Aksonome trik p royek siyalar har XIL bo‘Iadi. Ularning ichida ko'proq q o ila n ilad ig an I to 'g 'ri burchakli va qiyshiq burchakli aksonom etrik proyeksiyalar hisoblanadi

A k s o n o m e trik p ro y e k - siyalar har xil bo‘Iadi. Ularning ichida ko'proq q o ila - n ilad ig an i to 'g 'ri burchakli va qiyshiq burchakli aksonom etrik proyeksiyalar hisoblanadi. U larn i yasash o ddiy qonun-qoidalarga asoslangan. Qiyshiq burchakli frontal diraetriya. K ubning to m o n i frontal proyeksiyalar tekisligiga. ya'ni V ga parallel joylashtirilib (3 .1 9 -0 chizm a), aksonom etriya teksiligi P ga proyeksiyalanadi. Bu yerda proyeksiyalash n u rlarin i Oy o ‘q uchun P tekisligiga perpendikulär olinsa, Oy o ‘q P ga nuqta k o 'rin ish id a p ro y ek siy alan ad i. S hunga k o ‘ra p royeksiyalash nurlarini Oy uchun P ga ikki m arta qisqarib proyeksiyalanadigan burchakda qiyshiq olinadi. Shuning uchun ham bu proyeksiya qiyshiq burchakli fro n ta l dim etrik proyeksiya d e y ilad i. Bu proyeksiyani qiyshiq burchakli dimetriya yoki frontal dimetriya deyish ham mumkin. F ro n ta l d im e triy a d a kubning b ir to m o n i ak so n o m e trik tekisligi P ga parallel joylashtirilganda, kubning tekisligiga parallel yog‘i o 'zin in g haqiqiy kattaligida tasvirlanadi. Bu yerda kubning yoq tom on qirralari Ox va Oz larga haqiqiy o ich am id a qo‘yiladi. Oy o'qiga esa uning teng yarm isi o‘lchab qo‘yiladi. Shunda kubning ikki yog'i kvadrat, boshqa yoqlari Parallelogram m shaklida tasvirlanadi (3.19- b chizm a).

3.20- c chizm adek chizish mumkin. x va z o ‘qlar to ‘g ‘ri burchakni tashkil qilmaganligi uchun H va V ga narsaning parallel tom onlari ikki m arta qisqartirib tasvirlanadi. D em ak, x va z o ‘qlarga 100% o ‘lchab qo'yilsa, y o ‘qqa 50% o ‘lchab qo ‘yiladi.
Frontal dimetriyada o‘qlarning joylashishi. x va z o qlar o ’zaro 90° burchakda. v o ‘q ular burchagini teng ikki b o ‘lib o 'tad i (3.20- a chizm a). Bu o'qlarni 3.20-b chizm adagidek x ning davomiga 45° burchakda yoki uchburchakliklar yordam ida 3.20- c chizm adek chizish mumkin. x va z o ‘qlar to ‘g ‘ri burchakni tashkil qilmaganligi uchun H va V ga narsaning parallel tom onlari ikki m arta qisqartirib tasvirlanadi. D em ak, x va z o ‘qlarga 100% o ‘lchab qo'yilsa, y o ‘qqa 50% o ‘lchab qo ‘yiladi.



Tekis shakllarni frontal dimetriyada tasvirlash. Tekis shakllar H, V va W tekisliklarda qanday tasvirlanishini o ‘zaro taqqoslash orqali, idrok qilish maqsadida, ular birgalikda chizilgan. 3.21- a, b, c, d chizm alardagi tasvirda V da uchburchak, kvadrat, oltiburchak va aylana shakllari buzilm asdan tasvirlansa, H va W larda ular y o ‘q bo ‘yicha ikki m arta qisqartirib tasvirlanmoqda. 3.21- chizma. K o ‘pburchakliklarni u chala tekisliklarda tasvirlash u n ch a noqulaylik tug‘dirmasligi m um kin. Lekin aylanani faqat V da tasvirlash ancha qulay. Shu sababdan prizm alarni H ga p e rpendikulär, silindrni V ga perpendikulär vaziyatda chizib ko‘rsatiladi. Bu yerda geometrik chizm alarning o ‘lcham lari y o‘qqa ikki m arta qisqa qilib o ‘lchab q o ‘yilganligi uchun prizm alar ensizroq, silindr balandligi ikki m arta kaltaroq tasvirlanadi. Detaining frontal dimetriyasini yasash. D etaining bosh va ustdan k o ‘rinishlari (3.22- a chizm a)ga binoan uning frontal dim etriyasi bosqichlarda bajarilishi (3.22- b, c, d, e chizm a) batafsil ko'rsatilgan. Ya'ni: 1. Frontal dim etrik o ‘qlari o ‘tkaziladi (3.22- b chizm a). 2. D etaining frontal, ya'ni bosh ko‘rinishi ko‘chirib chiziladi (3.22- c chizm a). Bu detallam ing old tom oni bo‘ladi. 3. D etaining orqa tom onini yasash u ch u n old tom ondagi burchak nuqtalari va aylana m arkazidan y o ‘qqa parallel yordam chi chiziqlar chiziladi va ularga detaining qalinligi ikki m arta qisqartirib o ‘lchab qo ‘yiladi (3.22- d chizm a). 4. Aylananing ikkinchi m arkazi O dan yordam chi chiziqda a y la n a va yarim ay lan a o ld in g ila rg a te n g qilib c h iz ila d i. Detaining orqa tom oni ham chizilsa, uning frontal dimetriyasi 6 7 t n Z a\ r i i\r i W \ \ 1 a b y c a e 3.22- chizma. bajarilgan b o ‘ladi. O rtiqcha chiziqlar o 'ch irilib , chizm a taxt qilinadi (3.22- e chizm a). X uddi shu Lisulda m urakkabroq detallarning frontal dim etriyasini ham chizish m um kin. D etallarni frontal dirnetriyada yrsnMida ulardagi aylana yoki avlana yoyli sirtlarni ham m a vaqt ay lan alig ich a tasv irlan ish in i k o 'z d a tu tg an h o ld a, u larni V teksiligiga parallel joylashtirib chizish tavsiya etiladi. Aylana V dan boshqa tekisliklarga parallel to 'g 'ri kelib qolsa, ular ellips shaklida tasvirlanadi. Shuning uchun asoslari H tekisligidagi konus va silindrning frontal dim etriyasini bajarishda ularning asoslarini V ga parallel vaziyatga alm ashtirib tasvirlash tavsiya etiladi (3.23- a chizm a), aks holda, 3.23- b chizm adagidek chiziqqa to ‘g ‘ri keladi. D etalni frontal dirnetriyada kataklangan daftarda chizish uchun: 1. Frontal dim etriyasi chiziladigan detaining ko‘rinishlarini chizm achilik daftariga kattaroq qilib kolchiriladi. Shunday qilinsa. kataklar bo'yicha hisoblab chizish osonlashadi 3.24-a chizma. 2. x. y va z o ‘qlari chizib olinadi (3.24- b chizm a). 0 nuqtadan x o'qiga sakkiz katak. z o'qiga olti katak oMchab qo‘yib to ‘itburchak yasaladi. 3. T o'rtburchakning burchaklaridan y o'qqa parallel chiziq katak diagonallari b o ‘yicha o ‘tkaziladi va ularga detal qalinligining teng yarmisi o ‘lchab qo’yiladi ham da u nuqtalar o ‘zaro tutashtiriladi (3.24- c chizm a). I f^r a 3.23- chizma. 6 8 а b с 3.24- chizma. d 4. D etaldagi silindrik teshikning m arkazi kataklar orqali aniqlanadi va o ‘z kattaligida aylana chiziladi. Aylana m arkazidan o'qqa parallel chizib, ikkinchi aylana markazi belgilanib, u nuqtada ham oldingi aylanaga teng aylana chiziladi (3.24- d chizma). O rtiqcha chiziqlar o'chiriladi va chizm a taxt qilinadi.