Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
  
  
O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 18 
1.  Sof  siljish  uchun  Guk  qonuni  (kuchlanish,  normal,  urinma,  bikr 
maxkamlanish) 
2.  Nuqtaga qo’yilgan kuchlar (to’plangan kuch, juft kuch)  
3.  (MB) Dinamik yuklar ta’sirida materiallarning mustahkamligini tekshirish 
4.  Masala.      Berilgan:     
,
2 kN
q 
  
m
l
4

,  M
z
=?   Q
z
=? 
 
    
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 19 
l

 
P 
q 
  2m 

 
135 
1.  Mustahkamlikning to’rtinchi nazariyasi  (loyiha hisobi, muhandislik hisobi, 
ruxsat etilgan kuchlanish) 
2.  Buralish (burovchi moment, g’o’lacha, inertsiya momenti, qutb momenti) 
3.  (MB)  Elastik tayanchlarda yotuvchi balkalar 
4. Masala.    6.19 a)  
   
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
 
 
O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 20 
 
1.  Mustahkamlikning  ikkinchi  nazariyasi  (loyiha  hisobi,  muhandislik  hisobi, 
ruxsat etilgan kuchlanish) 
2.  Burovchi  moment  epyuralarini  yasash  (burovchi  moment,  g’o’lacha, 
inertsiya momenti, epyura)   
3.  (MB) Eyler formulasisining tadbiq etish chegarasi 
4.  Masala.   Berilgan:   
2
1
2
,
20
sm
F
kN
P


  Sterjendagi zo’riqishlar topilsin. 
     
            
 
           
 
 
 
 
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
 
             O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs:3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 21 
2m 
3m 
P 
F
1 
F
1 
F
1 

 
136 
1.  Cho’zilish  va  siqilish  uchun  Guk  qonuni      (nisbiy  deformatsiya,  mutloq 
uzayish yoki qisqarish, bikrlik) 
2.  Puasson  koeffitsenti  (nisbiy  bo’ylama  deformatsiya,  nisbiy  ko’ndalang 
deformatsiya, mutloq uzayish yoki qisqarish) 
3.  (MB) Ikki sharnirli arkalar hisobi 
4.  Masala    
?
?
?
,
60
,
/
500
max
2
0













m
N
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
          
 
     
 
O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 22 
1.  Chiziqli  zo’riqish  holatida  qiya  yuzachalar  buyicha  kuchlanishlar  (normal, 
urinma, yo’liq kuchlanish, o’q buylab siqilish yoki cho’zilish) 
2.  Tayanchlar  va  ularning  turlari  (sharnir,  bikr  mahkamlanish,  sharnirli 
qo’zg’aluvchi tayanch, sharnirli qo’zg’almas tayanch) 
3.  (MB) kichik qadamli vint prujinalardagi kuchlanish va deformatsiyalar 
4.  Masala    1.62 
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
 
 
    O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 23 

 
137 
1.  Siljishda  kuchlanish  va  deformatsiyalar  (siljish,  sof  siljish,  bikrlik  o’q 
buylab siqilish yoki cho’zilish) 
2.  Eguvchi  moment  va  kesuvchi  kuch  epyuralarini  qurish  (epyura,  eguvchi 
moment, kesuvchi kuch, tayanch) 
3.  (MB) Kesimi doiraviy bo’lgan sterjenlarning buralishi 
4.  Masala    6.29 d) 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
 
 
O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Variant № 24 
 
      
1.  Qiyshiq egilish (qarshilik momenti, moment, salqilik, bikrlik) 
2.  Nisbiy  buylama  deformatsiya  (deformatsiya,  sterjen,  mutloq  uzayish  yoki 
qisqarish) 
3.  (MB) Siljishga ishlovchi konstruksiya elementlarining hisobi 
4.  Masala. Berilgan:   
kN
P
kN
P
40
,
20
1


   
x
M
 va 
y
Q
  epyuralari qo’rilsin 
 
 
 
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
    O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Vаriant № 25 
P
1 
2m 
4m 
P 

 
138 
1.  Ichli kuchlar (kuch, kesish usuli, o’z-o’ziga ta’sir) 
2.  Nisbiy  ko’ndalan  deformatsiya  (deformatsiya,  mutloq  uzayish  yoki 
qisqarish) 
3.  (MB) Doiraviy kesim uchun tangensial kuchlanishlar (urinma kuchlanish) 
4.  Masala    6.1 variant d) 
 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
 
 
 
 
O’zbekiston respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti  
 
 
Fakultet: Мехаniка-матемаtiка  
 
          Yo’nalish: mexanika  
 
O’quv yili: 2010-2011   
 
 
 
Кurs: 3     Semestr: 6 
 
Fan:   Materiallar qarshiligi 
Vаriаnt № 26 
      
1.  Siljishda  kuchlanish  va  deformatsiya  (kuch,  kuchlanish,  siljish,  o’z-o’ziga 
ta’sir) 
2.  Nisbiy buylama deformatsiya (deformatsiya, mutloq uzayish yoki qisqarish) 
3.  (MB) Markazdan qochuvchi inertsiya momenti 
4.  Masala    1.3 
 
Kafedra mudiri:                                             prof. Хudoynazarov X.X. 
 
 
 
 
 
 
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiteti 
 
========================================= 
 
 
Mexanika-matematika fakulteti 
 

 
139 
====================== 
 
 
 
“Mexanika” kafedrasi 
 
 
 
 
 
Materiallar qarshiligi 
 
(testlar) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Samarqand  
 
 
1. To’liq kuchlanish formulasini toping. 
 
















S
S
S
S
2
2
2
2
2
2
 
2. Nisbiy bo’ylama deformarsiya formulasini aniqlang. 

 
140 
 






E
b
b
E








@
 
3. Guk qonunini toping. 
 
E
E
F
P
E















@
 
4. Puasson koeffitsentini aniqlang. 
 
b
b
v
v
E
v
v
t











@
 
5. Kuchlanish formulasini aniqlang. 
 







F
P
V
E
F
P
F
P




@
 
6. Kesimdagi normal kuchlanish formulasini aniqlang 

 
141 
       











2
cos
sin
2
sin
2
cos
@
2
2
2

















 
7. Chuzilish va siqilishdagi mustahkamlik shartini toping. 
E
P
P
F
N





max
max
max
max
]
[
]
[
@







 
8. Potensial energiya formulasini ko’rsating. 
 








u
E
u
E
u
E
u
2
2
2
@
 
9. Kesimdagi urinma kuchlanishlarni aniqlash formulasini aniqlang. 

















sin
cos
2
sin
2
sin
@
2
2




 
10. Teslik kuchlanganlik holatida qiya tekisliklar bo’yicha kuchlanishlar formulasini aniqlang. 
 
2
1
2
1
2
1
2
1
@






























 
11. Hajm uchun Guk qonunini ko’rsating. 

 
142 
 











E
E
E
E
v
v
v
v
2
1
2
3
1
2
1
2
1
@








 
12. Ixtiyoriy hajmning kuchlanganlik holatida eng katta urinma kuchlanishlarni ko’rsating. 
 
2
2
2
2
@
2
1
max
1
3
max
1
3
max
3
1
max




















 
13. Ikkinchi tur elastiklik modulini ko’rsating 
)
1
(
2
1
1
)
1
(
2
@














E
G
E
G
E
G
E
G
 
14. Sof siljish uchun Guk qonunini toping  
E
G
E
E
G














)
1
(
2
@
 
15. Buralishdagi urinma kuchlanishlarni maksimal qiymatini toping. 

 
143 
max
max
max
max
max
,
,
@






p
p
k
k
p
p
k
J
J
w
w
w
w




 
16. Inersiya momenti ulchov birligi qaysi holda to’g’ri yozilgan  
M
M
M
M
2
3
4
@
 
17. Balkaning egilishdagi mustahkamlik sharti formulasini toping. 
z
z
z
z
z
W
M
W
M
W
M
W
M





max
max
max
max
max
max
]
[
@





 
18. Balkaning egilishdagi urinma kuchlanishlarini hisoblash formulasini toping 


*
*
*
*
@
x
x
x
x
x
x
x
x
S
Q
J
b
Q
J
S
J
QS
b
J
QS











 
19. Elastik chiziqning egrilik radiusini toping 

 
144 
 
3
3
2
2
4
4
2
2
1
1
1
@
dx
w
d
dx
w
d
dx
w
d
dx
w
d












 
20. Balka elastik chizig’ining differensial tenglamasini quyidagi munosabatdan topiladi. 
 
x
x
x
x
J
M
y
EJ
M
y
E
J
M
y
E
MJ
y




'
'
'
'
'
'
'
'
@
 
21. Konsol balka uchun chegaraviy shartlar quyidagicha. 
,
0
0
,
0
0
0
,
0
0
,
0
0
0
@
2
2















w
va
x
w
va
dx
w
d
x
l
w
va
dx
dw
x
w
va
dx
dw
x





 
22. Sharnirli balka uchun chegaraviy shartlar quyidagicha 
 
l
w
x
w
x
w
x
w
x
w
x
w
x
w
l
x
w
x
















,
;
0
,
0
,
;
0
,
,
0
;
0
,
0
0
,
;
0
,
0
@





 
23. Eng katta tangensial kuchlanish nazariyasini toping. 
 
]
[
4
]
[
4
]
[
4
]
[
4
@
2
2
2
2
2
2
2
2




















 
24. Eng katta normal kuchlanish nazariyasi quyidagilarning qaysilariga teng. 

 
145 
 








]
[
4
2
1
]
[
4
2
1
]
[
4
2
1
]
[
4
2
1
@
2
2
г
2
2
г
2
2
г
2
2
г




























b
eg
э
b
eg
э
b
eg
э
b
eg
э
 
25. 
p
 kuchga bardosh berish uchun sterjen ko’ndalang kesim yuzi qanday shartni bajarishi kerak. 
 
]
[
]
[
]
[
]
[
@




P
F
P
F
p
F
P
F





 
26. Jism hajmining o’zgarishi quyidagilardan qaysilariga teng. 
 
V
V
V
v
V
V
V
V
V
V
V
V
V
1
1
1
1
@
















 
 
27. Solishtirma potensial energiya formulasini aniqlang. 
 
2
3
2
@








u
u
u
u
 
 
28. Hajmiy zo’riqqan holatdagi oktaedrik yuzachalar uchun normal kuchlanish formulasini toping. 

 
146 
 
4
2
3
3
@
2
1
3
2
3
1
3
2
1






















okt
okt
okt
okt
 
29. Jism statik yuklanganda jismga ta’sir etuvchi kuchlar bajargan ish qanday topiladi. 
 
,
,
,
,
@
V
T
A
U
A
T
A
U
V
T
U







 
 
30. Nuqtadagi haqiqiy kuchlanish uchun qaysi formula to’g’ri. 
 
p
F
p
p
F
p
p
F
p
p
F
p
p
F












0
lim
@