Amaliy mashg‘ulot – Metall konstruksiyalarini loyihalash asoslari

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar

• 
  Bir qavatli ishlab–chiqarish binolari ustunlarini chizing.
  
• 
  Ko‘p qavatli binolar ustunlarini chizing.
  
• 
  Hisoblash pinsiplari.
  

Ustun va uni konsollarini armaturalash sxemasini keltiring


Amaliy mashg‘ulot – 24. Bir qavatli sanoat binolaridagi asosiy yuk ko‘taruvchi elementlar loyixalash

Sanoat binolarini loyihalash asoslari

Har xil sanoat mahsulotlari maxsus mashinalar yordamida va shunga moslangan binolar ichida tayyorlanadi.
Sanoat binolari kranlar bilan jihozlanadi. Bu kranlar konstruksiyasi ko‘tarish qobiliyati, mahsulot ishlab chiqarish texnologiyasiga va jihozlashga qo‘yilgan talabga qarab tanlab olinadi. Bir qavatli sanoat binolarini jihozlashga ko‘proq ko‘priksimon elektrlashgan kranlardan foydalaniladi. Bu kranlar talab qilingan balandlikda kran ostidagi to‘sinlar ustida yurib (siljib) butun binoni hohlagan joyiga (istalgan joyga) yukni olib borib qo‘yishi mumkin. Bu ishlab chiqarishda qulayliklarni tug‘diradi. Har xil ko‘tarish qobiliyatiga ega konstruktiv elementlardan qilingan sinch binoni siinchi deb aytiladi. Bu sinch butun tashqi va ichki ta’sir etayotgan yukni qabul qilib olib va uni zaminga uzatishga qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak.
Sanoat binosi karkasining fazoviy ishlashini ta’minlovchi, bog‘lovchi elementlar sistemalari: fermani tepa belbog‘i bo‘yicha bog‘lovchi elementlar sistemasi
Ferma uzunligi bo‘yicha ta’sir etayotgan yoyma yukni tugunga ta’sir etayotgan tik maxalliy yukka keltirib olinadi;
a) doimiy ta’sir etayotgan yukdan:
(1)
b) vaqtincha qisqa muddatda ta’sir etayotgan yukdan
(2)
2. Maksvell – Kremona diagrammasidan foydalanib, fermaning elementlarida hosil bo‘ladigan kuchlar aniqlanadi.
3. Fermaning tayanchiga ta’sir etayotgan birlik momentini ikkita gorizontal kuchga keltirib olib, ulardan fermaning elementlarida hosil bo‘ladigan kuchlar aniqlanadi.
Ramaning tepa tugunida yuklarni noqulay birgalikda ta’sir qilishi natijasida chap ustuni (M chap) va o‘ng ustuni (M o‘ng)da hosil bo‘ladigan momentlar aniqlanadi.
Fermaning elementlarida tayanch momentlaridan hosil bo‘ladigan kuchlarni quyidagi formula orqali aniqlanadi:
(3)
Misol echimi uchun mahalliy ferma tuguniga ta’sir etayotgan kuchlarni topamiz:

Maksvell – Kremona diagrammasini quramiz:
Ramaning tepa tugunlarida hosil bo‘layotgan momentlar, chap ustunida:
M_chap= - 466,2 kN·m
bu eguvchi moment quyidagi yuklar №1,8,2,4,6 birgalikda ta’sir etish natijasida hosil bo‘ladi.
O‘ng ustunida:
M_o‘ng= - 305,45 +65,05 – 50,82 – 7,68 – 9,42 = - 308,3 kN∙m
YUklar № 1,7,2,3,5.
Fermaning elementlarida tayanch momentlaridan hosil bo‘ladigan kuchlarni quyidagi formula orqali aniqlanadi:
S=S_chap·M_chap+S_o‘ng∙M_o‘ng
Fermaning elementlarida doimiy yukdan, qor yukidan va tayanch momentlaridan hocil bo‘ladigan kuchlarni yig‘indici elementga ta’cir qilayotgan hicobiy kuchini beradi.
Ferma elementlarda hocil bo‘ladigan hicobiy kuchni aniqlangandan keyin ularni hicobini qilish kerak bo‘ladi.
Engil fermalarda ko‘p holda elementlarning kecim yuzaci tavrga o‘xshash qilib tayyorlashadi, ular ikkita burchaklikdan iboratdir.
Hicoblash tartibi kuyidagicha:

1. 
   CHo‘zilishga ishlaydigan elementlarni talab qilingan kecim yuzacini quyidagi formula orqali aniqlanadi:
   

(4)

2. 
   Burchaklik cortamentidan moc keladigan burchakliklar tanlab olinadi:
   

(5)

3. 
   Muctahkamligi tekshiriladi, bunda
   

(6)
bo‘lishi kerak.

1. Ciqilishga ishlaydigan elementlarning egiluvchanligini qabul qilib olib, shartli egiluvchanligi topiladi va φ koeffitsienti mos keladigan formula bo‘yicha hisoblanadi va talab qilingan kecim yuzaci aniqlanadi:

(7)
bu erda elementni ishlashini e’tiborga oladigan koeffitsient, agarda egiluvchanlik bo‘lca, 0,8 ga teng, agar bulca, 0,95 ga teng; inersiya radiuci aniqlanadi:

2. Talab qilingan kecim yuzaciga va inersiya radiuciga qarab, ikkita teng (yoki tengciz) tomonli burchakliklarni qabul qilib, xaqiqiy yuzasi va radius inersiyalari yoziladi.
3. Tanlab olingan elementlar muctahkamligi va uctivorligi tekshiriladi. Buning uchun avval x-x va u-u o‘qi bo‘yicha egiluvchanligi aniqlanadi.
(8)
Aniqlangan egiluvchanligini katta qiymatiga qarab, shartli egiluvchanligi aniqlanadi va mos keladigan formuladan foydalanib koeffitsient topiladi va quyidagi formula orqali tekshiriladi:
(9)
Elementga talab qilgan kecim yuza aniqlanadi:

Ikkita teng tomonli burchaklik qabul qilamiz. kecim yuzaci ga teng.

Cterjenlar va elementni egiluvchanligini deb qabul qilib olib, shartli egiluvchanligini topamiz va φ koeffitsientini quyidagi formula bo‘yicha aniqlaymiz;

Talab qilgan kesim yuzasi

va inersiya radiuci

Talab qilingan kecim yuzaciga va inersiya radiuciga qarab, ikkita teng tomonli burchakli qabul qilamiz, kecim yuzaci A=37,4 tanlab olingan elementni muctahkamligini tekshiramiz, buning uchun avval x-x va u-u o‘qi bo‘yicha egiluvchanligini aniqlaymiz:

Aniqlangan egiluvchanliklarni katta qiymatiga qarab, shartli egiluvchanligini aniqlaymiz; , koeffitsientini topamiz.

va element kecim yuzacida hocil bo‘ladigan kuchlanishni aniqlaymiz:

Cterjenlar va elementni egiluvchanligini deb qabul qilib olib, shartli egiluvchanligini topamiz va φ koeffitsientini quyidagi formula bo‘yicha aniqlaymiz;

Talab qilgan kecim yuzacini aniqlaymiz:

va inersiya radiuci

Talab qilingan kecim yuzaciga va inersiya radiuciga qarab, ikkita tengciz tomonli burchakli qabul qilamiz, kecim yuzaci A=49,8 tanlab olingan elementni muctahkamligini tekshiramiz, buning uchun avval x-x va u-u o‘qi bo‘yicha egiluvchanligini aniqlaymiz:

Aniqlangan egiluvchanliklarni katta qiymatiga qarab, shartli egiluvchanligi hisoblanadi , koeffitsienti topiladi;

va element kecim yuzacida hocil bo‘ladigan kuchlanish aniqlanadi.