Amaliy mashg‘ulot №5 Mavzu: Impuls signallar parametrlarini hisoblash

Amaliy mashg‘ulot №5
Mavzu:Impuls signallar parametrlarini hisoblash.
Foydali informasiyalarni uzoq masofalarga simsiz uzatish uchun yuqori chastotali elektr tebranishlar manbaiga simsiz ega bulish lozim. Yuqori chastotali elektromagnit to‘lqinlar energiyasi past chastotali energiyadan farkli ravishda, uzatuvchi va qabul qiluvchi adioapparatlar orasidagi muxitda oz mikdorda taosirga beriladi va sarflanadi. Radioto‘lqinlar ancha uzoq masofalarga tarkalishi mumkin.
Raditexnikada yukri chastotali elektromagnit tebranishlarni (10⁸ Gs gacha) elektron generatorlar xosil qiladi. Ular o‘zgarmas tok manbai energichsini radio chastotalarning sunmas elektr tebranishlari energiyasiga o‘zgartiruvchi bosh manba xisoblanadi.Yuqori chastotali elektr tebranishlari xosil qilib, ularning ichiga past chastotali foydali informasiya signallarini “yashirib”kuyish va kuchaytirilgandan sung yuqori chastotali elektomagnit tebranishlar ko‘rinishida nurlantirish (tarqatish) mumkin. Oddiy klassik sxemadagi lampali elektron generatorda yuqori chastotali sinusoidal tebranishlarni olish prinsipini kurib chikamiz.
Elektron generator quyidagi asosiy elementlarni uz ichiga olgan avtonom (aloxida) radiotexnik sistemadan iborat.
1) energiyasi yuqori chastotali elektr tebranishlar energiyasi o‘zgartiriladigan o‘zgarmas tok manbai (Ye_A);
2) induktivlik va siьimdan (Ls) tashqil topgan tebranish konturi;
3) konturga kirilayotgan energiyani boshqaruvchi elektron asbob(1), ayni xolda radiolampa - triod;
4) elektron asbobning ishini boshqaruvchi teskari aloqa zandjiri.
Bizning sxemamizda musbat teskari aloqa elementi bo‘lib, kontur galtagining uzgaruvchan magnit iaydon ichiga joylashtirilgan va triodning boshqaruv turi zanjiriga ulangan induktivlik galtagi L_ТА xisoblanadi. Sxemada tebranishlarning xosil bo‘lishini kurib chikamiz. Dastlabki vaziyatda anod zanjirida tok bulmaydi. Lampa turidagi kuchlanish U_to=0
O‘zgarmas tokli anod manbaini ulaymiz va tebranishlar xosil bo‘lishini etaplarbuyicha kurib chikamiz. Tok ulangandan sung vaqtning birinchi (t₀) momentida lampadan o‘tayotgan tok I₀ mikdor bilan aniqlanadi va u konturdan o‘tayotib unda tebranishlarni uygotadi. Bu etapda kontur toki I₀ kondensator Sni zaryadlaydi, u esa galtak orkali zaryadsizlana boshlaydi va kondensator bilan galtak orasidagi energiya almashinuvi natijasida konturda chastotasi shu kontur parametrlari bilan belgilanuvchi erkin tebranishlar yuzaga keladi.
Kondensatorning galtak orkali zaryadsizlanish etapida kontur toki kondensator atrofida magnit maydon xosil qiladi.
Buning natijasida L_ta galtakda teskari aloqa kuchlanishi U_ yuzaga keladi. Shu payt turning potenyiali, anod tokining qiymatini I_a1>I₀₀ ga kadar orttiruvchi U_t1U_ musbat qiymatga erishadi. Kondensator plastinalari zaryadlar bilan tuladi va konturning toki qiymatgacha ortadi. Kontur tokining usishi tur potensialini yana U_t2>U_t1 qiymatgacha ortishini yuzaga keltiradi, bu esa uz navbatida anod toki mikdorining ortishiniI_a2>I_a1 gacha olib boradi.
Anod zanjiri toki yana orta boradi va nixoyat lampa VAX ning yuqorigi burilish oblastiad vatning t₅ momentida I_a5 qiymatiga erishadi. Bu yerda tokning ortishi lampaning I_a shu uchastkasidagi tikligi kamayishi xisobiga sekinlashadi.