Aholining daromadlari va ularning tarkibiy tuzilishi tahlili Reja

Aholi daromadlari va uning tarkibiy tuzilishi

Daromad bu juda keng tarqalgan, keng qo'llaniladigan va shu bilan birga turli ma'nolarda ishlatiladigan tushunchadir. Keng ma'noda, bu har qanday pul tushumini yoki pul qiymati bo'lgan moddiy aktivlarning tushishini anglatadi. Aholining iste'moli darajasi daromad darajasiga bevosita bog'liq. Korxonaning daromadi uning aktivlarining ko'payishi yoki kapitalning o'sishiga olib keladigan majburiyatlarning kamayishi sifatida tavsiflanishi mumkin. "Daromad" tushunchasi umuman davlatga, korxona, firma, jismoniy shaxslarga nisbatan qo'llaniladi.

Aholi daromadlari ma’lum vaqt oralig'ida (masalan, bir yilda) ular tomonidan olingan pul va natural shakldagi tushumlar miqdorini anglatadi.
Yu.P.Kokin ta‘kidlashicha ―jami daromad aholining moddiy ta‘minlanishining asosiy ko‘rsatkichi bo‘lib, pul daromadlarining barcha turlarini, shaxsiy yordamchi xo‘jalikdan olingan va shaxsiy iste‘molga qo‘llanilgan natural tushumlar qiymatini o‘z ichiga oladi‖. Aholi daromadlarini ularning tarkibiga turli xo‘jalik subyektlari va davlat tomonidan ko‘rsatiladigan bepul xizmatlarni qo‘shmasdan ko‘rib chiqish tadqiqot doiralarini toraytiradi, chunki aholining past daromadli guruhlari daromadlarini takror ishlab chiqarishda ularning roli muhimdir.
Daromadlarning mohiyati ularning vazifalarida to‘liq aks etadi. Aholi daromadlarining asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi: qayta tiklovchi, maqomiy, rag‘batlantiruvchi, to‘lov qobiliyatini shakllantiruvchi va farovonlikni oshiruvchi.
Aholining pul daromadlariga xodimlarning ish haqi, ish haqi, nafaqa, stipendiya, turli imtiyozlar, foizlar ko'rinishidagi mulk daromadlari, dividendlar, annuitetlar, qimmatli qog'ozlar, ko'chmas mulk, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini sotishdan tushgan tushumlar, mahsulotlar, boshqalarga ko'rsatiladigan turli xizmatlardan olinadigan daromad va boshqalar ko’rinishidagi barcha tushumlar kiradi.
Natural daromadga, avvalambor, uy xo'jaliklari tomonidan o'z iste'mollari uchun ishlab chiqarilgan mahsulotlar kiradi. Aholi daromadlari darajasiga baho berish uchun nominal, ixtiyorida bo’lgan va real daromad tushunchalaridan foydalaniladi.
Nominal daromad — aholi tomonidan ma’lum vaqt oralig‘ida olingan daromadlarning pul ko‘rinishidagi miqdori hisoblanadi. Ixtiyorida bo’lgan daromad - shaxsiy iste’mol va jamg‘arma maqsadlarida foydalanish mumkin bo’lgan daromad. Bu daromad nominal daromaddan soliqlar va majburiy to’lov summasiga kam bo’ladi.
Real daromad — narx darajasi o‘zgarishini hisobga olib, aholining ixtiyorida bo‘lgan daromadga sotib olish mumkin bo‘lgan tovar va xizmatlar miqdorini ko‘rsatadi, ya’ni daromadning xarid quvvatini bildiradi.
Aholining nominal pul daromadlari turli manbalar hisobiga shakllanib, ulardan asosiylari quyidagilar hisoblanadi:
a) ishlab chiqarish omillari hisobiga olinadigan daromad;
b) davlat yordam dasturlari bo‘yicha to ‘lov va imtiyozlar shaklidagi pul tushumlari;
v) moliya-kredit tizimi orqali olinadigan pul daromadlari.
Aholining yollanib ishlovchi qismi oladigan daromadlarining asosiy ulushini ish haqi tashkil qiladi.