Agrotexnologiyalar instituti elektr energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish kafedrasi

Gazlashtirish 
Gazlashtirish - bu hosil bо‘ladigan gazsimon yoqilg‘ini olish uchun moslashtirilgan 
piroliz jarayonidir. Yog‘och asosidagi piroliz generatorlar boshlang‘ich energiyani 80% gacha 
yonuvchi gazlarga о‘zgartirish mumkin. 
Olinadigan gazsimon yoqilg‘i ishlatilishda ancha samarali, transportabelli va ekologik 
jihatdan qо‘lay. 
Samarali piroliz jarayonni ta’minlash uchun ma’lum bir shartlarga rioya qilish zarur: 1) 
yonmaydigan qо‘shimchalarni qamaytirish uchun materialni oldindan saralash; 2)quritish va 
maydalash. 
Temperaturaga va olinayotgan mahsulotlarning о‘zaro turlar nisbatga ta’sir etuvchi kritik 
parametr bu havo–yonig‘ining о‘zaro nisbati hisoblanadi. Eng oson boshqariladigan 
qurilmalardan 600 
o
S-dan past temperaturalarda ishlaydigan qurilmalar bо‘ladi. Yuqori 
temperaturalarda (600 
o
S-dan to 1000 
o
S-gacha) qurilmalarni boshqarish ancha qiyin, lekin 
ishlab chiqriladigan gazda vodorod miqdori oshadi. 
600 
o
S-dan past temperaturalarda haydash jarayonida tо‘rta bosqichlar ajratiladi: 
1) 100...120 
o
S – gazogeneratorga о‘zatiladigan material pastka tushishi bilan namligidan 
ozod qilinadi. 
2) 275 oS – chiqib ketadigan gazlar asosan N
2
, CO va SO
2
 lardan iborat; sirka kislotasi va 
metanol olinadi. 
3) 280...350 
o
S – ekzotermik reaksiyalar boshlanadi, ularning jarayonida murakkab 
uchuvchi kimyoviy moddalar aralashmasi ajratiladi (keton, aldegid, fenol, efirlar). 
4) 350 
o
S yuqorida – uchuvchi birikmalarning barcha turlari ajratiladi; CO hosil bо‘lish 
bilan bir vaqtning о‘zida N
2
hosil bо‘lishi kо‘payadi; uglerodning bir qismi yog‘och kо‘mir 
shaklda kul qoldiklar bilan aralash holda saqlanadi. 
Gazofikatorlar xom-ashyoning keng turlarni qayta ishlash uchun mо‘ljallangan: о‘rmon 
mahsulotlar, qishloq xо‘jalik chiqindilar va boshqa biomassa turlari. Kо‘p firmlar yog‘och 
chiqindilarni dastlabki gazlashtirish uchun maxsus uskunalarni ishlab chiqarishga 
ixtisoslanadi. Masalan, «Rauma Repola» finlyandiya firmaning qurilmada rotorli baraban 

---

105 
Maydalash 
Gidroliz 
Suvsizlantirish 
Sellyulozaga ega bо‘lgan xom 
ashyo: yog‘och 
Distillash 
Kraxmalga ega 
bо‘lgan xom ashyo: 
donli, ildizli mevalar 
Chiqindi 
Achitqi 
bilan 
achitish 
Qandga ega bо‘lgan xom 
ashyo: qamish, lavlagi, 
meva 
quritqichga 50...60 % namlmligidagi yog‘och chiqindilar va issiq havo о‘zatiladi. 20% 
namligigacha quritilgan chiqindilar bunkerga о‘tadi, undan – gazogenerator panjaraga, uni 
orqali esa 350 
o
S temperaturaturadagi havo о‘tkaziladi. Hosil bо‘lgan generatorli gaz (900 
o
S) 
issiqlik almashtirgich orqali о‘tadi, unda gazogeneratorga о‘tishdan oldin havo qizdiriladi, 
sо‘ngra о‘txona kameradagi yondirgichga 650 
o
S-da beriladi. Yog‘och chiqindilar 
boshlang‘ich xom-ashyo sifatida 5 sm о‘lchamlarga ega bо‘lish mumkin. 
Gazofikatorlarni qо‘llash asosiy sohasi – sanoat va kommunal obektlarning issiqlik 
ta’minoti tizimlardir. Masalan, yog‘och chiqindilar gazofikator asosidagi 5 MVt quvvatli 
issiqlik markazi 5 ming kishi aholi yashaydigan punktdagi maishiy va kommunal ehtiyojlar 
uchun yetarli darajada isiqlikni ishlab chiqaradi va bir yilda 3 ming t mazut tejashini 
ta’minlaydi.