Almaniya respublikasinda ali tehsil sistemi
Download 412 Kb. Pdf ko'rish
|
|
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT QT SAD UN VERS TET MAG STR HAZIRLIĞI MƏRKƏZ AD U Rektorunun _____________ saylı əmri ilə 2010-cu ilin mart ayında konfransda iştirak və Almaniya ali təhsil sistemi ilə tanışlıq məqsədilə Almaniya Federativ Respublikasına ezam olunmuş Magistr Hazırlığı Mərkəzinin böyük inspektoru
ELŞƏN RƏSUL OĞLU BAĞIRZADƏN N
S EGEN, ALMAN YA – 2010 2
DƏVƏT EDƏN QURUM: Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi şçilər Birliyi EZAM OLUNAN ŞƏXS: Elşən Rəsul oğlu BAĞIRZADƏ EZAM YYƏT MÜDDƏT : 03-10 Mart 2010
təhsil sistemiylə tanışlıq
Siegen, Köln, Bremen
qtisadi Əməkdaşlığı: Mövcud Durum və Perspektivlər”( Siegen Şəhəri), 2. “Türkiye’nin Türk Dünyası’na Yönelik Kalkınma ve şbirliği Stratejileri” (Köln Şə həri) Z YARƏT ETD Y ƏSAS QURUMLAR: Almaniyadakı Azərbaycanlı Tələbələr və Elmi şçilər Birliyi, Almaniya Gənc Türklər Ocağı, Siegen Unievrsiteti, Kiel Universiteti, Kiel Tətbiqi Elmlər Universiteti, Bremen Atatürkçü Düşüncə Dərnəyi, Alman qtisadiyyat üzrə Mərkəzi Kitabxanası 3
I. AFR-da orta təhsil sisteminin əsas xarakterik xüsusiyyətləri .............................................. 5 1.1 Giriş .................................................................................................................................... 5 1.2 Alman orta təhsil pillələri .................................................................................................. 7 1.2.1 Məktəbəqədər təhsil (Kindergarden) ........................................................................ 7 1.2.2 btidai təhsil (Grundshule) ........................................................................................ 7 1.2.3 Orta təhsil ................................................................................................................. 7 1.3 Xüsusi ehtiyacları olan uşaqların təhsili .......................................................................... 10 1.4 Xüsusi istedadlı uşaqların təhsili ..................................................................................... 10 1.5 Alman orta təhsilində dərs proqramları ........................................................................... 11 1.6 Alman orta təhsilinin beynəlxalq qiymətləndirilməsi və islahat zərurəti ........................ 13 II. AFR-da ali təhsil sisteminin əsas xarakterik xüsusiyyətləri ............................................. 14 2.1 Giriş ................................................................................................................................. 14 2.2 Almaniya Təhsil və Tədqiqat Nazirliyi ........................................................................... 15 2.3 Alman ali təhsil sistemində əsas qurumlar və statusları .................................................. 16 2.4 Alman ali təhsil sistemində proqramlar və qazanılan dərəcələr ...................................... 17 2.5 Alman ali təhsil sistemində proqramlar və dərəcələrin akreditasiyası ............................ 17 2.6 Alman ali təhsil sistemində təhsil pillələri ....................................................................... 19 2.6.1 Bakalavriatura ......................................................................................................... 19 2.6.2 Magistratura ............................................................................................................ 19 2.6.3 Birləşdirilmiş “Uzun” Proqramlar: Diplom dərəcələri, Magistr Artium, Staatsprüfung .......................................................................................................... 20 2.6.4 Doktorantura ........................................................................................................... 21 2.7 Qiymətləndirmə sistemi ................................................................................................... 21 2.8 Tədrisdə davamiyyət ........................................................................................................ 22 2.9 Ali təhsilə giriş ................................................................................................................. 22 2.10 Məcburi hərbi xidmət ..................................................................................................... 22 2.11 Ali təhsildə təsil haqqları və tələbə xərcləri ................................................................... 23 2.12 Ali təhsildə azadlıq prinsipi ........................................................................................... 24 2.13 Ali təhsilin milli informasiya sistemləri ........................................................................ 24
4
3.1 Kiel Universiteti ............................................................................................................... 26 3.2 Kiel Tətbiqi Elmlər Universiteti ...................................................................................... 37 3.3 Siegen Universiteti ........................................................................................................... 42
4.1 Siegen şəhərində “Almaniya-Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığı: mövcud durum və perspektivlər” mövzusunda çıxış ..................................................................................... 44 4.1 Köln şəhərində “Türkiye’nin Türk Dünyası’na Yönelik Kalkınma ve şbirliği Stratejileri” mövzusunda çıxış ......................................................................................... 49
6.1 qtisadiyyat üzrə dünyanın ən böyük kitabxanası haqqında ........................................... 55 6.2 Kitabxanaya üzv qəbul olunma və Azərbycandan elektron resurslarına çıxış əldə edilməsi .................................................................................................................... 56 6.2 Doktorluq dissertasiyamla bağlı kitabxanada apardığım araşdırmalar ............................ 56
8.1
Siegen şəhərindəki konfrans çıxışının təqdimatı ............................................................ 59 8.2
8.3
Sertifikatlar ..................................................................................................................... 61 8.4
Almaniya qtisadiyyat üzrə Milli Kitabxanasına üzvlük sənədi ..................................... 62 5
XÜSUS YYƏTLƏR 1.1 Giriş Alman təhsil sistemilə tanış olduqda, müşahidə olunan ilk meyil, bu sistemdə Federal Hökumətin çox kiçik rolu olduğu halda, Federal Torpaqların (Bundeslander) əsas məsuliyyət daşıyan tərəf olmasıdır. Ölkədə məktəbəqədər təhsil və ya baxça təhsili (kindergarden) 3-6 yaş arası bütün uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş və eyni zamanda da könüllü xarakter daşıyır. Məktəbəqədər təhsildən sonra isə əsasən 11-12 illik məcburi təhsil başlayır. Məcburi təhsil xidməti Alman vətəndaşları, Almaniyada yaşayan xarici vətəndaşlar və vətəndaşlığı olmayan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuşdur. lk doqquz ildə bütün şagirdlər 6-15 və ya16 yaş arası məktəbdə təhsil alır. Alman təhsil sistemi ölkə üzrə müxtəlif əyalətlərdə bir-birindən fərqlənir. Bu Federal Torpaqların hər birinin özünməxsus təhsil siyasəti həyata keçirməsilə bağlıdır. Ə ksər şagirdlər ilk öncə 6-10 və ya 12 yaş arası Grundschule deyilən təhsil pilləsində oxuyurlar. Ibtidai təhsil pilləsi də adlandıra biləcəyimiz bu pillə, Berlin və Brandenburg bölgələrində 6 il, digər bütün bölgələrdə isə əsasən 4 il davam edir. Bu təhsil pilləsində dövlət məktəbləri iştirak etmir.
yönləndirilən və şagirdlərin bacarıqlarına uyğun olaraq 4 tip məktəbdən ibarətdir: •
sinifdən sonra Abitur deyilən yekun imtahanla tamamlanır.Bu məktəblər ən bacarıqlı ş agirdləri özündə birləşdirir. •
tutulmuş və 10-cu sinifdən sonra Mittlere Reife adlı imtahanla tamamlanır. •
Hauptschule. Şagirdləri peşə təhsilinə hazırlayır və 9-10-cu siniflərdən sonra Hauptschulabschluss adlı imtahanla və ya 10-cu sinifdən sonra Realschulabschluss adlı imtahanla tamamlanır. 6 • Gresamtschule. Əhatəli məktəb də adlanan bu məktəb, əvvəlki hər üç məktəbin yanaşmalarını özündə birləşdirir. Bütün bu məktəblərlə yanaşı, bir də fiziki və zehni problemi olan şagirdlər üçün
oxumaqdadır. Alman Orta Məktəb Sistemində Pillələr
Alman orta təhsil sistemində şagirdlərin bacarıq səviyyəsi 1-6 bal arası bir sistemlə qiymətləndirilir. 1 ən yüksək, 6 isə ən aşağı və ya kəsir balıdır. Bir şagirdin məktəbə gəlişinə maneə olan xəstəlik və ya üzürlülük halları xaricində Almaniyanın heç bir əyalətində evdən təhsil almağa icazə verilmir. Həmçinin Almaniyada qısa müddətə yaşayan xarici ailələrin uşaqlarının ev şəraitində öz dillərində təhsil almaları şərtilə məcburi təhsildən azad olmaları kimi istisna qəraralar da mövcuddur. Universitetə qəbul olunmaq üçün alman şagirdləri Abitur adlanan imtahanı uğurla keçmələri zəruridir. Lakin bununla yanaşı peşə məktəbi diplomuna malik tələbələr də universitetə giriş üçün müraciət edə bilərlər. Almaniyada “A special system of apprenticeship called Duale Ausbildung” adlandırılan xüsusi bir staj sistemi peşə təhsili şagirdlərinə oxuduqları müddət ə rzində bir şirkətdə çalışmalarına imkan verəkdədir. Sinif Şagirdlərin orta yaşı Məktəb pilləsi (Berlin/Brandenburg) Məktəb pilləsi (Almaniyanın qalan hissəsində) 1 6/7 Birinci Birinci
2 7/8
Birinci Birinci
3 8/9
Birinci Birinci
4 9/10
Birinci Birinci
5 10/11
Birinci kinci
6 11/12
Birinci kinci
7 12/13
kinci kinci
8 13/14
kinci kinci
9 14/15
kinci kinci
10 15/16
kinci kinci
11 16/17
kinci kinci
12 17/18
kinci kinci
13 18/19
kinci kinci
7 Bu gün Almaniya, güclü bir təhsil keçmişinə sahib olmasına baxmayaraq, son PISA şagird qiymətləndirmələrində (PISA student assessments) aktual mövzularla bağlı şagirdlərin zəif nəticələr göstərdiyi ortaya çıxmışdır. 2000-ci ildə 43 ölkəni əhatə edən testdə Almaniya oxumaqda 21-ci sırada yer aldığı halda, riyaziyyat və təbii elmlərin hər ikisində də 20-ci sırada yer almışdır. Bütün bu nəticələr Almaniyada orta təhsildə reform məsələsini aktuallaşdırmışdır.
Almaniyada məktəbəqədər təhsil məcburi deyil. Kindergarden adlanan və ya Vorschulklassenden (ibtidai məktəbə hazırlıq sinifləri) adlanan qurumlarda həyata keçirilir. 3-6 yaş arası bütün uşaqları əhatə edir.
Aşağıdakı sxemdən də göründüyü kimi orta təhsil sisteminin ilk pilləsini Grundschule (1-ci pillə) təşkil edir. Grundschule könüllü məktəbəqədər təhsil (bağça) və ya Vorschulklassen (birinci pillə təhsil üçün ilkin siniflər) deyilən məktəblərdən sonra başlaya bilir və əyalətlərdən asılı olaraq 4 və ya 6 il çəkə bilir. Bəzi əyalətlərdə isə 13 yaş tamam olduğu halda sona çatır. Bu gün Almaniyada ibtidai təhsil üçün aşağıdakı məktəbləri ayrımaq mümkündürI •
yalət məktəbləri: Əyalət məktbləri pulsuzdur. Alman şagirdlərin böyük bir hissəsi özlərinə yaxın əyalət məktəblərində oxuyurlar. Varlı mühitlərdəki məktəblər, yoxsul olanlarla müqayisədə daha yaxşı vəziyyətdədir. Uşaqlar məktəb yaşına çatdıqlarında, bir sıra orta və fəhlə sinifindən olan ailələr yoxsul bölgələrdən varlı bölgələrə köçməyə çalışırlar. •
Alternativ məktəblər: Waldorf Məktəb (206 ədəd), Montessori Metod Məktəbi (272 ə dəd), Freie Alternativschule (Sərbəst Alternativ Məktəblər) (65 ədəd), Protestant (63 ə dəd) və Katolik (114 ədəd) kilsə məktəbləri.
Grundschuledən sonra Berlin və Brandenburg əyalətlərində 12, digər əyalətlərdə isə 10 yaşdan başlamaqla, 4 tip orta məktəb mövcuddur:
8 • Hauptschule. Ən aşağı akademik səviyyə, daha çox inkişaf etmiş Volksschule xarakterlidir. 9-cu sinifə qədər davam edir və Hauptschulabschluss adlı buraxılış imtahanı mövcuddur. •
Realschule. Geniş yayılmış bir məktəb olmaqla, orta səviyyəli şagirdlər üçün nəzərdə tutulmuş və 10-cu sinifdən sonra Realschulabschluss və
tamamlanır. •
imtahanla tamamlanır və universitetə qəbul olunmaq üçün zəruridir. •
Gesamtschule (Əhatəli məktəb). Realschule və Hauptschule arasında bir məktəb olmaqla, digər üç məktəbin xüsusiyyətlərini özündə birləşdirir və Abitur imtahanına girmə hüququ vermir.
9 Bütün bunlardan başqa, həmin məktəbləri bitirənlər Berufsschule adlı peşə məktəblərində tətbiq edilən staj sisteminə uyğun olaraq, məzuniyyətdən sonra profesyonal iş həyatına başlaya bilirlər. Berufsschule, adətən 2, 3 və ya 3,5 illik bir staj kimi həftədə iki dəfə olmaqla, tətbiq edilir. Digər günlər isə bir şirkətdə çalışılaraq keçirilir. Bu sistem şagirdləri nəzəri biliklərini praktiki vərdişlərlə birləşdirməsini təmin edir. Şirkət, stajın başlaması üçün stajyer şagirdi qəbul etməlidir. Bundan sonra şagird Industre-und Handelskammer IHK (ticarət şurası) listinə qeyd edilir. Staj dövrü böyunca şagird, şirkətin yarımştat işçisi statusundadır və şirkətdən maaş alır. Berufsschule və buraxılış imtahanı olan IHK-ni uğurla keçdikdən sonra, şagirdə bir sertifikat verilir və aşağı idarəetmə səviyyəsinə qədər bir profesional kariyeraya başlamağa hazır vəziyyətə gəlir. Bəzi regionlarda şagirdlərə qanunların tələb etdiyi şəkildə təhsil də verilir (banklarda xüsusi bir mövqe, hüquqçu).
1982 1991 2000 Hauptschulabschluss 87,7 %
79,3 % 66,5 %
54,9 % Realschulabschluss 10,9 %
17,7 % 27 %
34,1 % Abitur 1,4 %
3 % 6,5 %
11 %
5 və 6-cı sinifdə olan şagirdlərə valideyin və müəllimləri tərəfindən göstərilən təhsil pillələrindən hansını seçmələrilə bağlı bir orientasiya mərhələsi (Orientierunsstufe) verilir. Berlin və Brandenburg xaricində digər bütün əyalətlərdə, bu orientasiya mərhələsi orta məktəblərin proqramına qoyulmuşdur. Berlin və Breandenburgda, orientasiya ibtidai təhsil mərhələsində həyata keçirilir. Müəllimlər əsas dərslərdən (Riyaziyyat, Almanca, Elm, Xarici dil) alınan qiymətlərdən asılı olaraq və əyalətə görə dəyişən qanun tələblərilə təhsil tövsiyyəsi verir. Almaniyada 16 əyalətin hamısının təhsillə bağlı xüsusi məsuliyyəti vardir. Federal parlament və hökumət təhsil sisteminə yalnız maliyyə yardımı ilə bağlı təsir göstərə bilir (əyalətə görə). Bu baxımdan bir sıra fərqli məktəb sistemi mövcuddur. Ancaq hər əyalətdə başlanğıc nöqtəsi olan Grundschule (ibtidai məktəb) dörd illik bir təhsil xidməti təklif edir(Berlin və Brandenburgda 6 il). Bütün Alman əyalətlərində bacarıqlı şagirdlər üçün Gymnasiumlar mövcuddur və bütün ə yalətlərdə - Baden-Württemberg, Bavariya, Saksoniya xaric – fərqli formalarda da olsa 10
Gesamtschule vardır. Şərq əyalətləri Saksoniya, Saksoniya-Anhalt və Turingiya, Hauptschule və Realschuleni bir yerə toplayaraq, Sekundarschule, Mittelschule və Regelschule məktəblərini formalaşdırmışlar. Digər bütün əyalətlər isə bu məktəb tiplərini ayırırlar.
Grundschule, yəni ibtidai təhsil pilləsində başlayır. Məsələn, North Rhine-Westphaliada ngilis dili məktəbin 3-cü ilində başlayır; Brandenburg həm ngilis, həm də Polyak dilinə və Baden – Württemberg də ngilis dilinə ilk iki ildə başlayır. Məcburi xarici dillərlə yanaşı, mövcud ikinci xarici dil listəsi əyalətdən əyalətə fərqlənir. Fransızca, spanca və Latınca ən çox ikinci xarici dil kimi seçilən dillərdir. Əksər məktəblər də digər dillərin tədrisi ilə bağlı könüllü fəaliyyət qrupları təklif edir. Almaniyada ailələrin övladlarının məktəblərindən irəli gələrək bir əyalətdən digərinə keçmələri çox çətindir. Çünki məktəblərdə dərs proqramları çox fərqlidir. Təhsilini başa vurmada problemlə üzləşmiş yetkinlər, sonralar Abendgymnasium və ya Abendrealschule (axşam məktəbləri) adlı məktəblərə yazılırlar.
Download 412 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|