Ahmad yassaviyning pedagogik g’oyalari o’qutuvchilar nigohida

www.scientificprogress.uz
 
Page 345
Buyuk mutafakkir va faylasuf Yassaviy turk dunyosidagi birinchi tariqatning va 
turkiy tasavvuf she’riyatining asoschisidir. 
XX asrning boshlarida Yassaviy haqidagi qator maqolalar chop etilgan. Ufada 
chiqadigan “Sho’ro” jurnalining 1915 yil 24-sonida Ahmad Sardorning “Hazrat Xo’ja 
Ahmad Yassaviy” sarlovhali maqolasi chop etilgan. Unda adibning hayoti va ijodiga oid 
qisqagina ma’lumot berilgan va uning turk tilining mavqeini ko’tarishdagi xizmatlariga 
yuksak baho berilgan.1922 yilga kelib Abdurahmon Sa’diyning “Yassaviy kim edi” 
nomli maqolasi “Inqilob” jurnalining 2-sonida nashr etiladi. Muallif Yassaviyning tatar 
tili va adabiyoti taraqqiyotidagi roliga e’tibor qaratgan.Abdurauf Fitrat ham Yassaviyni 
o’rganishga alohida e’tibor bilan qaragan. U “Ahmad Yassaviy” va “Yassaviy maktabi 
shoirlari to’g`risida tekshirishlar” nomli maqolalarini 20 asrning 20- yillarida yozgan 
edi.Yassaviy xalq boshiga ko’p qiyinchiliklar va musibatlar yog’dirilgan davrlarda 
yashab ijod qildi. U turk hukmronlari-qoraxoniylar bilan qoraxitoylar o’rtasidagi 
urushlar va ularning daxshtli oqibatlarini ko’rgan,she’rlarida bu fojialarga 
munosabatlarini bildirgan.‘’Nokas, xasis, bediyonat’’ zolimlar hokim bo’lgan 
jamiyatdagi shavqatsizlik va ma’naviy aynishlar baxsida Yassaviy hikmatlaridan birida 
mana nima degan: 
Na onada rahm qoldi, na otada, 
Og’o ini bir-biriga mojoroda 
Musulmonlar da’vo qilur, ichar boda, 
Mastlig’ bilan qarindoshdan tondi ko’rung 
Ahmad Yassaviyning qarashlari uning “Devoni hikmat” asarida berilgan. Asarda 
hozirgi tarbiya jarayonimizda foydalanish mumkin bo`lgan juda ko’p jihatlarni 
ko`rishimiz mumkin. Yassaviyning hikmatlarida insoniy go`zallik, insonparvarlik, 
ma’naviy poklik, saxovat, diyonat, xolislik, adolatparvarlik, mehnatsevarlik kabi go’zal 
axloqiy sifatlar o’z aksini topgan. Yassaviyning pedagogik qarashlaridan Pedagogika 
nazariyasining “Tarbiya jarayoni mohiyati va mazmuni”, “Tarbiyaning qonuniyatlari, 
prinsiplari va metodlari”, “Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish va o`quvchilarning aqliy 
tarbiyalash”, “Yagona o’quv-tarbiya jarayonida fuqarolik va vatanpavarlik tarbiyasi”, 
“O’quvshilarning mehnat va iqtisodiy tarbiyasi”, “O’quvshilarning ma`naviy 
axloqiy tarbiyasi”, “O’quvshilarning nafosat tarbiyasi”, “Bolalarni oilada tarbiyalash” 
mavzularini o`tish davrida, Pedagogika tarixidagi “VII asrdan XIV asrgasha ta`lim-
tarbiya va pedagogik fikr taraqqiyoti”, “Tasavvuf ta’limotida ta’limiy-tarbiyaviy 
qarashlar” mavzularida, “Oila pedagogikasi”dagi bir qator mavzularni o`tishda keng 
foydalanish mumkin. 
Yassaviyning turli insoniy sifatlar haqidagi qarashlaridan foydalanishga oid qator 
misollarni keltirib o`tamiz. Masalan, adibning insonparvarlik targ`ib etilgan g`oyalarini 
boshqa allomalrning qarashlari bilan taqqoslagan holda “Pedagogika nazariyasi”da 
foydalanish mumkin: 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 4 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan