Ajiniyoz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı

2. Mektepke shekem talim sholkemlerinde quriw-sogiw shinigiwin sholkemlestiriw.
Quriw sogiw latin tilinen alingan bolip, tarli predmetlerdi, bolim de elementlerdi. Malim bir jagdayga keltiriw, manisin anlatadi. Quriw -sogiw iskerligi-ameliy iskerlik bolip, aldinan belgilengen, qandayda bir maqsetke qaratılǵan real waqiyaliq bolip tabiladi. Mektepke shekem talim sholkemlerinde balalarga quriw -sogiw iskerligin uyretiwde qurılis materialı, turli konstruktorlar, qagazdan, tabiyaat, batil materiallarınan paydalaniladi. Shingiwlarda qurılis materiallarınan hár qiyli jiynaqlardan paydalaniladi : M. P. Agapovning 2, 3, 4, 5, 6, 7-sanli mazmunli jiynaqlari. Kisi qurılis materialları : «Kosmodrom», «Temir jol vokzali» da basqalar.
2.Konstruktorlar. Mektepke shekem talim sholkemlerde konstruktorlardan (taxtalı, plastmassa, metall da keramika) paydalanadi. Bul jiynaqlar arqali túrli konstruktsiyalar sogiw múmkin. Tárbiyawı basliqliginda balalar apiwayi birlestiriw usilinan pár boyinsha hár qiyli hareketli konstruktsiyalar jasaydi. Tiykargi dıqqat balalardi. Malim bolimlerin birlestiriw ilimiy tajriybelerin qaliplestiriwge qaratıladı. Bunda balalardi qolin muskiller qatnasadi, qol muskullari ele jaqsi rawajlanbagan baladı. Tárbiyawı basshi astinda balalar jana birlestiriw jollarin da hár qiyli xarakter degi konstruktsiyalarni suwretke, sizilmaga qaray jaratiliwin uyrenediler, Bul islerdi balalarga usinis etiwden aldin, tárbiyashinin ozi bul konstruktorlar, olarǵa berilgen metodikalıq korsetpeler menen jaqsilap teńisip, uyrenip shigiwi zarur. Balalarga qurılis materialları da konstruktorlar kompleksi hammesi bir kóz jas berilmeydi, bálkim az- azdan, izbe-ız balalardin ozlestiriwlerine qaray beriledi. Lego, mozaika, “Tangram”, “Mayek”bular stol oyinlari esaplanip, balalardi. konstruktorlıq, dizaynerlik, jaratiwshanliq paziyletlerin qaliplestiredi da rawajlantiradi. Qagazdan quriw -sogiw. Origami. Bul qagazdi buklew joli menen zat sogiw manisin anlatadi. Kirigami. Bul qagazdi jirtiw yamasa simmetrik qirqiw joli menen sogiw joli menen zat sogiw manisin anlatadi. Kusudama. Bul qagazdi buklew joli menen gúl sogiw manisin anlatadi. Tsukudama. Bul kusudama modullariman quwirshaq sogiw manisin anlatadi. Barligi bir s6 z benen “origami” dep juritiledi. 2. Mektepke shekem talim sholkemlerinde loydan buyim sogiw shinigiwin sholkemlestiriw. Plastilin, ilay jumisi, shini hamir suwretleytugin korkem onerdin musinshilik da ameliy korkem onerdin zárúrli turlerinen bolǵan guzeshilik, ilaydan islengen musinshilik xalq onermentshiligi korkem onerleri menen bekkem baylanisli. Modellestiriw- korkem doretiwshiliginin en anıq forması bolip tabiladi. Bala jaratqan zatnini tekgana koredi, qolina aladi, paypaslaydi, kerek bolsa o'zgertedi. Modellestiriwdin tiykargi asbapi qayshi, qalem, mo'yqalam emes bálki qol bolip tabiladi, tuwrirog'i eki qoli bolip tabiladi, usinin sebepinen uqip darejesi oz qaldın iyelik darejesine baylanisli. Sol kozqarastan qaraǵanda, modellestiriw texnikası apiwayi, apiwayi da ozin rawajlandiriw ushin en qolay qural dep esaplaw muimkin.

Suwret siziw balalardi suwretleytugin iskerlikke uyretiwde tiykargi orin iyeleydi da ush turdi oz ishine aladi « bolek predmetlerdi siziw. « syujetli suwret siziw.- dekorativ suwret siziw, Suwretleytugin iskerlikke uyretiwdin tiykargi waziypasi -sheńber dagi bolmisti ayda sawlelendiriwde balalarga jardem beriw. Alarda guzetiwshenlikti rawajlandiriw, estetik gozzalliq sezimin tárbiyalaw da da suwretlep beriw usillarin uyretiw tusiniledi. Bular menen birge suwretleytugin iskerliginin tiykargi waziypasi -Malim bir jas ushin uyqas suwretleytugin materialları menen hár qiyli predmetlerdin tarli timsallarin jaratrw siyaqli doretiwshilik balalarda qaliplestiriw amelge asiriladi. Tárbiyasi hár bir o tkeriletugin shimigiwina doretiwshilik jandasqan halda da oz sheberligin jumisga salgan halda janaliq jarata aliwlari kerek. Balalar daslepki jas taparinan baslap, tayarlaw taparinasha jumis processleri apiwayinan quramalina qaray baradi. Omin ushin otkeriletugin shinigiwlarda asirese suwretleytugin iskerlik, suwret, applikatsiya, ilay jumislarin jaratiwda ameliy jumis paninin ahmiyeti ulken bolip tabiladModellestiriw, yagniy ilay jumisi shiigiwlari, bala rawajlaniwda kompleks tasir etedi: 1. Forma, kolem, plastik, refini aqil etiw sezimin, sensor seziwshenligini rawajlantiradi ;

2. Mayda qal motorikasini, kenislikdegi taffakurni da ayda sawlelendiriwdi rawajlantiradi :
3. eki qal jumisin sinxronlashtiradi;
4 jumisti jaybarlaw, amelge asiriw, natiyjeni boljaw da ogan erisiw, kerek bolsa ozgertiw kirgiziw jumislarinda kánlikpe, ilimiy tajriybeleri qaliplesedi; ftay jumisinda qollanilatugin usillar
1. Jumalaq — bir bolek ilaydan qol sheniber hareketler menen shar sogadi
2. Shar sogiw, keyininen hareketler menen oni mayek, ústin siyaqlilarga aylandıriw
3. Tegislew — sharıkden tegis nan jasaladi, qoldin jagdayi mudami ozgerip turadı.
4. Saziw — sharıktin bir bolegi soziladi.
5. Jiljitiw (jamaw ) buyimdin ayrım bolimlerin az-ara biriktiriw. ilay menen islew shinigiwlarin sholkemlestiriw da otkeriwde jumis jayin tiwel tiskenelestirilgenligi zıyanlı ahmiyetke.

3. Mektepke shekem talim sholkemlerinde ilaydan narse sogiw shinigiwin sholkemlestiriw.

Suwretleytugin iskerlik shinigiwlarinda predmet, buyim da túrli zatlardi applikatsiya texnologiyasinda suwretlew Mektepke shekem jas dagi balalardin intellektuallıq rawajlandiriwga xizmet etetugin kop qirli shinigiw turlerinen biri bolip, alar forma da renlerdi ajrata aliwga uyretedi, balalardin korkem-estetik sezimlerin da qal mayda motorikasini rawajlantiradi. Applikatsiya shinigiwlari balalarda tazaliq, dıqqatti jiynaw siyaqli sapalardi de quram taptiradi. Applikatsiyaning individual da jamaat formaları túrli mazmunda boliwi múmkin. Applikatsiya turler boyinsha ush turge bolinedi - predmetli applikatsiya; « syujetli — temali applikatsiya:
- dekorativ applikatsiya. Applikatsiyani orinlaw procesi eki basqishdan ibarat - sırtqı korinislerdi qirqiw ; - sırtqı korinislerdi fonǵa aylandiriw. Applikatsiya korkem bezew qurali retinde ayriqsha dekorativ ozine tartatugin jaratadi. Applikatsiyani oqitiwda tómendegi maseleler shishiledi:
1. Geometriyaliq sırtqı korinisler de osimlikler bolimlerinen korkem bezew duziw;
2. Karton yamasa matoga anıq bir ritmda. Jaylastiriw ;
3. Syujetti suwretlew;
4. Predmet suwretin bolek boleklerden jaratiw ;
5. Applikatsiya ushin detallarni hár túrli materiallardan, tarli texnika arqali suiwretlewdi ozlestiriw;
6. Qirqiwdin turli usillari, jirtiw olardı tiykarga jaylastiriw texnikası menen jabistiriw, tigiw da t. b.
7. Remni seziwdi qaliplestiriw, tiykargi ren de tuslerdi biliw, rem birikpelerin duziw sheberligin Ozlestiriw;
8. Forma, koefficient, kompozitsiya sezimin qaliplestiri w;
9. Geometriyaliq sırtqı korinislerdi ajiratw, alardı atinin biliw;
10. Tiykargi da qosimsha renler menen teńistiriw ;
11. Kolem de sanlardi biliw,
12. Kompozitsion uqip ilimiy tajriybelerin qaliplestiriw;
13. Syujetli applikatsiyada predmet (buyim yamasa zat ) lardi jaylastiriw. Qirqiwdi tiykargi usillarin ozlestiriw ilimiy tajriybesi tóbeendegishe:- Qagazdi nazerde shámbelap yamasa iymeygen jayi boyinsha qirqiw ;
- Sırtqı korinislerdi, muyeshlerdi qirqiw orqali dumalaq sırtqı korinislerdi jaratrw - Siluet da bolek boleklerden qirqiw ; « Simmetrik bolmagan sırtqı korinislerdi qirqiw : - Kontur boyinsha qirqiw ; - Formanı kagaz bolekshelerin jirtiw arqali jaratiw ; - Jabistiriwdin tiykargi usillarin ozlestiriw (elim, mo'yqalem, lattelerden paydalaniw ): - Sırtqı korinislerdi izbe-izlilikde jabistiriw ilimiy tajriybesi. Applikatsiya shinigiwlarin otkeriw ushin material da uskenelerdi aldinan tayarlab qoyiw zárúrli bolip tabiladi. Applikatsiyaga uyretiwde túrli sırtqı korinislerdi qirqa aliw ilimiy tajriybelerin iyelew, alardı Malim tartipte jaylastiriw, obraz da syujetga uyqas jabistiriw di shámbe etedi. Hár bir jas gruppalarda appilikatsiya shinigiwlari qollamilatugin bilimlendiriwge tiyisli usillari ozine has ozgeshelikke iye esaplanadi. Mektepke shekem talim sholkeminde otkeriletugin applikatsiya shinigiwlari balalardin seziw qabiletlerinin rawajlaniwmna, tasir etip, alardı estetik tarepten tárbiyalawdi da doretiwshilik aktivligin qaliplestiriwge, sanın menen birge, miynet kánlikpelerin qaliplestiriwge da alarda xarakterdin shidamliliqlik qasiyetlerin payda boliwma tasir etedi. Applikatsiya shinigiwi processinde bala ren jane onin tuwindi renler menen teńiwadi shimigiw etedi, formanı da predmetti to'zilishini biliwge uyrenediler. Ritm da simmetriya haqqinda tusinikleri keneyip barip, qagaz betinde qaraty aliwga uyrenediler. Balalar applikatsiya iskerliginde ren jane onin uyqaslashuvi menen júdá kop ret shinigiw etediler, sol sebepli olar koplegen ren jane onin uyqaslaniwin demde este saqlap qaladilar da bir-birinen ajrata aladilar, Applikatsiya shinigiwlarinda balalar kobinese geometriyaliq sırtqı korinisler menen munasabette boladılar, natiyjede olar dogerek atirap dagi predmetlerde geometriyaliq sırtqı korinislerdi abstrakt korinisin kore aliwga uyrenediler. Quramali duzilgen sırtqı korinislerdi duzilisin jaqsilaw tusiniwine, olardı tuwri analiz da sintez etiwge uyrenediler. Balalar geometriyaliq sırtqı korinisler menen teńisiwlaleri processinde ele ozlerine teńis bolmagan sırtqı korinislerdin atinin tuwri anıqlawga uyrenediler, Misalı, balalar formanin muyeshlerin sanap, onin 3 yamasa 4 taligini natiyjede ushmuyeshlik da tartmuyush, keyinirek garezsiz ko'pburchak siyaqli formalarinin atinini bilip baradilar. Applikatsiya shinigiwlari balalarda shámbe de kenislikti qaratsh boyinsha algan qiyallari da qagaz betini tuwri qaraty aliw siyaqli oqiwlari rawajlanadi. Balalar formanı jabrwtirishni elimsiz baylanis etiwleri natiyjesinde bul formasın logikaliq da ritmik jagdayinda jaylastiriwga uyreniwleri, tiykarinan ortasinda orinda, chapda, joqarida, tóbeende, orqada, keri tamonda, atirapinda siyaqli sazler menen teńisip aladilar. Balalardi qagaz betinde noqat moljel aliwga uyretiw-balalardi. mektepte tabiwi oqiwlarin tiykargi shártlerinen biri bolip tabiladi. Applikatsiya jumisin orinlawda isletiletugin kerekli asbap uskeneler. Asbaplar isletiliwine uyqas boliwi menen birge estetik da gigienik talapga juwap beriwi kerek. Applikatsiya ushin kerekli buyimlar quramali emes; qayshi, kiliy ushin mo'yqalem, apiwayi qalem, kesindi ushin tartpa, latteshe, gazeta qagazi. Qayshi -ushii tuwri, ulken-kishi. ulken qayshi 14-20 sm, tuwri, ushi ushli da shenberlik ulken suwretlerdi qirqiw ushin Kishi qayshi : 8-10 sm mayda detallarni qirqiw ushin qayshi otkir boliwi kerek. Stakanga qayshi ushi tomenge qaragan halda qoyiliwi, dosina o'zatganda de ushini uslagan halda uzatiw kerek, qayshi keskende qoldi silkiw, gezeniw múmkin emes. Kliy ushin mo'yqalem. 2-3 mo'yqalemge iyelew kerek. Mo'yqalem applikatsiyanin mazmunın ulken-kishiligine baylanili. Ulken kolem degi applikatsiyaga ushi enli mo'yqalem, mayda detallarga bolsa, kishi mo'yqalemden paydalaniw maqsetke muwapiq. Jumis tawsilgannan keyin, mo'yqalemdi jaqsilap juwip, sipirip, keptirip, moyini joqariga etip qoyiw kerek. Qalem Suwret konturin siziw ushin apiwayi, M da TM (jumsaq, yarım jumsaq ) qalem isletiledi. Olar jaqsi ashilgan boliwi shárt. Kontur siziwda ruchka da ximiyaliq qalemdi isletiw múmkin emes. Kliy ushin idis kliy kishi idislarga salip boladı, plastmassa idislar, ilaydan islengen 1 dis boliwsheler saylanadı. Isletip bolingennen keyin demde juwip qoyiw kerek Balalar applikatsiya shimigiwlarinda qimbatli miynet ilimiy tajriybeleri da kánlikpelerin iyeleydiler. Alar iqshamli, tartip jabrwtirishga, oz jumis jaylarin taza saqlawǵa uyrenediler da quramali asbap esaplangan qayshi menen islewge uyrenediler. Bulardin. barligi balalardin. mektep degi qal miyneti sabagina tayarlaydi. Balalar kiyim-kenshek vamayda qagaz formaları menen islewleri Natiyjesinde, oz hareketlerin tezligin toqtatip turiwga uyrenediler. Shumgiw processinde alar az bolsada -qıyınshiliqti jenediler, bul bolsa balalarda xarakterinin shidamliliqlik ozgeshelikin shidam, taqat siyaqlilardi tárbiyalaydı.

Predmetti gúzeter ekenler, balalar suwretde onıń xarakterli qásiyetlerin ańlatadılar ; kórkem obraz jaratar ekenler, mazmunni sáwlelendiriwdi úyrenediler; súwret sızıw texnikasınıń baslanǵısh mqilulirlql qsla-se*lq QPLW naǵıstıń birpara elementlerin ózlestirediler (dekofativ Tasm sızıwda ):» Mnlmlhgp:hp (a'ill shólkeminde balalardı suwretleytuǵın iskerlikke úyretiwde súwret tiykarǵı orın iyeleydi hám ush turni óz ishine aladı : e Bólek predmetlerdi sızıw. e Mazmunli súwret sızıw. e Dekorativ súwret sızıw, Suwretleytuǵın iskerlikke b'? giiilshning asbsiy wazıypası -aylana daǵı bolmıstı oyda sawlelendiriwde —bolalarga járdem beriw, Olarda gúzetiwshenlikti rawajlantirmoq, estetik gózzallıq sezimin tárbiyalamoq, hám de suwretlab beriw usılların uyretiw bolıp tabıladı. Bunıń menen birge suwretleytuǵın iskerliginiń eń tiykarǵı waziypası - málim bir jas ushın uyqas suwretleytuǵın materialları menen hár qıylı predmetlerdiń túrli tımsalların jaratıw sıyaqlı dóretiwshilik balalarda qáliplestiriw ámelge asıriladı. Sırtqı kórinislerdi súwretlew processindegi aljasıqlar tek ǵana balanıń nadurıs túsinikleri hám kónlikpelermning jetkilikli emesligi emes, bálki pmdmlml g) gn aqıl gughni um„ug menen tusintiriledi. Balanıń suwretlay alıw qo! lllyü' halt n! sü qumn'hapul ushın onıń aldında pikir júrgizip súwretlew sıyaqlı qui. uchmkla'l da turadı. Suwretde forma to''g'ri kontur menen shegaralap shıǵılǵan, lekin usınıń menen birge jumıstıń 1-basqıshları sızıqlardı tuwrı anıq sızıw hám konturlardı (anıqlaw ) suwretleytuǵın, suwretde islew procesiniń wazıypası — bolıp hiwbhnmfvdlA:R *waü! zllmag;n bolsa, konturdı tuwrı sızıq menen sızıp ) bolmaydı, sebebi ol mudamı ózgeriwshen, soǵan qaray onı sızıw da ózgeredi, yaǵnıy nitijasi, súwrettiń aqırı baǵdarı da ózgeriwshen bolıp tabıladı.

Súwretshi — predmetti suwretlayotganda aldın tiykarǵı formanıń belgilerin qaǵazda belgllab tLladl. Mektepge shekem tárbiya jas daǵı kJliolag:: 1 yniqsa. 3-4 jaslı balaǵa súwretlewdiń bunday usılı júdá qıyın, sebebi ol predmetti pútkilliginshe oyda sawlelendiriw — ete almaydı. Oǵan predmetti — az-azdanlıq Súwretlewdiń bul usılı balanıń /ishini ańsatlashtiradi. aldın bir bólegin tańlap, naturadagi keyingi bólegin eslab yamasa kórip sol bólegin bólekke bolıp, súwret sızıwdı dawam ettiredi. Uyań- aste menen balalarǵa súwrettiń ulıwma belgilerin qaǵazǵa tushurib sızıwdı Úyretiw zárúr, 'chuül M! ü'lakiagl; ajıratıp sızıwdıń ózine has qıyınchiligi bar. Büuhkeukll formanlng tiykarǵı bólekleri hám ekinshi dárejeli bóleklerdiń n'zam Jerlesiwleri hám keńislikgi orınlarındı anıq proporsional jaǵdayda sızıw, anıqlaw qıyın boladı. Hámme jas gruppalar uchin súwret sızıw iskerligine úyretiwdiń tiykarǵı ulıwma wazıypaları tómendegiler: 1. Predmettiń shadl a 'tuzilishini ;asyu;gshg:, olardıń bólimlerin óz-ara proporsiyalashni 1 'tshl'z Drlélgi hs}akrnauaslda olarda ózgetishlarda úyretiw. 2. Súwretlewdi obrazlı jaqtı etetuǵın birpara xarakterli bólimlerdi súwretlewge úyretiw. 3. Predmettiń reńin -yning mazmunı ya'obraz xarakterin óz-ara birlestirib beriwge o' rg, alsb, 4. Boyaw, Tangli qálem hám basqa materlallar menen sızıwda texnikalıq kónlikpelerdi rawajlandırıw. Qálemler menen túrli iskerlik túrlerin orınlaw múmkin. Qaǵaz m edi, qálemdiń háreketleniwinen ol jaǵdayda ızlar payda boldı. Qálemdiń ashıl ; Egg mcr; Eki uchi bolsa, ız qaldırmaydi. Eger aste bosilsa, qololg 'üm;'fwm Agir qattı bosilsa, qaǵaz jırtılıp ketiwi mifakin. — Bunday túsindiriwdi hám háreketlerdi kórsetip beriw balalarda súwret sızıwǵa qızıǵıwshılıqtı o'yg'otadi. Bulardan tısqarı ápiwayı texnikalıq kónlikpelerdi Qálem, mo'yqalamni fitotg'riyoshlash, llagdn tártipli paydalanıw. Boyawdı mo'yqalamning uchiga alıwdı biliw sıyaqlılardı úyretiwdi programma óz ishine alǵan. Bul gruppa balalar (3 jaslı balalar ) psixologiyalıq tárepten rawajlanadı, turmıs tájiriybeleri ósedi. Tárbiyashi bul jas daǵı balalar menen súwret boyınsha shınıǵıw alıp barǵanda balalaming suwretke salıstırǵanda qızıǵıwshılıqların asıradı. Bul gruppada balalardıń súwret jumısınıń sapası emes, bálki jumıs Procesi qızıqtiradi. Súwret boyınsha barlıq gruppa balaları tárbiyashiniń awızsha kórsetpelerin tıńlawǵa, tárbiyashiniń kórsetip “bergen " usıllarinf orınlawǵa úyrenip baradılar. Bul jas daǵı balalarfasm iskerliginde demde o“yin iskerligine ótiw menen ajralıp turadı. Mısalı : sheńbersheler sızıp, onı ishin qálem menen urib shıǵıp, onı qus dán cho'qiyapti dep ańlatadı. Bunda jas balalaming reń tańlaw ilmiy tájriybesi qáliplesedi. Balanıń dıqqatın olarǵa yoqqan reńler tartadı. Balalar súwretlew
Beriledi. Balalar i:d: W'M„P“{*! 'g'uchuq. aravachani suwretleydi. Ranglami qızıl, sauq, kók, jasıl, qara, aqlardı biliwge uyretiledi. Sonıń menen birge, reń ialishmlsilaml (aqshıl qızǵılt reń, hawayı hám sarǵalaq, Bawırrang) usınıs etiw múmkin. Bul gruppa balaların reńlerdi tuwrı ataw hám súwretlew anıq talap etilmeydi, biraq tárbiyashi ástesekin predmetlerdi reń tusini shın súwretlewge uyretip barıwı kerek. Mısalı : ko'm-kók ot ósip atır, otda sap-sarı }o'jilxid-}l%}% lggjw K hoiu{q, fnu gruppada balalardıń mazmun Tárepinen júdá tómen sü yü'w* jumıslar “Mazmunı tiykarınan sózde ańlatpalanıladı. Mısalı : mashina chizih, sóz menen mazmun beredi, ol bul mashina júrip ketti yamasa júk alıp kelip atır. Shınıǵıw dawamında balalar bir túrdegi predmetlerdi bir neshe ret súwretlewdi úyrenediler. Bul bolsa, balalami texnikalıq kónlikpelerin bekkemleydi. Súwret dawamında jumıstı demde tamamlaǵan balalarǵa tárbiyashi súwret mazmunın keńeytiw-maqsetinde jańa wazıypalar beriwi múmkin. Mısalı : ot ústinde júrgenqu sızıwdı usınıs etiw múmkin wgü'ü menen balalar chizgan jumısların mazmunan boyitib barıw hám balalardı da soǵan uyretip barıw kerek. Kishi gruppada úyretiwdiń mazmunı hám wazıypaları. Turmıstı 4 jılında bala predmetti jaqsılaw yamasa jamanlaw suwretlay alıwdı da bilmeseler de, lekin olar súwret sızıwdıń mánisin biladilar. Olar ózleri chizgan formasız súwretlerdi pmdmgn-. lnguigg! l' Msly Isosan uqsatıp sızadılar.pedagog v E balalardıń súwret )menen- predmettiń uqsas belgilerin tabıwǵa urınıwdı xoshametlantirib turıwı hám usınıń menen bir qatarda túrli sırtqı kórinislerdi tuwrı suwretleytuǵınǵa uyretip barıw zárúr. Bul jasda suwretleytuǵın iskerlikti úyretiw wazıypaları bir rejege qoyılǵan. e Ápiwayı predmetlerdi tiykarǵı belgileri (reń, forma ) berip, hár qıylı tuwrı hám sheńberimon shak}ü;i 'iai;ugirl{a% hg. a“f) ' W* # Reńni biliw “tiykarǵı anglarni #ajratish hám aytıwdı biliwdi rawajlandırıw. e Kompozitsion kónlikpelerdi, qaǵazdı ortasına suwretlerdi Jaylastırwdı rawajlandırıw. '# Texnikalıq ko"! nmanmmmysq /. Uz i " sızıqlardı tuwrı sızıwǵa úyretiw birinshi wazıypa bolib qaladı. Bunda túrli sızıqlardı túrlishe shep tárepten ońǵa, tepadan tómenge, kesilisken sızıqtı sızıwǵa uyretiledi. Bulardıń, mısalı, sistemasha, ótkel, qálem, jawın formasında sızıw múmkin. Eki kishi gruppa balalarına birdey formadan (qubobo. eki yamasa úsh sheńberden ibarat ) yamasa eki qıylı formadan ibarat (tómen bir lyuqa Ya hh-;nr to'g' g ibarat ) bolǵan predmetlerdi talay qıyın, chlhkl“ “uch” “jaslı shhn analiz sintez etip pikirlewi jaqsı rawajlanmagani üdmun bul gruppa programmasında tek eki qıylı formadan ibarat bolǵan predmetti, mısalı, (quyashdıń nurları, arsha aǵashınıń ignachalari) suwreti kiritilgen. Forma qanshellilik quramalılashsa reńden paydalanıwı da sonshalıq quramalılasadı. Balalar suwretde anıq predmetlerdi suwreti ushın sol predmetke uyqas reńni isleta alıwdı úyrenediler. Mısalı, qızıl reń bayraq, jasıl reń arsha aǵashı hám basqala, ARXIv. UZ “rta prgl:lrr—l sızıwǵa úyretiwdiń mazmunı hám wazıypaları Bul gruppada úyretiwdiń wazıypaları tómendegiler: e To''g'ri tórtmuyushli hám sheńberimon forma daǵı predmetlamrni súwretlew olardıń dúzilisin, tiykarǵı bólegi hám bólimlerin beriwge úyretiw.- Reńden kórkem lyxhlgd' quralı retinde paydalanıwǵa úyretiw.- Qaǵaz marlu;th% l njqxjshgpg kompozitsion uquvini biliwde rawajlandırıw. — # Súwretti qálem hám bo“jaq menen bo“yashda texnikalıq kónlikpelerdi bekkemlew. Bul gruppada balalarǵa ritmik jaylasqan predmettiń bólimlerin súwretlew uyretiledi - joqarıda, tómende, bir tárepte, basqa tárepte hám de bir qansha proporsional Jaylasqan bólimlerdi súwretlew uyretiledi.

Reń qábiletlerin rawajlandırıw hám bekkemlew.- Qálem (shtrixlaw usılları ) hám boyawlar, mo'yqalam háreketleriniń usılları menen islewde texnikalıq kónlikpelerdi rawajlandırıw. e Reńli bo''rlar, ko'miflar, akvarel bo'yuq menen sızıw usılların úyretiw, Bul jasda balaları ; suwretde, bir l predmetti uqsas hám ayrıqsha tárepleri súwretlew hám tabıw garo'fganadilar. Mısalı, 2 ta túrli almalar forması hám reńi bil; parıq etedi yamasa láblebi menen túrpi, olar palız eginleriler ushın ulıwma bolǵan dumali formada. Bul gruppada balalar taǵı tiykarǵı spektr reńleri menen tanısıp, súwrett olarmning shıraylı turlanishlarini keltirip shıǵarıwdı úyrenediler. Balalar reń qálemlerden tısqarı. ápiwayı qara qálem menen predmettiń ulıwma belgileri sızıp alıw ushın paydalarladilar!

Tayarlaw toparında súwret sızıwǵa úyretiwdiń mazmunı hám wazıypaları. Bul gruppada súwretlew qábiletine hám kónlikpelerge úyretiw juwmaqlanadı.
Tómendegi tiykarǵı wazıypalar bar:
Naturadan hám oyda sawlelendiriwden predmettiń xarakterli belgileri dúzilisin, kólemin súwretlewge úyretiw. Forma hám bo'yoglaming baylıǵı suwretlab beriwge jaqtı obrazlar jaratılıwma úyretiw. Kompozitsion qábiletlerdi rawajlandırıw (predmettiń kólemi hám formasınıń xarakterin esapqa alıp predmetti qaǵazda jaylastırıw ). Reń qábiletleriniy rawajlandırıw y (1 frangmi túrli paydaa reńni bere alıw qábileti).. Tyexnik kónlikpelerdi rawajlandırıw (boyawlardı basqashalaw boyaw alıw ushın aralastırıw, predmet forması bo“yicha qálemde shtrix ótkeriw). Altı jaslı balalarda analitik pikirlew qábileti jaqsı rawajlanǵan boladı. Olardan túrge tiyisli predmetler belgisin ajrata alǵantiklari sıyaqlı, olardıń bir predmetti basqasınan ajıratıp turıwshı indiyidual qásiyetlerin da suwretlay aladılar. Bul bolsa dóretiwshilik tasavvumi rawajlantıradı.
Mektepge shekem tálim shólkeminde mazmunli súwret sızıwǵa úyretiwdiń wazıypaları
Mazmunli súwret / sızıwdıń “tiykarǵı maqseti. balanıń átirap -ortalıqtan alǵan tásirleniwlerin ańlatıwǵa úyretiw bolıp tabıladı. Mazmunli súwret-bul bir neshe mazmunning málim reńde suwretleniwin túsiniledi. Balalar qaysı mazmun boyınsha súwret sızadılar? Balalar kishi gúrriń, ertek tiykarında hám balalardı qorshap turǵan dógerek- átiraptı, tábiyaattı sızıwǵa háreket etediler. Balalar tárepinen sızılǵan «Biz demalısta» hám «Kesh kuz» súwretleri buǵan mısal bóle aladı. Balalar menen alıp barılatuǵın bunday m ash g'ulotlar olardıń hartomonlama jetilisiwine járdem beredi. Bunda balalardıń intellektual qábileti rawajlanadı. Bul balada az-azdanlıq menen rawajlanadı, sol sebepli mazmunli súwret sızıw orta gruppadan baslap kiritilgen. Bunda da qasında turǵan 2-3 predmetti suwretleytuǵın uyretiledi. Mazmunni súwretlewde predmetlaming bir-birinen ajıratıw ushın onıń ólshemin, keńislikgi orınlarınǵa qaray, predmetlerdiń úlken yamasa kishiligin úyretiw kerek. Mektepge shekem jas daǵı bala ushın predmetler arasındaǵı keńislikdegi munasábetlerdi parıqlay alıw fuda qıyın? Mazmunli súwret sızıwdı, úyretiwdiń ulıwma wazıypaları tómendegiler:
Temanıń mazmunınt ańlatıwǵa onıń'asosini ajıratıwǵa úyretiw. # Obiektler arasındaǵı óz-ara baylanısnl'usvlrlahga úyretiw.- Obiektler arasındaǵı proporsional jaylasıwdı súwretlewge hám ulaming keńislikgi orınlarındı kórsetiwge úyretiw.
, Orta gruppada mazmunli súwret sızıwǵa úyretiwdiń mazmunı hám wazıypaları.
Orta gruppa/ balalarına súwret shınıǵıwları tiykarınan jıl basınan oǵada baslanadı, sebepl, kldlh giruh'bolalariga qardganda olar málim mazmun tiykarında qısqasha etip nln' lshiay alıw qábiletine iye esaplanadılar. Balalarda súwret sızıw mamanlıǵın rawajlandırıw maqsetinde 2-3 predmetti ko''rsatish shınıǵıwları menen baslaw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Súwret islew mazmunı tómendegiler bolıp tabıladı: 1. Mazmunı tárepten bir-birine uqsas 2-3 predmetli súwret chizdirish. 2. Bir neshe predmetlerdiń Jaylanıwın belgilew. Bala 4 jasdai baslap predmetlerdiń qasında jaylanıwın adamlardıń kórinisin tek old tárepden, haywanlaming kórinisin tek qaptal tárepden bir jolda chiza alıw qábiletine iye esaplanadılar. Mısalı : " Balalardıg qısqı o''yinlari". Orta gruppalarda. súwret sızıw arqalı balalardıń awızsha sóylewin ósiriw menen olardı qorshap turǵan dógereksatrof menen hamjtanishtirish maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bul jas daǵı balalaruchun quidagi“}lmlni usınıs qılıw múmkin: - “Qızsha úy átirapında aynayapti”. e “Qıs, balalar qorbobo yasayaptilar”.- “Bawırsaq”, “Shubar tawıq”. O''rta gruppa daǵı balalar súwret sızıwdı tek bir jóneliste sızıwlarınan tısqarı bir betti toltırıp sızıw ilmiy tájriybelerin de rawajlantirib baradı. Málim zattı kórip oyda sawlelendiriw” etken” halda Yasm “sızadı, onıń intellektual qábileti rawajlanadı, ósip" baradı. Hár bir shınıǵıw balalardıń intellektual, estetik ruhda tárbiyalawǵa, Jámiyetlik jumısların atqara alıwına tiykar boladı. Bul shınıǵıwlardı ótkeriw tiykarınan balalardıń bayqaǵıshlıǵı tiykarında alıp barıladı, sonda olardıń
" Tómendegi wazıypaları bar:
Bir-birine mazmunan baylanıslı 2-3 predmetti súwretlewge úyretiw. Kompozitsion qábiletlerdi ósiriw (1 sızıqta bir neshe predmetti jaylastırıw yamasa qasında yamasa pútkil bette aspan hám yerni sızıw ). Balalarǵa beriletuǵın temalar qıyın emes: úy, úydiń janında tereki o'syapti, skameyka turıptı ; úy yamasa terek janında qızsha aylanıw etip júripdi, otlaqta shójeler seyil etiwyapti; ot, guller, quyash nur shashyapti. Bul súwretlerde mazmunli rawajlanıwdı balataf kórsetiwmeydi: Balalar 2-3 predmetti yonm a-qaptal sızıwadı. olar fasida hesh qanday háreket baylanıspaǵan.
Úlken gruppada mazmunli súwret sızıwǵa úyretiwdiń mazmunı hám wazıypaları.
Bala bes jastan baslap málim tema daǵı súwretlerdi chiza alıw qábiletine iye botadi». Ol aylananı ózgerislerin oyda sawlelendire aladı hám sızıwǵa háreket etedi,
Bul jas daǵı botalarga tómendegi tema daǵı súwretler sızıw usınıs etiledi:
“Balalardıń qısqı oyınlari”. “Bog'chada saǵan neler qızıqlı, usılardı chiz”. “Men onamga gúldáste sıylıq qilyapman”. “Qurıwshılar jańa úy quryaptilar” “Ana balanı bog'chaga alıp ketip atır” “Balalar qorbobo yasayaptilar”. Úlken gruppa daǵı balalar shıǵarmalardan alınǵan tásirleniwleri tiykarında hám ertek mazmunın tushungan halda tómendegi temada súwret chiza aladılar. Mısalı, “Eki / ashkóz ayiqcha”, “Hayyar túlki hám” kúlreń” qasqır”, Bul chizdirilgan súwretler anıq hám konkret máselede bolıwına áhmiyet beriw Kerek. Mısalı, 414/1 W j watang qorǵawshıları kúni”, “8 mart -Analardıńlar bayramı”, “21 pün—um z bayramı”. Úlken gruppada ótkeriletuǵın súwret shınıǵıwları qlzlqarll. sorawlarǵa Juwap alǵan halda, shıǵarmada qatnasıp atırǵan hár bir personajga xarakteristika bergen halda ranglami tańlay alıw hám betke jaylastırıw wazıypaların belgilew kerek. Balalar tárepinen islenip atırǵan hár bir suwretde predmetlerdiń kóleml. o'lmovlzlnl shamalaw menen birge o'zoq-jaqın, aldınma - ketin, ns. má-usL gx mk*nl%% ushummsh kerek. Bul jas daǵı balalar ásirese engk - ni jaqsı kórgenliklari sebepli sol tema daǵı fasmlar dumhnl jaqsı kórediler. Bala súwret sızıwdı bettiń eń shetinen baslap sızıw menen birge predmetlerdi jaylanıwın kórsetiwi kerek hám boyawlardı tańlay alıwı da áhmiyetli áhmiyetke iye esaplanadı. Balanı súwret shınıǵıwına tayarlaw ushın oǵan kerekli súwret inventarların házirlegen halda, qandayda bir nama esittirip akvarel boyaw berip málim tema hám maqset tiykarında súwret Sızıw jumısın bosuasüpü XIv. UZ 56 yoüuw:-fasnlanmr:g mazmunı talay bay boladı. Bunda balalar tek predmetlerdi sızıwmaydı, bálki predmetlaming átirap daǵı sharayattı da suwretleydi. S. i Tómendegi wazıypaları bar: Obiektler arasındaǵı (óz-ara mazmunan baylanıslılıqtı súwretlewge úyretiw. Kompozitsiona Eund: qaǵazda gorizontal sızıǵın hs). Reń qábiletlerin rawajlandırıw. Bul jas daǵı balalarda hár bir temanıń mazmunı aldınan konkret anıqlanǵan bolıwı kerek. Olarǵa mısalı, “Bayram” temasın beriw kerekmes, sebebi bala yamasa temaǵa baylanıslı bolmaǵan zattı sızıw, yamasa óziniń lmkmlyiu%% lgigxlr iydlüxéucm jetpeytuǵın máseleni qo''yish mlmkln.
Úlken gruppada balalar aqall iyelengen kónlikpe hám ilmiy tájriybeler tárbiyashine 6 - 7 jaslı balaǵa úyretiw wazıypaların quramalılashtirishi múmkinshiligin beredi.
Reń qábiletlerin rawajlandırıw ǵárezsiz halda syujetga uyqas reńni beriwge úyretiw. Bul jasda balalardıń analitik pikirlewi jaqsı rawajlanǵanı berilgen temaǵa uyqas mazmunni ǵárezsiz halda tańlawǵa M% (WN beredi. Mısalı, “Úy qurıw” teması ózleri qanday úy, kim qurip atir, qay jerde sıyaqlı sorawlarǵa juwap berediler. Balalar háreketdegi predmettiń forması ózgeriwin biledi sol ózgertiwlerdi suwretlay aladılar.)