrlar ham yozdi ("Lolaqizgʻaldoq", 1975). Zulfiya hayotining muhim bir qismini Hamid Olimjonning adabiy merosini oʻrganish va nashr etish ishiga bagʻishladi. Ana shu jarayonning uzviy qismi sifatida u shoirning "Semurgʻ yoki Parizod va Bunyod" dostoni asosida qoʻgʻirchoq teatri uchun "Semurgʻ" pyesasi (S. Somova b-n hamkorlikda) hamda "Zaynab va Omon" operasi librettosini yozdi. A. S. Pushkin, M. Yu. Lermontov. N. A. Nekrasov, M. Voqif, L. Ukrainka, M. Dilboziy, S. Kaputikyan, E. Ognetsvet, Mustay Karim, Amrita Pritam, Ye. Bagryana va b. ning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Uning asarlari koʻplab chet tillarda, shuningdek, qardosh turkiy xalqlar tillarida nashr etilgan. Zulfiya xalqaro Javaharlal Neru (1968), "Nilufar" (1971) mukofotlari hamda Hamza nomidagi Oʻzbekiston Davlat mukofoti (1970) laureati. Shuningdek, u Bolgariyaning "Kirill va Mefodiy" (1972) ordeniga sazovor boʻlgan. Oʻzbekiston hukumati atoqli shoiraning madaniyatimiz taraqqiyotidagi katta xizmatlarini eʼtiborga olib, Zulfiya nomidagi Davlat mukofotini taʼsis etdi. Toshkentdagi koʻchalardan biriga uning nomi berilgan. Zulfiya XX asr o‘zbek adabiyotida, she’riyat va dostonchilikda sezilarli iz qoldirgan shoira hisoblanadi. Uning she’riyatida hayot zavqi, yaratish shavqi va g‘oliblik g‘ururi, kelajak sururi hamda insonlar baxti, oshiqlar ahdi, xalqning yovga, yomonlikka g‘azabi, qirqin urush keltirgan hijron azobi-yu ayolning bardoshi, xullas xilma-xil hayotiy, insoniy tuyg‘ular, fikrlar, g‘oyalar ifodalanadi. Zotan, Zulfiya ijodining haroratini, ruhini belgilagan omil ham undagi yuksak, jo‘shqin va faol insonparvarlikdir. U insonning shodligiga shodlik qo‘shishga, dardiga sherik, yarasiga malham bo‘lishga intiladi, tinchlik, adolat, haqiqat, go‘zallik va ezgulikni farzandini ardoqlagan ona kabi himoya qiladi.
1928 yili boshlang‘ich maktabni tugatgan Zulfiya Toshkent xotin-qizlar pedbilim yurtiga o‘qishga kirdi. Shu yillarda uning adabiyotga qiziqishi kuchaydi. U Navoiy, Lutfiy, Fuzuliy, Shekspir, Bayron, Nekrasov va Lermontovlarni sevib o‘qidi. Hamza, Sadriddin Ayniy, Abdulla Qodiriy, G‘ayratiylar asarlarini o‘rganib, zamonaviy yozuvchilar ijodini sinchiklab kuzatdi. Daholar ijodini o‘rganish shoiraga qanot bag‘ishladi. U o‘zining juftlangan, ohangdosh baytlar to‘qiy boshlayotganini payqab qoladi.
1930 yildan boshlab “Ishchi”, “Yosh leninchi”, “Kolxozchi bolalar”, “Yangi yo‘l” gazeta va jurnallarida yosh shoiraning dastlabki she’rlari ko‘rinadi. 1932 yilda 17 yoshli shoiraning birinchi she’rlar to‘plami “Hayot varaqalari” bosilib chiqdi. “Yuksalish qo‘shiqi”, “Ulug‘ bayramga”, “Men ishchi qizi”, “Zavod yo‘lida”, “Kolxoz qizi”, “Ozod qiz” kabi davr ruhi bilan sug‘orilgan she’rlar undan o‘rin olgan edi.
1933 yili o‘qishini tugatgan Zulfiya Toshkent Davlat pedagogika institutida tahsil ko‘rdi (1933-1935), keyin esa A.S.Pushkin nomidagi Til va adabiyot ilmiy tekshirish instituti aspiranturasida o‘qidi (1935-1938).
1938-1939 yillarda adibaning ikkita she’riy to‘plamlari – “She’rlar”va “Qizlar qo‘shig‘i” chop etildi. Shoira bu to‘plamdagi she’rlarida ona-Vatan tabiatining go‘zal manzaralari, chaman bog‘larini, bahorini zavq bilan kuylaydi. “Bahor”, “Bahor kechasi” shular jumlasidandir. “Hojar”, “Nishondor”, “Seni sevardim”, “Studentka” kabi she’rlarida shoira xotin-qizlar tushunchasidagi yangi hayotga, istiqbolga dadil intilishini yorqin ifodaladi.
Urush yillarida Zulfiyaning ijodi yanada mazmundor bo‘ldi. Bu yillarda u “Uni Farhod der edilar” (1943), “Hijron kunlarida” (1944), rus tilida “Vernost” to‘plamlarini nashr ettirdi. Bular orasida “Qo‘limda qurolu, ustimda shinel”, “Gullar ochilganda”, “Palak”, “O‘g‘lim, sira bo‘lmaydi urush” she’rlari ayniqsa, diqqatga sazovordir.
O‘sha og‘ir yillarda Zulfiya uchun yana bir katta yo‘qotish sodir bo‘ldi. U 1944 yili umr yo‘ldoshi, ham hayotda, ham ijodda suyangan tog‘i, ikki qanoti bo‘lmish Hamid Olimjonidan fojiaviy halokati tufayli ajrab qoldi. Zulfiya umrining oxirigacha uning yodi bilan yashab, unga bo‘lgan muhabbati, sadoqatini kuylab o‘tdi. “Hijron kunlari”, “Baxtiyor sevgini kuylardi sozim”, “Ne baloga etding mubtalo”, “Sen qaydasan yuragim”, “Bahor keldi seni so‘roqlab” she’rlari shu hijron mevalaridir:
Shoira hayoti davomida ko‘p mamlakatlarda bo‘ldi. Uning Hindiston safari natijasi bo‘lgan “Mushoira”si juda katta shuhrat qozondi. Zulfiya Oybek xotirasiga “Quyoshli qalam” dostonini yozib biz uchun ajoyib meros qoldirdi.
Dostonda Oybek bizning ko‘z o‘ngimizda ulkan yozuvchi, zahmatkash ijodkor, shuningdek hasta vujud egasi hamda nuroniy siymo sifatida gavdalanadi. Shoira uning qiyofasini jonlantirishda o‘z xotiralariga, yozuvchi bilan qilgan safarlari, suhbatlariga, asarlaridan olgan taassurotlariga tayanadi.
Zulfiyaning so‘nggi nidosidek jaranglab qolgan “Xotiram siniqlari” asari ham xuddi “Quyoshli qalam” singari lirik doston hisoblanadi. Unda shoira deyarli ilgarigi hech bir she’rida ifodalay olmagan tuyg‘ularini, o‘y-fikrlarini: zamonlar o‘zgarishi bilan tug‘ilgan qarashlarini to‘kib solishga, hissiy emotsional tarzda kishilarga yetkazishga intiladi. Dostonda shoira istiqlol davrini hurriyat sifatida olqishlaydi. Avvalgi dostonlaridan “Xotiram siniqlari” asari psixologik tahlilning teranlashganligi, umumbashariy falsafa ifodalanganligi bilan ajralib turadi.
Zulfiya, shuningdek, Pushkin, Lermontov, T.Shevchenko, Lesya Ukrainka, N.Tixonov, Vera Inber, Edi Ognesvet, Qaysin Quliev kabi adiblar ijodidan namunalar tarjima qildi.

Zulfiya XX asr o‘zbek lirikasi va doston janri rivojiga katta hissa qo‘shgan taniqli shoiradir. Uning ijodida turli tuyg‘ular, fikr, g‘oyalar ifodalangan: hayotga muhabbat, ijod zavqi, kelajakka quvonchli umidlar, insoniyat baxti, oshiqlarning fidoyiligi, ayollarning sabr-toqati, shuningdek, xalqning dushmanga, yovuzlikka bo‘lgan nafrati. , halokatli urush olib kelgan baxtsizliklar, g'alabalardan faxrlanish. Zulfiya ijodining temperamenti va ruhini belgilab beruvchi omil yuksak, hayotiy va faol insonparvarlikdir. Shoira o‘z farzandini asrab-avaylagan onadek hayot quvonchlarini ko‘paytirishga, qayg‘uga hamdard bo‘lishga, ma’naviy yaralarni davolashga intiladi, tinchlik, adolat, ezgu amallarni himoya qiladi, himoya qiladi.
Shoira Zulfiya Isroilova 1915-yil 1-martda Toshkent shahrida, Ukchi mahallasida quyuvchi oilada tug‘ilgan. Ota Isroil Muslimov temirchi bo‘lgan. Ona esa tabiatan shoirona, aqlli, bilimli ayol farzandlarini ishonch bilan buyuk hayot sari yetakladi. Xadicha opa xalq og‘zaki ijodidan yaxshi xabardor bo‘lib, farzandlariga qo‘shiq kuylar, ertaklar, rivoyatlar, dostonlar aytib berar edi. O‘tmishni eslab, shoira shunday yozadi: “Onam jim edi, esimda, doim g‘amgin edi. Ammo unda qullik ezilishi yo‘q edi... Qanchadan-qancha qo‘shiq va rivoyatlarni bilardi, qanday aytish va kuylashni, qanday qilib biz bolalarni ertak bilan o‘ziga rom etishni bilardi!- deb eslaydi Zulfiya onasini. , Onam mening yuragimga ekilgan - oddiy ayol ... " ². Va, albatta, ona farzandlarining oliy ma’lumotli inson bo‘lishini juda xohlardi. Va uning orzulari amalga oshdi . Zulfiya 1928 yilda boshlang‘ich maktabni tugatgach, Toshkent pedagogika bilim yurtiga o‘qishga kiradi. Shu yillarda uning adabiyotga ishtiyoqi kuchaydi. Alisher Navoiy, Lutfiy, Fuzuliy, Shekspir, Bayron, N.A.Nekrasov, M.Yu.Lermontov asarlarini zavq bilan o‘qigan. Xamza, S.Ayniy, G‘ayratiy, Zulfiya asarlarini o‘qib, zamonaviy adiblar ijodini yaqindan o‘rgandi. Daholar ijodi bilan tanishish uni ilhomlantirdi. Uning o'zi to'satdan u qo'shilgan undosh qatorlarni qofiya qila boshlaganini payqadi. Zulfiya dastlab Navoiy, Bedil, Fizuliy she’rlarini eshitgan. O‘zida she’r yozish qobiliyatini kashf etgan Zulfiya bu sevimli mashg‘ulotidan kimdir bilib qolishidan juda qo‘rqardi, ustidan kulib qolishidan qo‘rqardi. “... Men odatdagi oddiy iboralarda emas, misralarda o‘ylay boshladim... Ichimda yangragan satrlarni qayerda o‘qiganimni esladim-u, eslay olmadim. Avvaliga o‘zim ham she’r yozganimga ishonmadim. Bu hayratlanarli va hatto biroz qo‘rqinchli edi...” O‘n besh yoshli Zulfiya pedagogika bilim yurti talabasi sifatida bir muncha vaqt o‘tgach, she’rlari dunyoning ko‘plab tillariga tarjima qilinishini tasavvur qila olarmidi? Zulfiyaning “ Qizil ro‘mol” nomli ilk she’rining yaratilishiga burqani tashlab, zavod va fabrikalarda ishga kirishgan ayollar hayoti turtki bo‘lgani bejiz emas .
1930 yildan boshlab “Ishchi”, “Kolxozchibolalar” gazeta va jurnallarida yosh shoiraning ilk she’rlari chop etilmoqda. 1932 yilda o‘n yetti yoshli Zulfiyaning “ Umr sahifalari” nomli birinchi she’riy to‘plami nashr etildi. Unda zamon ruhi bilan sug‘orilgan “Ko‘tarilish qo‘shig‘i”, “Ulug‘ bayramga”, “Men ishchi qiziman”, “Zavod yo‘lida”, “Kolxo‘z qizi” kabi she’rlari bor edi. ”, “Erkin qiz”. Biroq bu she’rlarda muallifning olam, voqelik, inson haqidagi o‘z nuqtai nazari hali bo‘lmagan. Shoir Hamid Olimjon taqdiri bilan bog‘lanishi uning hayoti va ijodida katta burilish bo‘ldi.
Zulfiya 1933 yilda texnikumni tugatgach, o‘qishni (1933-1935) Toshkent davlat pedagogika institutida, so‘ngra Pushkin nomidagi Til va adabiyot ilmiy-tadqiqot institutida aspiranturada (1935-1938) davom ettirdi. Keyin u bolalar nashriyotining muharriri bo'ladi. Keyinchalik (1953-1980) Zulfiya “Saodat” jurnalida bosh muharrir bo‘lib ishladi. Shoira Osiyo va Afrikadagi yozuvchilar harakatida faol ishtirok etgan, mamlakatimiz vakili sifatida Hindiston, Yugoslaviya, Shri-Lanka, Misrda bo‘lgan.
1938-1939-yillarda Zulfiyaning “She’rlar” va “Qiz qo‘shiqlari” nomli ikkita she’riy to‘plami nashr etildi. Shoira bu she’rlarida Vatanning go‘zal manzaralari, gullagan bog‘lari, mangu bahorini jo‘shqinlik bilan kuylaydi. Ular orasida “Bahor”, “Bahor kechasi” kabi misralar alohida ajralib turadi. “Xojar”, “Ordinchi”, “Sevdim seni”, “Talaba” she’rlarida shoira ayollarning yangi hayotga, ertangi kunga ishonch ruhini yorqin ifodalaydi.
Zulfiya ham sevgi va sadoqat, ayriliq va o‘lim, ona haqida, tong va quyosh botishi, tinchlik va hayot haqida, vatandoshlarining jasorati va jasorati haqida ko‘p yozadi, bularning barchasini o‘z hayoti va tajribasi prizmasida ko‘rib chiqadi. . O‘tgan asrning 50-yillarida o‘sha davr siyosati va mafkurasi ta’sirida yozilgan “Saodatning begona ayolga javobi”, “O‘zbek qizining ovozi” she’rlari bundan mustasno, uning ko‘plab asarlari haqiqiy lirika namunasidir.
Zulfiya she’rlarining o‘ziga xos jihati – xakerlik, bay’at obrazlaridan uzoqlashishdir. Asosan, u o'z fikrlarini metaforik tarzda ifodalashga intiladi.
Urush yillarida Zulfiya ijodi yuksak ma’no va badiiy barkamollik kasb etadi. Shoiraning “Uni Farhod deyishardi” (1943), “Ayriliq kunlarida” (1944), rus tilida “Vafo” to‘plamlari nashr etiladi . Ular orasida “Qo‘lda qurol, shinl”, “Gullar ochganda”, “Suzan”, “Urushdan o‘tmang!” she’rlari alohida e’tiborga loyiqdir .
Shoira o‘z asarlarida xalq ruhini, o‘zgalar ajralishini, qayg‘u va quvonchini o‘zinikiday his eta, aks ettira oldi. Shelli aytganidek, "haqiqiy olijanob inson bo'lish uchun o'zingizni boshqa odamning o'rnida tasavvur qilishingiz kerak".
Masalan, 1942 yilda shoira shunday yozgan edi:
Ammo men ishonaman, bilaman - u keladi -
Mening eng sevimli bayramimiz,
Rayxon gullagan ona bog'larga,
U tirik va sog'-salomat qaytadi.
Urushdan keyingi “G‘oliblar qaytishi” she’rida Zulfiya go‘yo yuqoridagi asar syujetini davom ettiradi, diqqatini lirik qahramonning ruhiy holatiga qaratadi. G'alaba ajralishga chek qo'ydi - "o'ldiruvchi ajralish g'alaba olovida yondi". Ammo bu qahramonning suyuklisi urushdan qaytmadi, dunyo g‘alaba zavqiga to‘lib-toshgan bir pallada o‘z sevgilisini suratga tushirib, “sog‘inch bilan tikiladi, ko‘z yoshlari yuzlarida muzlaydi”. Biroq, ayol gul ko'tarib, g'oliblarni kutib olish uchun ko'chaga chiqadi va "ko'chaga chiqmasdan ilojingiz yo'q, butun xalq bayrami" deb aytadi.
"Urushdan o'tmang!" She'rida . Zulfiya urushdan qaytmagan qahramonlar, beva ayollarning tuyg‘ularini faqat o‘ziga xos tuyg‘u bilan ifodalaydi, voyaga yetgan o‘g‘lidan g‘ururlanishni, yo yetimligidan achchiq afsuslanishni aks ettiradi.
Onam aytadi:
“Dahshatli so‘z bor: “Urush”.
O'lim boshidan oxirigacha yurdi
Va u ko'pchilikni olib ketdi
Do‘stni “ota” deyish baxtdir.
Ikkala she’rda ham shoira o‘zgalar qayg‘usini, shodligini o‘zinikidek idrok etadi, shaxsiyni xalq bilan birlashtiradi. "Urushdan o'tmang!" She'rida. avtobiografik tasodiflardan qochish uchun ongli istak bor.
Og‘ir urush yillarida Zulfiya katta achchiq yo‘qotishga uchradi. 1944-yilda fojiali baxtsiz hodisa natijasida umr yo‘ldoshi, umidi va tayanchi Hamid Olimjondan ayrilib qoladi.
Shoira o‘z harakatida, hayotida eriga mehr, sadoqat, sadoqatni ko‘rsatibgina qolmay, ularni o‘z she’rlarining mazmuniga aylantirgan. “Ayriliq kunlarda”, “Sozimga shodlik kuyladi”, “Qaydasan, yuragim”, “Bahor keldi, seni so‘raydi” kabi she’rlari go‘yo bularning samarasi edi. tajribalar:
Do'stim, sen yerda uxlabsan.
Lekin sen menga qanchalik keraksan!
Men siz bilan gaplashaman, o'tiraman.
Qanchadan beri, do'stim, menga gul olib kelding?
Endi men sizga gullar bilan keldim.
Ishq, kuyish, mehnat kunlarini unutsammi!
Endi siz meni kutib olishga chiqmaysiz.
Ko'zlarimda doim ko'rgan faqat quvonch.
Endi ko'z yoshlarimni ham ko'rmaysiz.
Bevaqt yo‘qotish shoira qalbida uning ijodida ilgari uchramagan yangi-yangi tuyg‘ular, allegoriyalar, metaforalar, qiyoslar paydo bo‘ldi. Natijada “Bahor keldi, seni so‘raydi” kabi she’rlar dunyoga keldi , ular muallifning eng nozik, eng samimiy tuyg‘ularini, ayniqsa, teran ifodalagan, she’rlarini badiiy kashfiyot darajasiga ko‘targan. Bunday she’rlar Zulfiya ijodida falsafiy ma’noning chuqurlashishiga xizmat qildi. Natijada Zulfiya ijodida muhim voqea hisoblangan “Kamalak” she’riy sikli paydo bo‘lib, o‘quvchini hayot va borliq mazmuni haqida fikr yuritishga undaydi. She'rlar Ushbu tsiklga kiritilgan “Bo'sh qolgan sahifa”, “Qalamimni olma” lavhalari inson hayoti qadriyatlarini har tomonlama tarannum etuvchi falsafiy lirikaning ajoyib namunalariga aylandi. Shoira baxtning abadiy, doimiy bo'lishini xohlaydi, shunda hech qanday muammo va urushlar bo'lmaydi ...
Zulfiya hayotida xiralik va yolg‘izlikni xohlamaydi, u bor iste’dodini insonlar baxtini ulug‘lashga bag‘ishlaydi.
Shoiraning ko‘plab she’riy to‘plamlari borki, ularning har biri uning ma’naviy olamining yangi qirralarini ochib berdi. “Ayriliq kunlar” sikli shafqatsiz urush olovida azob chekkan qalb zafarini aks ettirgan bo‘lsa, “Qalbimga yaqin odamlar” da matonat, fidoyilik, Vatanga muhabbat tuyg‘ulari avjiga chiqadi. “Mushoira” (“Shoirlar bellashuvi”) siklida esa inson taqdiri manfaatlari va muammolari mushtarakligi tasdiqlanadi. “Fikrlar”, “Yillar, yillar” sikllari hayot va inson, borliqning mazmuni, muhabbat va sadoqat, hayot va kurash haqidagi fikrlarni ifodalaydi.
Zulfiya ijodining o‘ziga xos jihatlaridan biri shundaki, u inson qalbining turli holatlarini yozishga intiladi. Aqli bilan anglagan, qalbi bilan ayol, ona ekanligini his qilgan Zulfiya ularni she’riy ovozda kuylaydi. Qaysi she’rga murojaat qilsangiz, ulardagi deyarli barcha obrazlar ayollar olamidan olinganiga guvoh bo‘lasiz.
Butun umri davomida shoira turli mamlakatlarga sayohat qildi. Uning Hindistonga sayohat taassurotlari ostida yaratilgan “Mushoira” asari katta muvaffaqiyat qozondi. Zulfiya “Mushoir” asarida Sharq xalqlarining “bir buyuk qalbga birlashgani, haqiqat va nurga intilishi” umuminsoniy g‘oyasini nafis mujassam etgan. Shoira poyabzal detallarini takrorlash orqali birlik hissini tasdiqlaydi.
Shunda shoira tomoshabinlar ko‘ziga tikilib, Osiyo va Afrika xalqlarining ayanchli ahvolini, haqiqat uchun kurashini, ertangi yorug‘ kelajakka ishonchini eslaydi:
Kechki payt allaqachon keldi.
Issiqlik ketdi.
Bizga keling: bizda mushoira bor,
Mushoira!
Jonli va jasur she'riyatning do'stlari,
Olovli nur hamma joyda porlasin,
Tinch odam koinotga ega bo'lishi uchun,
Shunday qilib, faqat u dunyoga qo'shiqlar yaratadi.


II.2 Zulfiya to‘plamlari va she’rlari


Zulfiya she’rlari ixchamligi, ixchamligi bilan ajralib turadi. Shoiraning “Uni Farhod deb atashgan”, “Olov va yo‘l she’ri”, “Xotira parchalari” dostonlari ham qisqa shaklda yozilgan. Urush yillarida yozilgan va katta muvaffaqiyat qozongan birinchi she’r “Uni Farhod deyishgan” dostonidir. She’r markazida vatanparvarlik, olijanoblik bilan to‘yingan real hayot qahramonlarining ma’naviy olami mujassam. Asar so'zlarni rassomning asariga moslashtirish g'oyasiga asoslanadi. She’r qahramoni, o‘zbek sahnasida ko‘plab rollarni ijro etgan rassom Qobilqori Siddiqov urushda qahramonlik, xayrixohlik, vatanparvarlik kabi yuksak tuyg‘ularni namoyon etgan, frontda “Vatan uchun jon fido” qilgan. Uning qahramonona kurashi, fojiali taqdiri “jonimizni asrang, do‘stlarimiz uchun qasos oling” degan chaqiriqdek yangradi.
Yozuvchi Oybek xotirasiga bag‘ishlangan “Olov va yo‘l she’ri” biz uchun Zulfiyaning qimmatli merosidir. She’rda Oybek o‘zining mashaqqatli ahvoliga qaramay, ko‘z o‘ngimizda mehnatkash ijodkor, ma’naviyatli nurli yuzli buyuk adib sifatida namoyon bo‘ladi. Shoira obraz yaratishda xotiralari, birgalikdagi sayohatlari, suhbatlaridan olgan taassurotlari, shuningdek, asarlariga tayanadi. “Olov va yo‘l she’ri”da adib hayotining mazmun-mohiyati, Vatan, xalq, tarix, kelajak avlod oldidagi xizmatlari ochib berilgan. Asarda katta falsafiy ma’no kasb etgan yo‘l obrazi tufayli shoira o‘zining ma’naviy olami, yuksak orzu-umidlari, ushalmagan umidlarini teran ochib berdi.
Zulfiya qalbining so‘nggi faryodidek yangragan “Xotira parchalari” lirik she’ri /1995 -yil, uning oqqush qo‘shig‘i edi. Unda shoira har qachongidan ham ko‘proq o‘zining ichki o‘y-fikrini, o‘y-fikrlarini, zamon o‘zgarishi bilan o‘zgargan qarashlarini hissiy-emotsional shaklda ifodalashga intiladi. Zulfiya she’rida istiqlol davrining boshlanishi ozodlik sifatida qabul qilinadi. “Xotira parchalari” chuqur psixologik tahlili, umuminsoniy falsafiy mazmuni bilan ajralib turadi.
Zulfiya o‘z tarjimai holidan parchalarni bu asarga asos qilib olgan holda, xalqimizning mashaqqatli, mashaqqatli, ammo qahramonlik yo‘lini haqiqat bilan ko‘rsatdi. Asarning asosiy g'oyasini ifodalovchi so'zlarni ketma-ket takrorlash orqali his-tuyg'ularni, his-tuyg'ularni to'liq aks ettirishga erishiladi:
Onaning qo'lida tugun kichik,
Shahar bo'ylab kezib, qamoqxona qidirib.
Qancha qamoqxona, qancha bechora onalar,
Taqdirga qarg'ish qilib, qanchasi o'tdi.
Taqdir, qismat, dedim, uzoq yashadim
Taqdir peshonaga yozilgan, o'zingni kamtar qil.
Men bu yozuvni peshonamga oldim,
Lekin men sindirdim, g'ishtlar qon bilan pishirildi.
Xafagarchilik. Ko'zlari ko'r bo'lsa yomon,
Ammo ko'rlarning qalblari uchun bundan ortiq dahshatli qayg'u yo'q.
Xalqni yaxshilikdan o‘g‘irlagan qo‘llarda,
Biz tez-tez qizil guldasta beramiz.
Shoira oldida jannat va do‘zax suratlari bor. U o'tgan hayot yo'lida qilgan ishlarini haqiqat taroziga qo'yadi - nima ustunlik qiladi - gunohmi yoki yaxshi amalmi? Zulfiya buni bilishga harakat qiladi. Axir, shoira halol yashagan, ikkiyuzlamachilikdan, gunohkorlikdan yiroq edi, uning qilgan ezgu ishlari, ko‘rgan azoblari jannatga yetaklaydimi? Va keyin u javob beradi: "Nega azob-uqubatlardan boshdan oyoq yonib ketgan tana uchun do'zaxda kuyish kerak!".
Mustaqillik davrida yozilgan “Xotira parchalari” A.Axmatovaning mashhur “Rekviyem”ini biroz eslatadi. 1995 yil boshida yaratilgan “Sharq azaldan ona”, “E’tirof etish vaqti keldi” kabi she’rlari ularga mavzu jihatdan yaqin .
Zulfiya iste’dodli tarjimon sifatida ham mashhur. A.S.Pushkin, M.Yu. kabi shoirlarning asarlarini oʻzbek tiliga tarjima qilgan.

II.3 _ Shoir va yozuvchilarning Zulfiya haqida aytganlari

Bir kuni Zulfiya hali pedagogika kollejida o‘qib yurgan kezlari majlislar zalida O‘zbekiston shoir va yozuvchilari bilan ijodiy uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Ular orasida G‘afur G‘ulom, Mirtemir, Uyg‘un, Izzat Sulton, Hamid Olimjon bor edi. Ulardan biri unga er, ota, maslahatchi, maslahatchi, hamroh, do'st sifatida taqdir tomonidan tayinlangan. Keyinchalik u hayotida va ijodiy yo'lida bir necha bor boshqalar bilan uchrashdi.

Nikolay Tixonov Zulfiya haqida shunday deydi: “Uning she’riyati hayotga muhabbat, ozodlik ruhi, koinotning yuksak tuyg‘usi, eng yaxshi insoniy tuyg‘ularga to‘la. U odamlarning tubidan kelgan. Zulfiya o‘zining aziz so‘zini aytishga muvaffaq bo‘ldi va u jonlanib, betakror bir nur bilan porladi, hayot unda tuyg‘ularning o‘zgarmasligida, qat’iy haqiqatida, maftunkor lirikasi va qo‘shig‘ida aks etdi. Uning so'zi shaharlar va dalalarning ona kengliklarida yangradi, u ona yurti chegaralaridan tashqariga chiqdi. Sharq mamlakatlarida esa – Hindistonda, Misrda, Vyetnamda – hamma yerda uning she’rlarining yonayotgan alangasini tug‘dirgan qalbiga quloq tutdilar. Uning o'zi yangi tongdek do'stlari uchun yo'lni yoritadigan Sharq ayolidir ... "³
Boshqirdiston xalq shoiri Mustai Karim Zulfiya ijodini juda obrazli ifodalagan: Zulfiya ijodi haqida o‘ylayman, yer haqida o‘ylayman, bu ijodlar jon topgan dastlabki tuproq haqida. Men uchun o‘tmish va bugungi kunni yaqinlashtirgan Alisher Navoiy va Zahiriddin Boburning so‘nmas sahifalariga murojaat qilib, soatlab o‘ylanib, idrok lahzalarini boshdan kechirdim. Abdulla Qodiriy va Muso Oybekning vahiy va o‘gitlarini chuqur o‘rganaman, G‘afur G‘ulom va Hamid Olimjon satrlarini o‘qiyman. U yerda beixtiyor karnayning chaqirig‘iga bo‘ysundim, surnayning do‘stona sadolariga yetakladim, yo shodlik, yo yig‘lash qo‘shig‘iga maftun bo‘ldim, osmonni teshayotgan minoralarga qoyil qoldim. Yer va osmon ranglari, qadimiy hikmat va o‘tmishning sadolari, gumbaz balandligida hilpirab, ariqlar bo‘ylab oqayotgan mangu mehnat va mangu ter – bularning barchasi O‘zbekistondir. Shuning uchun men: “Zulfiya, she’riyatning sehrli olamiga qayerdan kelding?” deb so‘ramayman.
Zulfiya nomi esa Rasul G‘amzatov xotirasida mangu qoldi: “...Bu ismni birinchi marta eshitdim – Zulfiya”, deb eslaydi shoir Adabiyot institutida o‘qib yurgan paytlari. Bu qo'shiqqa o'xshash, bahor nomining o'zi meni hayajonga soldi, men hech qachon bunday nomni eshitmaganman. Shu ismni darrov ba’zi she’rlarimga kiritmoqchi bo‘ldim... Keyin Zulfiyani shoir, shaxs sifatida aytishdi. Axir, chiroyli ismlar bor, lekin odamning o'zi uning ismiga to'g'ri kelmaydi. Xullas, Zulfiya haqida bilganimda, Moskvada yozuvchilar qurultoyida shaxsan uchrashganimda, she’rlarini o‘qiganimda uning ajoyib shoir va ajoyib inson, Sharqning ajoyib ayoli ekanligini angladim. O‘zbekistonni munosib himoya qilmoqda. Yashirmayman, ba’zida shoir ayollarga chegirma bilan munosabatda bo‘lamiz. Ammo Zulfiya chegirmasiz, taqdiri o‘z xalqining taqdiri bilan chambarchas bog‘langan shoira bo‘lib chiqdi...
...Shoirni nafaqat she’rlari, balki odamlarning uning she’rlariga munosabati ham tekshiradi. Men uning vatanida edim, u bilan O‘zbekiston bo‘ylab sayohat qildim. Va men ular uni qanday sevishlarini qanday bilishlarini ko'rdim. Kichiklari Zulfiya opa, tengdoshlari opasini Zulfiya, kattalari qizi Zulfiya deb chaqirishardi. Sizni o‘z vataningizda shunday e’tirof etib, e’zozlab, shundan so‘ng shuhratingiz butun yurtga yoyilsa – shoirning baxtiyor taqdiri shu!⁴
Shoir Mixail Dudin Zulfiyaning bag‘rikengligi va ochiq qalbi, odamlarga bo‘lgan chuqur nekbinligi va e’tiqodi, uning abadiy “qaytarib berishga tashnaligi” haqida yorqin va samimiy so‘zlab berdi: “Kitob olaman. Sharq va o'ttiz yil va uch ming kilometrda gapiring: