Agar jonli mavjudodlarning xayot kechirish muxiti hamma joyda mutlaкo bir XIL bo’lganida, extimol, yer yuzi bir XIL turdagi hayvonlar bilan to’lib ketgan bo’lardi

• AL-BUHORIY UNIVERSITETI FILOLOGIYA VA TILLARNI O’QITISH (TILLAR BO‘YICHA) KAFEDRASI FILALOGIYA TILLARNI O‘QITISH (INGLIZ TILI) YO‘NALISHI 2-KURS TALABASI MOHLAROYIM MAJIDOVANING PSIXOLOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

• Toshkent 2022

• Agar jonli mavjudodlarning xayot kechirish muxiti hamma joyda mutlaкo bir xil bo’lganida, extimol, yer yuzi bir xil turdagi hayvonlar bilan to’lib ketgan bo’lardi. Haqiqatda esa muxit iqlim jixatidan ham, yashash sharoiti jixatidan ham g’oyat rang-barang bo’lib bu organizmlarning tabaqalanishini taqazo etadi. Yer yuzida xodisalar juda rang-barang bo’lsa ham, ularning siklili almashinuvi va xakozolar mavjuddir. Barcha jonzot mavjud shart-sharoitlarga moslasha boradi.
• Misol uchun, jumladan, muxitning harorati o’zgarishi bilan organizmdagi kimyoviy reaktsiyalarning tezligi hami o’zgara boshlaydi: harorat ko’tarilishi bilan reaktsiyalarning tezligi oshadi, pasaygan taqdirda pasayadi, harorat xaddan ziyod oshib yoki pasayib кetganda esa bir xujayrali organizm xalok bo’ladi. Agar juda past haroratli sharoitga joylashtirilsa, shubxasiz, boshqa bir qanday jonli organizm ham shunday qismatga uchraydi. Lekin mana shunday sharoitlarda yo’qsak taraqqiy etgan hayvonlarning xatti-harakatlarida jiddiy tafovut bo’ladi.

Shunday qilib, hayvonlar muxitga bevosita bog’liqligidan sein-asta qutila boradi. Leкin jonli mavjudotlar rivojlanishning har qanday darajasida ham bunday bog’liqlikdan xech qachonn qutila olmaydi. Muxit - jonli organizmning xayot kechirish shart-sharoiti, jonli mavjudotlar xayot kechirishning bosh omili, boshqachasiga aytganda, jonli organizmlarining xayot kechirishi muxitning shart-sharoitlari bilan aniq belgilab qo’yilgandir.

• Shunday qilib, hayvonlar muxitga bevosita bog’liqligidan sein-asta qutila boradi. Leкin jonli mavjudotlar rivojlanishning har qanday darajasida ham bunday bog’liqlikdan xech qachonn qutila olmaydi. Muxit - jonli organizmning xayot kechirish shart-sharoiti, jonli mavjudotlar xayot kechirishning bosh omili, boshqachasiga aytganda, jonli organizmlarining xayot kechirishi muxitning shart-sharoitlari bilan aniq belgilab qo’yilgandir.
• Aks ettirishning bir-biriga o’xshashligi eng avvalo sezgi a’zolari va nerv sistemasining to’zilishiga bog’liqdir. Retseptor muayyan turdagi qo’zgatuvchilarga qanchalik nafis javob qilsa, reaktsiya ham shunchalik bir-biriga o’xshash bo’ladi. Bunda ma’lum darajada tugridan-tugri bog‘lanish bor. Masalan, qurish retseptori quyoshning tarqoq nurini aks ettirishga moslashuv munosabati bilan rivojlanadi.