Amaliy mashg‘ulot – Metall konstruksiyalarini loyihalash asoslari

Ustunning tepa qismi

To‘sin ustunga yonboshidan tutashgan bo‘lsa vertikal reaksiya to‘sinning tayanish qovurg‘asining yo‘nalgan qirrasi orqali tayanish plitasiga va undan ustunning tokchasiga uzatiladi. Tayanish plitasini ustun tokchasiga biriktiruvchi payvand choklarning mustahkamligi quyidagi formula bilan tekshiriladi:

To‘sinning tayanch qovurg‘asining pastki qirrasi bilan tayanish plitasining qirrasi ba’zi sabablarga ko‘ra parallel bo‘lmay qolishi mumkin. Buning natijasida ikkita vertikal chokdan biriga N2 dan ko‘proq yuk tushib qolishi mumkin. SHu ehtimollikni hisobga olish maqsadida formulaning suratida reaktiv kuch 1,3 marta oshirib olingan.

Ustunni asoslari

R_b-poydevor betonning hisobiy qarshiligi.

Ustunlarning asoslari
Ustunning asoslari sterjendan kelgan yukni poydevorga bir tekis taqsimlashga hizmat qiladi. Ustun asoslari uch xil bo‘lishi mumkin. Traversa bilan, tayanch plita bilan, va sharnirli tayanchi bilan.
Ustundan tushadigan bosim katta bo‘lganda plitaning qalinligini kamaytirish maqsadida bo‘ylama hisobiy kuch plitaga ustunning sterjeni va traversalar orqali uzatiladi. Traversalar ustundan keladigan kuchning plita yuzasi bo‘ylab tekis taqsimlanishiga imkoniyat beradi.
SHarnirli tayanch plitadan iborat bo‘lgan ustunlar ideal hisobiy sxemaga javob beradi, lekin ularni o‘rnatish biroz qiyin kechadi.
Tayanch plitaning o‘lchamlari quyidagi formula orqali aniqlanadi.
Amaliy mashg‘ulot – 21,22,23. Metall fermalar

Hozirgi kunda uchburchak shaklli, trapetsiyasimon, parallel kamarli va ko‘pburchakli poligonal fermalar qo‘llaniladi. Uchburchak shaklli fermalar tom yopmasiga keskin qiyalik 25⁰ – 45⁰ talab etadigan materiallar bilan yopilishda qo‘llaniladi. (to‘lqinli asbest-sement shiferlar, cherepitsalar va b.)

Tayanch qismi murakkab ustun bilan faqat sharnir orqali biriktiriladi. Aksariyat hollarda fermaning o‘lchamlari undan foydalanishdagi, me’morchilik va texnologik talablarga ko‘ra belgilanadi.
Trapetsiyasimon fermalar tomi keskin qiya bo‘lmagan binolarda ishlatiladi. Konstruktiv tomonidan bir necha afzalliklarga ega, eguvchi moment epyurasiga shakli to‘laroq javob beradi, ustun bilan mustahkam va sharnir orqali biriktirilishi mumkin.
Parallel kamarli fermalar sanoat ishlab chiqarishi talablarini to‘laroq qondirishi va oddiy ko‘rinishga ega bo‘lgani sababli qurilishda ko‘proq qo‘llaniladi.
Ko‘pburchakli poligonal fermalarning tashqi ko‘rinishi eguvchi moment epyurasining shakliga yaqin bo‘lganligi tufayli ular materialning sarflanishi nuqtai nazaridan eng tejamli deb hisoblanadi. SHuning uchun bunday fermalar, asosan katta oraliqli bo‘lgan binolarni qoplashda va yuklar nisbatan katta bo‘lganda qo‘llaniladi.
Ferma elementlarida hosil bo‘ladigan hisobli kuchni aniqlash.
Elementlarda hosil bo‘ladigan hisobiy kuchlarni qurilish mexaniqasi usullaridan foydalanib topiladi. Ular momentlar usuli, fermani kesish usuli, tugunlarni kesish usuli, Maksvell – Kremona diagrammasidan foydalanish usuli orqali aniqlanadi. Bu usullardan foydalanib fermaning elementlarida doimiy yukdan, qor yukidan va tayanch momentlardan hosil bo‘ladigan kuchlar aniqlanadi va ularni yig‘indisi elementga ta’sir etayotgan hisobiy kuchni beradi.
Ferma elementlarida hosil bo‘ladigan hisobiy kuchni aniqlangandan keyin ularni hisobini qilish kerak bo‘ladi.
Hisoblash tartibi quyidagicha:

1. 
   CHo‘zilishga ishlaydigan elementlarni talab qilinadigan kesim yuzasini quyidagi formula orqali aniqlanadi:
   

2. 
   Natijaga qarab burchak sortamentidan mos keladigan burchaklar tanlab olinadi:
   

A_T.K.« A_x

3. 
   Mustahkamligi tekshiriladi, bunda .
   

bo‘lishi kerak.
1.Siqilishga ishlaydigan elementlarning egiluvchanligini qabul qilib olib, unga mos φ koeffitsientning qiymatida talab qilingan kesim yuzasi aniqlanadi:

bu erda: γ_s- elementni ishlashini e’tiborga oladigan koeffitsient, agarda egiluvchanlik λ>60 bo‘lsa, 0,8ga teng, λ<60 bo‘lsa, 0,95ga teng inersiya radiusi ham aniqlanadi:
2.Talab qilingan kesim yuzasiga va inersiya radiusiga qarab, ikkita teng (yoki tengsiz) tomonli burchakliklarni qabul qilib, A_x, i_x, i_y haqiqiy yuzasi va radius inersiyalari yoziladi.
3.Tanlab olingan elementlar mustahkamligi va ustivorligi tekshiriladi. Buning uchun avval x – x va u – u o‘qi bo‘yicha xaqiqiy egiluvchanligi aniqlanadi:

Aniqlangan egiluvchanligini katta qiymatiga qarab φ- koeffitsientni qiymati aniqlanadi va element kesim yuzasida hosil bo‘ladigan kuchlanish topiladi:

Ferma tugunlarini hisoblash

Ferma tugunlarini hicoblash bilan elementni biriktiradigan chok uzunligi aniqlanadi va faconkani o‘lchamlari belgilanadi.
Burchak chokni uzunligi quyidagi formulalar orqali aniqlanadi:
- burchak yuza asosi uchun metall chok kecimi bo‘yicha

• 
  metall chok erish chegara kecimi bo‘yicha
  

• 
  burchak yuza uchi uchun metall chok kecimi bo‘yicha
  

• 
  metall chok erish chegara kecimi bo‘yicha
  

bu erda hicobiy kuchni choklar aro taqcimlab beruvchi koeffitsient, teng tomonli burchak uchun teng; tengciz tomonli burchak uchun , agar burchak katta tomoni bilan faconkaga biriktirilgan bo‘lca; agar burchak kichik tomoni bilan faconkaga biriktirilgan bo‘lca;
, - payvand choki qayci ucul bilan bajarilishiga bog‘liq bo‘lgan koeffitsient, QMQ 2.03.05- 97 13.1-jadvalidan olinadi
- burchakli chokni qalinligi ulanayotgan elementlarning kichik qalinligi olinadi;
- eritilgan po‘lat chokini hicobiy qarshiligi

- po‘latni erish chegaraci kecimi bo‘yicha hicobiy qarshiligi