Akrom abbasovich karimov, zafar avazmuratovich muqumov, mutabar hamidullaevna khodjaeva

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Auditorlik dalillarini yig’ishda moliyaviy axbo-rotlarning rad etilishi 
mumkinligini inobatga olgan holda isbot yig’ish usullarini tanlashi mumkin. 
Auditorlik isbotlari, avvalo, relevant hamda to’liq bo’lishi lozim. Isbotlarning 
relevantligi biror-bir muammoni hal qilishda uning o’rnini aniqlashni bildirsa, 
to’liqlik esa har bir aniq vaziyatda ichki nazorat tizimini baholash va auditorlik 
xulosasining to’g’riligi ehtimolligi asosida aniqlanadi. Har qanday holatda auditor 
Tas
h
q
i 
m
an
b
al
ar
d
a
n
o
li
n
g
a
n
aud
it
o
rl
ik
d
al
il
lar
in
i 
t¤
p
las
h
(
m
as
al
an
, 
u
c
h
in
ch
i 
sh
a
x
sd
an
o
li
n
g
a
n
t
as
d
iq
) 
ichk
i 
m
an
b
a
lar
d
an
o
li
n
g
a
nd
an
ko
’r
a 
is
hon
ch
li
ro
q
h
is
ob
lan
ad
i 
A
g
ar
buxg
al
ter
iy
a
h
is
o
b
i 
va
i
ch
k
i 
n
az
or
at
n
ing
m
av
jud
t
izi
m
i 
sa
m
ar
al
i 
is
h
las
a
, 
ich
k
i 
m
an
b
al
ar
d
an
o
li
ng
an
a
ud
it
o
rl
ik
d
al
il
lar
i 
is
h
on
ch
li
h
is
obl
an
ad
i 
A
ud
it
o
rl
ik
t
as
h
k
il
o
ti
t
o
m
o
ni
d
an
b
evo
si
ta
y
ig
’i
lg
an
a
u
d
it
o
rl
ik
d
al
il
lar
i 
xo
’j
al
ik
yu
ri
tuv
ch
i 
sub’
ek
td
an
o
li
n
gan
aud
it
o
rl
ik
d
al
il
lar
id
an
ko’
ra
i
sh
on
c
h
li
roq
h
is
ob
lan
adi
Y
o
zm
a 
rav
is
hd
a 
o
li
ng
an
a
ud
it
o
rl
ik
d
al
il
lar
i 
og
’za
ki
b
e
ri
lg
an
d
al
il
lar
d
an
ko
’r
a 
is
h
on
ch
li
roq
h
is
ob
lan
ad
i. 
T
u
rl
i 
m
an
b
al
ar
d
a
n
y
ig
’i
lg
an
au
d
it
or
li
k
d
al
il
lar
i 
b
ir
-b
ir
iga
zi
d
bo
’l
m
as
a, 
is
h
o
n
c
h
li
h
is
ob
lan
ad
i 
Auditorlik dalillari ishonchliligini baholashning 
umumiy qoidalari 

---

246 
yig’ilgan dalillar auditorlik xulosasini yozish uchun foydali bo’lishini nazarda 
tutishi lozim. 
Auditorlik isbotlari ichki, tashqi hamda aralash bo’lishi mumkin. 
Ichki dalillar mijozdan og’zaki so’rov yoki yozma tasdiq asosida olinishi 
mumkin. Tashqi dalillar 3-shaxsdan yozma tasdiq asosida olinishi mumkin. 
Aralash dalillar mijozdan og’zaki yoki yozma tasdiq asosida hamda 3-shaxsdan 
tasdiqlangan holda olinishi mumkin. 
Auditor uchun eng qimmatli dalil tashqi dalillardir, so’ngra aralash hamda 
ichki dalillar zarur bo’ladi. 
Yozma shaklda yoki hujjat shaklida olingan dalillar og’zaki dalillarga 
nisbatan ishonchli hisoblanadi. Yig’ilgan dalillar auditorning ishchi hujjatlarida 
aks ettiriladi. 
Quyidagilar auditorlik dalillarini yig’ish manbalari bo’lib hisoblanadi: 
– iqtisodiy sub’ekt hamda 3-shaxslarning birlamchi hujjatlari; 
– iqtisodiy sub’ektning buxgalteriya hisobi registrlari; 
– iqtisodiy sub’ekt xodimlari va 3-shaxslarning og’zaki tushun-tirishlari; 
– inventarizatsiya natijalari; 
– buxgalteriya hisoboti. 
Xo’jalik muomalalarini kuzatish mobaynida yig’ilgan dalillar auditor uchun 
muhim hisoblanadi.
Auditorlik isbotlari va dalillarining ishonchliligini aniqlashga bir qancha 
omillar ta’sir qiladi: auditorlik tavakkalchiligi darajasi, turli xil manbalardan 
olingan dalillarning turli-tumanligi va boshqalar. 
Agarda auditor dalillarni turli xil manbalardan olsa, auditorlik tavakkalchiligi 
kamayadi. Auditorlik dalillarini yig’ish nafaqat buxgalteriya hisoboti-ning 
ishochliligini isbotlashga, balki mijozga turli xil tavsiyalar berishda ham qo’l 
keladi. Auditning maqsadi, tekshiriladigan ob’ektlarni qamrab olish darajasi hamda 
hujjatlarni qay darajada olishga bog’liq holda auditor tomonidan tekshiruv 
davomida turli xil usullar ishlati-lishi mumkin. Auditor tomonidan auditorlik 
tekshiruvi davomida o’tkaziladigan usullarga quyidagilar kiradi: 

---

247 
Inventarizatsiya. Inventarizatsiya – bu ma’lum bir vaqtga korxona mablag’lari 
va ularning manbalarini haqiqiy mavjudligini, inventarizatsiya qilinayotgan 
ob’ektni natura shaklida sanash, ya’ni qoldiqlarini hisoblash yoki hisob yozuvlarini 
tekshirish yo’li bilan haqiqiy qilingan xarajatlarni belgilash. 
Inventarizatsiya tekshiruv davomida eng keng qo’llaniladigan usullardan biri 
bo’lib, uning yordamida joriy hisob ma’lumotlarining to’g’riligi tekshiriladi, 
hisobda yo’l qo’yilgan xatolar aniqlanadi, hisobga olinmagan xo’jalik muomalalari 
hisobga olinadi, moddiy javobgar shaxslar javobgarligi ostida bo’lgan 
mablag’larning butligi nazorat qilinadi. 
Auditor inventarizatsiya jarayonini kuzatishi yoki unda bevosita ishtirok etishi