Alisher Navoiy ruboiylari tahlili

I represent a word that has no definition
Authentic, genuine pure than a soul of a chrsitian….
(http://rapgenius.com/Kutt-calhoun-colors-lyrics#lyric)
Навоий ғазалиёти мисли бир уммон бу уммондаги дурни олиб чиқиш учун катта маҳорат талаб этилади. Рубоийдаги “чучук” сувга нисбатан қўлланганми ёки жонгами муаллиф даҳосигагина аён. Аммо инглиз тилида “pure than a soul” ибораси қўлланганда мисрадаги икки маънони ҳам очиб бера олади. Зулқофиятайн санъати Навоий шеърларида энг кўп қўлланилган бадиий усулардан ҳисобланади. Бунда шеър мисраларида жуфт оҳангдош сўзлар қофия бўлади. Шеър мисраларидаги сўзлар икки ёки ундан ортиқ маротаба такрорланиб келса такрир санъатини ҳосил қилади. Агар байт мисраларида ёндош жуфт сўзлар такрорланиб келса, мукаррар бадиий санъати қўлланилган бўлади. Эътибор берилса юқорида келтирилган барча рубоийларда келтириб ўтилаётган бадиий санъатлар ишлатилган.
Is not better than soul, better than alive water,
If there is nothing better than that it is much dearest than alive water.
Сўзма-сўз таржимаси:
Жондан эмас тириклик сувидан ширин,
Агар ундан азизроқ бир нарса бўлмаса тириклик сувидан азизроқ.
Кўриб турганимиздек, шоир айтмоқчи бўлган лабинг шарбати олдида “жон нима”, “тириклик суви нима” деган кучли хис-ҳаяжонга йўғирилган ўз фикридан қайтиш ……. санъати ўрнига, таржимада яна орттирма нисбат бериш кўзга яққол ташланмоқда.
Шу мисрани қуйидагича таржима қилса мақсадга мувофиқ бўлади:
No compare better or not than soul and alive water
If there is the dearest its more better.
Тириклик суви ёки жондан яхшироқ эканлигини муқояса қилиб бўлмайди
Нимаки энг азиз бўлса ўшанданда азизроқ.
То даҳрдурур, даҳр уза султон бўлғил,
То олам эрур, олам уза хон бўлғил,
Даврон элининг жисмида ҳам жон бўлғил,
Ҳам жонлариға мояи дармон бўлғил.
Инглизча таржимаси:
Should there still be world, be you the king of this world.
Should there still be a kingdom be the ruler of this kingdom,
For the bodies of the people be their soul,
If the soul is sick, be balm to that sick soul.
Алишер Навоий шеъриятида кўплаб бадиий санъатлар қўлланилган бўлиб биз улардан айрим намуналарни келтирдик. Умуман олганда Алишер Навоий мумтоз шеъриятнинг бадиий маҳорат сирларини пухта ўрганган буюк шоир эди. Шу сабабли унинг шеъриятида турфа хил бадиий санъатлар учрайдики, уларни кенгроқ тадқиқ қилиш орқали шоир поэтикасига оид муайян хулосаларга келиш мумкин. Навоий рубоийларида қўлланган бадиий санъатлар палитрасини чет тилида бор рангида қайта яратиш мушкул. Аммо шоир қўллаган сўз ва ибораларнинг таржима тилида ўқишли ва жарангдор эквивалентларини топиб ўгирилишида таржимонлар масъулдирлар. Зеро, аслиятдаги пурмаъно сўз таржима тилида жўн, сохта бирикма кўринишини олиши хеч гап эмас. Бу каби камчиликларга йўл қўймаслик учун Навоий асарларидаги сўзларнинг икки тиллик изоҳли луғатларини яратиш лозим кўринади.
Манба: Мақола муаллифлари ва «Жаҳон адабиёти» журнали.