Agrotexnologiyalar instituti elektr energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish kafedrasi

Aktiv issiqlik akkumulyatsiyalash bilan gelioissiqxonalar 
 
Issiqlikni aktiv akkumulyatsiyalash bilan gelioissiqxonalarda issiqlik akkumulyator orqali 
havoni 
majburiy 
sirkulyatsiyalanishidan 
foydalaniladi. 
Shuning 
uchun, 
bunday 
gelioissiqxonalarning xususiyati katta quvvatli ventilyatsiyalash tizimiga ega bо‘lish zarur. 
7.3-rasmda Qarshi davlat universitetda ishlab chiqilgan gelioissiqxonalarning sxemalari 
keltirilgan. 
7.3-Rasm Turli xil gelioissiqxonalarning sxemalari: A-yarim silindrik; B-angarli, ikki 
nishabli; V-blokli; 1-shaffof va 2-issiqlik izolyatsiyalangan sirtlar; 3-issiqlik akkumulyatorlari 
Odatda gelioissiqxonalar ikki qatlamli shaffof tо‘siqlarga ega bо‘ladi. Isitish 
mavsumining kunduzgi ochiq kunlarda gelioissiqxonada о‘ta qizish sodir bо‘ladi, ichki 
havoning temperaturasi t
i
≥25..30 
o
S gacha yetib boradi. Bunday vaqtda issiqxonadagi issiq 
havo issiqlik akkumulyatori orqali haydaladi va issiqlikning bir qismini akkumulyator 
massiviga berib havo soviydi. Tungi paytda issiqlik yetishmasligi bо‘lganda, issiqxonadagi 
sovuq havo akkumulyatordan о‘tib qiziydi va issiqxonani isitishga о‘tadi. 

---

63 
Shunday qilib, kunduzgi vaqtda issiqliklik ortiqcha bо‘lganda u akkumulyatsiyalanadi va 
о‘ta qizish bartaraf etiladi, tungi paytda esa issiqlik yetishmasligi bо‘lganda - 
akkumulyatsiyalangan issiqlik istishda ishlatiladi. Quyosh energiyasi yetishmagan hollarda, 
ya’ni bulutli kunlarda va manfiy temperaturalarda an’anaviy issiqlik manbai qо‘shiladi. 
Issiqlik akkumulyatorlari tuproqli, suvli, toshli, g‘ishtli, betonli va hk. bо‘ladi. Ular 
tuproqda yoki issiqxona ichida prizmatik, silindrik, quvurli massivlar va baklar kо‘rinishida 
joylashtiriladi. 
О‘zbekiston sharoitida gelioissiqxonalarda issiqxonalarni isitish uchun sarflanadigan 
an’anaviy yoqilg‘ilarning 30...55% gacha tejashi mumkin. 
Gelioissiqxonalarning issiqlik balansini quyidagicha ifodalash mumkin: 
Q
ий
 = Q
у
 + Q
аи
 + Q
ак
 . 
(7.7) 
Gelioissiqxonaning τ vaqtdagi issiqlik yо‘qotishlari yoki isitishda issiqlik yuklamasi 
Q
iy
 = K
k
 F
t
 (t
i
 - t
t
) τ ; 
(7.8) 
bu yerda K
k
 - keltirilgan issiqlik berish koeffitsiyenti, Vt/(m
2
K); 
F
t
 - tо‘siq sirtlarining yuzasi, m
2
; 
t
i
 , t
t
 - ichki va tashqi havo temperaturalari, 
o
S. 
Ichki havo temperaturasi t
i

18...20 
o
S olinadi. 
О‘tgan radiatsiya miqdori 
Q
u
 = τ
o
 ρ
o
 I F
f
 τ ; 
(7.9) 
bu yerda τ
o
, ρ
o
 - quyosh radiatsiyasini о‘tkazish va qaytarish koeffitsiyentlari; 
I - tushuvchi quyosh radiatsiyasining intensivligi, Vt/m
2
; 
F
f
 - shaffof tо‘siqli sirtlarning yuzasi, m
2
. 
An’anaviy isitishda tabiiy gazda ishlaydigan suvli kaloriferli avtonom qozon 
qurilmalardan foydalaniladi. An’anaviy isitish uchun qо‘shimcha issiqlik miqdori 
Q
ai
 = η
k
 η
i
 Q
kyo
 V
yo
 τ ; 
(7.10) 
bu yerda η
k
 η
i
 - qozon qurilmasi va kaloriferning f.i.k.-lari; 
Q
kyo
 - yoqilg‘ining quyi yonish issiqligi, Dj/m
3
; 
V
yo
 - yoqilg‘ining hajmiy sarfi, m
3
/s; 
Akkumulyatsiyalangan issiqlik 
Q
ak
 = V
a
 s
a
 ρ
a
(t
a
 - t
i
) ; 
(7.11) 
bu yerda V
a
 - akkumulyatorning hajmi, m
3
; 
s
a
 - akkumulyator materialining solishtirma issiqlik sig‘imi, Dj/(kg K); 
ρ
a
 - materialning zichligi, kg/m
3
; 
t
a
 - akkumulyatorning о‘rtacha massali temperaturasi, 
o
S. 
Gelioissiqxonaning samaradorligi yoki qoplash koeffitsiyenti 
f = Q
u
 / Q
iy
 . 
(7.12) 
Quyosh radiatsiyasi issiqligini akkumulyatsiyalash koeffitsiyenti 
k
a
 = Q
ak
 / Q
u
 . 
(7.13) 

---

64 
7.4-Rasm Gelioissiqxona maketi