Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti organik kimyo

TAJRIBA № 3
ETILENNING YONISHI

Gaz ajratgich trubka uchida etilen yondiriladi, u yorug‘ alanga berib yonadi. Nima uchun alangaga tigel qopqog‘i yaqin ushlab turilganda qora dog‘ hosil bo‘ladi? Etilendagi uglerod va vodorodning foiz (%) miqdorini hisoblang.

TAJRIBA № 4
ETILENNI OKSIDLASH (Vagner reaksiyasi).

Probirkaga ozgina soda qo‘shilgan kaliy permanganat eritmasidan 5 ml solinadi va eritma orqali etilen o‘tkaziladi. Bunda eritmaning rangi ajralib chiqayotgan marganes (IV)-oksid hisobiga qo‘ng‘ir tusga kiradi va etilenglikol hosil bo‘ladi:

3CH₂ = CH₂ + 2KMnO₄ + 4H₂O = 3CH₂OH - CH₂OH +
+ 2KOH + 2MnO₂

ASETILEN QATORI UGLEVODORODLARI.
Alkinlar
Uglerod - uglerod orasidagi uchbog`,uchbog`ga birikish reaksiyalari gidrogenlanish gidrotatsiya (Kucherov), galoidlarning va galoid vadarodlarning birikish reaksiyalari. Atsetelinning vadarod atomlariga tegishli reaksiyalari. Metalga almashinish,korbanil gruppali birikmallar bilan reaksiyalari. Atsetilinning demirlanishi va siklotrimerlani - shi.
Reja:

1. 
   Tabiatda uchrashi, gamalogik qatori, nomlanishi va izomeriyasi.
   
2. 
   Olinish usullari.
   
3. 
   Fizikaviy hossalari.
   
4. 
   Kimyoviy hossalari.
   
5. 
   Ishlatilish sohasi.
   
6. 
   Amaliy ish.
   

Tayanch iboralar. Uch bog‘, Kucherov, gidratlanish, siklik polimerlanish, chiziqli struktura, dien, izopren, kauchuk, rezina, vulkanlash.
Asetilen qatori uglevodorodlari uchun uch bog‘ xos bo‘lib, ular C_nH_2n-2 umumiy formulaga ega.
To‘yingan uglevodorodlarga nisbatan to‘rtta vodorodga kam, olefinlarga nisbatan ikkita vodorodga kam. Dien uglevodorodlari bilan bir xil ya’ni izomerlar hisoblanadi. Gomologik qatorning birinchi a’zosi asetilen bo‘lib, uning tuzilishi

Uch bog‘ning tabiati uch bog‘ tutgan har bir uglerod atomi ikkitadan - va ikkitadan -bog‘iga ega ya’ni va -bog‘lari va -bog‘lari.
Shuning uchun asetilen molekulasida jami bo‘lib uchta -bog‘ va ikkita -bog‘ mavjud.
-bog‘larning tabiati sp-gibridlanishga ega, -bog‘lari esa erkin p-elektronlar hisobiga hosil bo‘ladi.
Asetilen molekulasi fazoda chiziqli tuzilishga ega, valent burchagi 180^o p-elektronlar buluti molekula chizig‘iga perpendikulyar ravishda joylashgan.

Uglerod uchinchi valent holatida uch bog‘ning uzunligi 0,120 nm, uning hosil bo‘lish energiyasi 838,3 kJ/mol.