Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti differentsial tenglamalar kafedrasi
Download 8.22 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Saloxiddinov M.S. Matematik fizika tenglamolari. T., «O’zbekistan», 2002, 448 b.
- Bisadzs L.V. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1976.
- Tixonov A.P., Samarskiy A.A. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1968.
- Vladimirov B.C. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1981.
- Smirnov M.M. Sbornik zadach po uravneniyam matematicheskoy fiziki.
- Vladimirov 13.S, Mixaylov V.P. i dr. Sbornik zadach po uravneniyam matematicheskoy fiziki. M. 1974.
- Mavzu 5. Dalamber formulasi Amaliy mashg’ulotlar rejasi Fan
- O’quv mashg’ulotlar maqsadi
- O’qitish texnologiyasi
- O’quv faoliyati natijalari
- 1.2 Amaliy mashg’ulotning xronologik xaritasi. 1 bosqich. O’quv mashg’ulotlarga kirish (10 daqiqa);
- 2 bosqich. Asosiy qism (60 daqiqa);
- 3 bosqich. Yakuniy qism(10 daqiqa)
- 1.3 O’quv-uslubiy qo’llanma
O’quv mashqlar –misol va masalalarni eching –teoremani isbotlang –shu mavzuni nazariyasini o’qib oling
Tavsiya etiladigan adabiyotlar Asosiy 1.
Saloxiddinov M.S. Matematik fizika tenglamolari. T., «O’zbekistan», 2002, 448 b. 2.
Mixlin S.G. Kurs matematicheskoy fiziki. M, 1968, 3.
Sobole» SL. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1966. 204
4. Bisadzs L.V. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1976. 5.
Bisadze A.V., Kalinichenko D.F. Sbornik zadach po uravneniyam matematicheskoy fiziki. M. 1977.
1. Tixonov A.P., Samarskiy A.A. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1968. 2.
Koshlyakov B.C., Glipsr E.B., Smirnov M.M. Osnovnыye differensialnыye uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1962. 3.
Vladimirov B.C. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1981. 4.
Polojii G.11. Uravneniya matematicheskoy fiziki. M. 1964. 5.
Petrovskiy I.G. Leksii ob uravneniyax s chastnыmi proizvodnыmi. M., 1961. 6.
Mixlnn S.G. Leksii po lineynыm integralnыm uravneniyam. M. 1959. 7.
Smirnov M.M. Sbornik zadach po uravneniyam matematicheskoy fiziki. 8.
Budak B.M., Samarskiy A.A., Tixonov A.N. Sbornik zadach po matematicheskoy fizike. M. 1972. 9.
Vladimirov 13.S, Mixaylov V.P. i dr. Sbornik zadach po uravneniyam matematicheskoy fiziki. M. 1974. Mavzu bo’yicha yangi tushunchalar uchun savollar.
1. Xususiy xosilali differensial tenglama qachon elliptik tipdagi tenglama deyiladi? 2.
2–chi tartibli o’zgarmas koeffisiyentli elliptik tipdagi tenglamani kanonik shakliga keltirish yo’lini ayting.
qullanma vositasi bilan amaliy mashg’ulotlar. O’quv mashg’ulotlar rejasi: - tarqatma materiallar tayyorlash. - o’quv masalalari. - Misol va masalalar echish 205
- Yakuniy tahlil O’quv mashg’ulotlar maqsadi:
Misol va masalalar echish vositasi bilan Nazariy bilimlarni amaliy mashg’ulotlar bilan chuqurlashtirish O’quv mashg’ulotlar vazifasi: -
mavzu bo’yicha olgan bilimlarni sistemalashtirish va
mustahkamlash -
nazariyasini o’rganish, analiz va o’rganish natijalarini umumlashtirish mahoratini rivojlantirish; student ijodiy mahoratini shakllantirish; -
qoidalariga bo’ysunish. Fanga qiziqishni rivojlantirish, ma’suliyatni his qilish , mehnatsevarlik, individual ishni kollektiv bilan moslashni o’rgatish.
-
asoslanib teoremalarni isbotlash, misollar echish mahoratini o’rgatish -
-
ishlanmalar va amaliy ko’rsatmalar -
-
tushuntirilishi, nazorat ishi.
- mavzu bo’yicha bilimlarni mustahkamlash uchun o’rganuvchilarni anglash faoliyatini tashkillashtirish - namuna bo’yicha amaliyotda bilimlarni mustahkamlash; - mustaqil oliy matematika o’rganishni shakllantirish; O’quv faoliyati natijalari: - kurs mavzulari bo’yicha bilimlarni sistemalashtirish va mustahkamlashtirish; - o’rgangan tushunchalar bilan amaliy mashgulotlarda ishlay olish; - misol va masalalarni echishda, hamda teoremalar isbotlashda matematik terminalogiyalarni va tushunchalarni qo’llashni mustaqil o’rganish mahorati; - mustaqil misol va masalalarni echa olish mahoratini oshirish; - tajriba natijalarini analiz qila olish;
- o’qituvchi faoliyati: tayyorgarlikni tekshirish (konspektning mavjudligi; tayyorgarlik, qatiyatlik va aniqlik, davomat); zarur materillarni tarqatish (metodik qo’llanmalar,kartochkalar); amaliy darsning maqsadi va mavzuni aytish ; o’quv darsining rejasi bilan tanishtirish, tushuncha va jumlalar; adabiyotlar ruyxati; Reyting- kontrol sistemasi bilan tanishtirish; joriy nazorat baholash mezonlari;o’quv ishlari yakunlarining rejalarini taqdimlash; -
ko’rinish; uquv va tarqatma materiallar); mavzu bilan tanishuv va o’quv dars maqsadi; o’quv materialni qabul qilishga tayorgarlik;
206
- qabul qilish shakli metodlari: og’zaki nazorat, individual savol-javob; ob’yektlar bilan ishlash; konspektlash; 2 bosqich. Asosiy qism (60 daqiqa); - o’qituvchi faoliyati: mavzuni kiritish,Matematik fizika tenglamalarini o’rganish bilan bog’liq oldingi mavzuni eslashni taklif etish; amaliy mashg’ulotlar matnini tarqatish; qo’shimcha adabiyotlarda tushunchalar berish; ish usullari bilan tanishtirish; mashg’ulotlar tarqatish; tushunarsiz savollarni aniqlab, ularni echimi topishga yordamlash; gruppalarda ishlashni tashkillash; natijalarni muhokamalashtirish; - talaba faoliyati: oldingi mavzu bo’yicha bilimlarni mustahkamlash; quloq solish, yozib olish; tushunchalar va terminlarni aytish; savol berishadi va muhokamalashishadi, aniqlashtirishadi; gruppalarda ishlashadi, misol va masalalar ishlashadi; olingan natijalar muhokamasiga qatnashishadi - qabul qilish shakli metodlari: og’zaki nazorat, grupalarda individual savol-javob; misol va masalalar echimlarini daftarga yozib olish
- o’qituvchi faoliyati: mavzu bo’yicha xulosa chiqarish; talabalarni fikrini bir joyga jamlash; qilingan ishlarning muhimligini aytib o’tish; javob bergan talabalarni ishini baholash; o’quv darsning maqsadiga erishish darajasini baholash va analizlashtirish; mustaqil ishlar topshiriqlari - talaba faoliyati: ish analizi; misol va masalalar asosida malaka oshirish; o’zaro baholash o’tkazish; yo’l qo’yilgan xatolarnini aniqlash va analizlash; berilgan mustaqil ishlarni yozib olishadi; - qabul qilish shakli metodlari: guruhda va individual ishlash; mustaqil ishlar uchun daftar tutish.
1.3 O’quv-uslubiy qo’llanma O’quv mashg’ulotlar rejasi: - metodik qullanmalar va topshiriqlar bilan ishlash - Amaliy darslar uchun daftar tutish - o’quv topshiriqlar - amaliy ishlarni topshirish
To’lqin tenglamasi uchun Koshi masasalasi
Boshlang`ich shartlarda Bu yerda berilgan funksiyalar bo`lib, Dalamber formulasi orqali topiladi
207
4.1 Misol. tenglamaning yeching. Tenglamada
U holda
Dalamber formulasini qo`llasak
4.2 Misol. tenglamani yeching Dalamber formulasidan:
ya`ni, torni erkin tebranishi uchun biz qo`yidafi bir jinsli tenglamani 2 2 2 2 2
u a t u (5.1) 208
), ( ), ( 0 0
F t u x f u t t (5.2) boshlang`ich shartlarda yechish kerak, bu yerda ) (x f va
) ( x F butun sonli o`qda berilgan funksiyalardir. Bunday masala boshlang`ich shartli masala`ki Koshi masalasi deyiladi. Bu masalani to`lqin yugirishi metodi bilan yechish mumkin. (5.1) tenglama umumiy yechimining ko`rinishi qo`yidagicha: ), ( ) ( ) , (
x at x t x u
(5.3) bu yerda va ikki marta differensiallanuvchi sanaladi. va ni shunday tanlaymizki ) ,
t x u u funksiya (5.2) boshlang`ich shartlarni qanoatlantirsak, u holda differensial tenglamaning yechishini keltirib chiqamiz. . ) ( 2 1 2 ) ( ) (
z F a at x f at x f u at x at x Uyga vazfa 5.3 tenglamaning yechimini toping. , 2
2 2
u t u Agar
. 0 , 0 0
t t u x u bo’lsa Yechish. Ya`ni a=1, F(x)=0, u holda 2 ) ( ) ( at x f at x f u
Bu yerda 2
x t x u
va u=x Javob: u=x 5.4 Tenglamaning yechimini toping , 2 2 2 2 2 x u a t u agar . , 0 3 0 0 x t u u t t
209
Yechish. Bu yerda . ) ( , 0 ) ( 3
x F x f . ) ( 1 2 2 ) 2 2 ( 8 1 ) 2 2 )( 2 2 ( 8 1 ) ( ) ( 8 1 8 1 2 1 2 3 3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 4 4 4 3
xt t x t xa at x a axt t a x a t a axt x t a axt x t a axt x t a axt x a at x at x a z a dz z a u at x at x at x at x Javob:
. 2 3 3 a xt t x u 5.5
, 2 2 2 2 2 x u a t u tenglama bilan aniqlanadigan torning formasini toping ,
momentda Agar .
cos 0 0 x t u x u t t
Yechish . cos
cos 4 4 1 cos
cos 2 2 1 cos
cos 2 1 2 ) cos( ) cos(
2 xt at x atx a at x z a at x dz z a at x at x u at x at x at x at x
Agar ,
bo`lsa, u holda . cos
cos x x a u
Javob: . cos
cos x x a u
Bir jinsli tebranish tenglamasi uchun chegaraviy masala , 2 xx tt u a u birjinsli to`lqin tenglamasi ) (
, 0 ( ), ( ) , 0 ( x t x u x x u boshlang`ich shartlar va . 0 ) , ( ) 0 , ( l t U t U va chegaraviy shartlar bilan berilgan bo`lsin Berilgan masala Fure metodi bilan yechiladi agarda yechim ). ( ) ( ) , (
T x X x t U ko`rinishda ifodalansa ) , ( x t U berilgan tenglamaga qo`yib ) (x X va
) (t T funksiyhala 210
uchun tenglamaga ega bo`lamiz. X X 2
tenglamani ) (x X ga
0 ) ( ) 0 (
X X chegaraviy shartlarga nisbatan yechsak . ,
) ( ) ( l n x l n A x X x X n n n
T a T 2 2 tenglamani T(t) nisbatan yechsak, , cos
sin ) ( ) (
l n a D t l n a C t T t T n n n
bu yerda, n n n D C A , , konstantalar. Tenglamaning birjinsligidan . 1 n A deb olish mumkin. Demak, berilgan tenglamaning umumiy yechimi qo`yidagicha:
1 1 . sin ) cos sin ( ) ( ) ( ) , ( n n n n n n x l n t l n a D t l n a C t T x X x t U
n D C , Konstantalarni topish uchun boshlang`ich shartlardan foydalanamiz. ). (
, 0 ( ), ( ) , 0 ( x x x U x x U
U holda qo`yidagi tenglamalarga ega bo`lamiz 1 1 ), ( sin
), ( sin n n n n x x l n l n a C x x l n D
. sin
) ( 2 , sin
) ( 2 0 0
l n x n a C xdx l n x l D l n l n
1.Misol. Bir jinsli to`lqin tenglamasi uchun chegaraviy masalani yeching . 0 ) , ( ) 0 , ( , 0 ) , 0 ( ), ( ) , 0 ( 5 , 1 , 2 l t U t U t x U x l x x U a U a U xx tt
Yechim qo`yidagi ko`rinishga yoziladi. 1 , sin
) cos
sin ( ) , (
n n x l n t l n a D t l n a C x t U
bu yerda 211
0 n C , 0 ) ( x ,
n xdx l n x l x l D 0 sin ) ( 2 , ), ( ) ( x l x x
D
Hisoblashlarni ikki marta qismlarga integrallashlardan boshlaymiz
. ) 1 ( 1 4 cos 1 4 4 cos
4 | cos 4 sin
4 | sin ) 2 ( 2 sin
) 2 ( 2 ) 2 ( cos
2 | cos ) ( 2 cos ) ( 2 sin
) ( 2 1 3 2 3 2 3 2 3 2 0 3 2 0 2 0 0 2 2 0 0 0 0
l l l l l l l l n n l n n l n l n n l x l n n l xdx l n n l x l n x l n l x l n d x l n l dx x l x l n n x l n x l x n x l n d x l x n xdx l n x l x l D
Jabob: . sin
5 , 1 cos ) 1 ( 1 4 ) , ( 1 1 3 2 x l n t l n n l x t U n n
Download 8.22 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling