Aluminiy (Alumin) — unsurlar davriy jadvalining 13 unsuri, metall-amfoter.Aluminiy lotincha „alumen“, yaʼni lotincha nomi Alumen (fr. Alun, ingl. Alum) — kaliy va aluminiydan iborat sulfat tuzidan olingani sababli shunday ataladi. Kimyoviy elementlar davriy jadvalida aluminiy Bor-guruhiga (avvalgi nomi yer metallari guruhi) kiradi. Aluminiy yerda eng koʻp tarqalgan uchta elementdan biri va yer qobigʻida eng koʻp uchraydigan elementdir. Yer qobigʻida faqat kimyoiy birikma sifatida uchraydi, chunki reaktsiyaga oson kirishadi (yer qobigʻi massasining 7,57 %ni tashkil etadi). - Aluminiy (Alumin) — unsurlar davriy jadvalining 13 unsuri, metall-amfoter.Aluminiy lotincha „alumen“, yaʼni lotincha nomi Alumen (fr. Alun, ingl. Alum) — kaliy va aluminiydan iborat sulfat tuzidan olingani sababli shunday ataladi. Kimyoviy elementlar davriy jadvalida aluminiy Bor-guruhiga (avvalgi nomi yer metallari guruhi) kiradi. Aluminiy yerda eng koʻp tarqalgan uchta elementdan biri va yer qobigʻida eng koʻp uchraydigan elementdir. Yer qobigʻida faqat kimyoiy birikma sifatida uchraydi, chunki reaktsiyaga oson kirishadi (yer qobigʻi massasining 7,57 %ni tashkil etadi).
- Pliniy afsonasiga koʻra, imperator Tiberiy (eramizdan avvalgi 14-37 yillar) saroyiga bir kuni bir temirchi keladi va tashqi koʻrinishi kumush kabi, lekin anchayin yengil metall parchasini sovgʻa sifatida olib keladi. Imperator undan buni qayerdan olinganini soʻraganida, usta unga tuproqdan ajratib olganini aytadi. Imperator esa ushbu metal savdoda pul sifatida qoʻllaniladigan oltin va kumush qadriga zarar yetkazmasligi uchun ushbu ustani qatl qildiradi. Hozirda maʼlum boʻlgan eng qadimgi aluminiy predmet bu Xitoy generali Chou-Chou (265-316) kamarining biriktiruvchi qismidir. Humphry Davy (Hamfri Deyvi) ushbu elementni „Aluminiy“ deb atagan. Birinchi boʻlib Hans Ersted 1825-yilda laboratoriyada ajratib olishga muvaffaq boʻlgan.
- Alyuminiyning olinishi. Sanoatda alyuminiy Al2O3 ning suyuqlantirilgan kriolit Na3AlF6dagi eritmasiga CaF2 qoʻshib elektroliz qilish orqali olinadi. Bunda toza xom ashyo ishlatiladi. Toza alyuminiy elektrotermik yoʻli bilan olinadi, elektroliz 9500 da olib boriladi. Bunda katodda Al, anodda O2 hosil boʻladi. Kislorod ugleroddan yasalgan anod bilan ta’sirlashadi. Al+3+3e=Al0 ; 2O-2 -4=O20 ; O2+ C= CO2. Elektrolizyor poʻlatdan tayyorlanadi. Har 2-3 sutkada Al quyib olinadi. Alyuminiy olish juda koʻp energiyani talab qiladi. 1 tonna alyuminiy olish uchun 20000 kvt\soat energiya sarf boʻladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
