Amaliy mashG’ulotlar texnologiyasi 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish
Download 1.24 Mb. Pdf ko'rish
|
|
0 balandlikdan gorizontga burchak ostida tepaga va pastga otilgan qiyalatib otilgan holatlar uchun jism koordinatalarining o’qlardagi o’zgarishi quyidagicha (10,11-rasmlar):
2 / sin
cos 2 / sin cos
2 0 0 0 2 0 0 0
t y y t x gt t y y t x Er sirtidan otilgan jism: Yer sirtidan gorizontga burchak ostida 0 boshlang’ich tezlik bilan otilgan jismning uchish vaqti t UChISh , ko’tarilish vaqti t KUT , uchish uzoqligi l UChISh , ko’tarilish balandligi h MAKS quyidagicha: g l g t uch ych 2 sin sin
2 2 0 0
] [ 2 sin ] [ sin 2 2 0 max
0 м g h c g t kut
Agar yer sirtidan gorizontga burchak ostida otilgan jismning uchish vaqti t UCh ma’lum bo’lsa, maksimal ko’tarilish balandligi h
quyidagicha: 8 2
MAX t g h Agar yer sirtidan gorizontga α burchak ostida otilgan jismning ko’tarilish balandligi h MAKS ma’lum bo’lsa, uchish uzoqligi ℓ
quyidagicha:
4 0 2 2 0 2 0 0 2 2 2 ] [ 2 gh tg t g gh g h l c g h t ТУШ UCH ТУШ УЧИШ УЧИШ
u 0 balandlikdan burchak ostida tepaga otilgan jismning maksimal ko’tarilish balandligi (h max ) (10 rasm)
g y h 2 sin 2 2 0 0 max
u 0 (h) balandlikdan gorizontga nisbatan
tezlik bilan tepaga va pastga qiyalatib otilgan jismning tushish vaqti (t
), tushish tezligi (
(β TUSh ) quyidagicha (10-11 – rasm) cos
2 ) sin ( cos
2 sin
2 sin
0 0 2 0 0 0 2 0 0 0 2 2 0 gy x tg t t gy g gy t y ТУШ УЧИШ УЧИШ ТУШ УЧИШ cos
2 ) sin ( cos
2 sin
2 sin
0 0 2 0 УЧИШ
0 0 2 0 0 0 2 2 0 gy tg t l gy g gy t Х У ТУШ УЧИШ ТУШ УЧИШ
pastga
↑↑ tepaga
AYLANMA HARAKAT Aylanma xarakat deb traektoriyasi aylanadan iborat bo’lgan harakatga aytiladi Agar aylanma harakatda chiziqli tezlik o’zgarmasa bunday harakat aylanma tekis harakat deyiladi R R T T R 2 2
πν T π t ω 2 2 0
T 1
-burchak tezlik T – aylanish davri
Tekis aylanma harakat qilayotgan jismning harakat tenglamasi quyidagicha:
0
[rad]
Agar jism t vaqt ichida N marta aylansa aylanish davri T, chastotasi ν va burchak tezligi ω quyidagicha:
2 , , Agar jismning minutiga aylanishlar soni n berilsa, u holda aylanishlar chastotasi ν, burchak tezlik ω va aylanish davri T quyidagicha: ]; [ 60 ; ] / [ 30 ]; [ 60 c n T ж с рад n Гц n
tekis aylanma harakatda markazga intilma tezlanish quyidagicha: R T R R R a 2 2 4 2 2 4 2 2
Agar jism o’z burchak tezligini teng vaqtlar ichida teng miqdorlarga o’zgartirsa bunday aylanma harakat tekis o’zgaruvchi aylanma harakat deyiladi.(13-rasm)
Agar aylanma harakat qilayotgan jism o’z burchak tezligini t vaqt ichida
dan
o’zgartirsa, bunda
trapesiya yuzi umumiy burchak ko’chishini bildiradi (
Bu yerda: t 0 -burchak tezlanish Ixtiyoriy paytdagi burchak tezlikni topish:
Metro eskalatori harakatlanmay turgan passajirni 1 minut davomida ko’taradi. Harakatlanmayotgan eskalatordan passajir 3 minutda ko’tariladi. Passajir harakatlanayotgan eskalatorda yuqoriga yurib, qancha vaqtda ko’tariladi?
Berilgan S=S
1 =S 2 =S 3 t 1 =1 minut=60 s t 2
t 3 -? Echish
1 2 3 : 3 3 3 t S ; 2 2 2 t S ; 1 1 1 t S ; 1 1 2 2 3 3 t S t S t S ; 1 2 3 t S t S t S ; 1 2 2 1 3 * ) ( t t t t S t S ; 2 1 1 2 3 * t t t t t
Hisoblash s s s s s s s t 45 240 10800 180
60 60 * 180 2 3
[3]dan . 1.1,1.6,1.9,1.15, 1.20, 1.25, 1.32, 1.40, 1.50, 1.62 masalalarni
birin ketin yechtiradi 5-ilova Mustaqil ish uchun vazifa: [3]dan . 1.3,1.10,1.19,1.24, 1.28, 1.36, 1.45, 1.52, 1.58, 1.64 2-mavzu.
yechish. 2.1. Amaliy mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi Vaqti – 2 soat Talabalar soni: 25-30 nafar O’quv mashg’ulotining shakli Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda Amaliy mashg’ulotining rejasi
1. Dinamika asoslariga doir masalalar yechish. 2. Mexanik ishga doir masalalar yechish. 3. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish. O’quv mashg’ulotining maqsadi: Dinamika asoslari. Mexanik ish. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
- Dinamika asoslariga doir masalalarni tahlil qilish;
- Dinamika asoslariga doir masalalarni tahlil qiladi; - Mexanik ishga doir masalalar yechish; - Mexanik ishga doir masalalarni yechadi; - Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechishni o’rgatish; - Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechishni o’rganadi; O’qitish uslubi va texnikasi Amaliy, blis-so’rov , BBB texnikasi O’qitish vositalari Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma
materiallar, grafik organayzerlar. O’qitish shakli Jamoa, guruh va juftlikda ishlash. O’qitish shart-sharoiti Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya
Bosqichlar, vaqti Faoliyat mazmuni O’qituvchi talaba 1-bosqich. Kirish (10 min). 1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova). 1.1. Eshitadi, yozib oladi. 2-bosqich. Asosiy (60 min.) 2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun blits savol-javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [3]dan . 2.2, 2.8, 2.15, 2.21, 2.30, 2.34, 2.42, 2.50. masalalarni
birin ketin yechtiradi BBB jadvol to‘ldirilsin
(3-,4-,5- ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi. 2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi. 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladi lar berilgan masala larni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi. 3-bosqich. Yakuniy (10 min.) 3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [3]dan . 2.4, 2.10, 2.17, 2.24, 2.32, 2.38, 2.46, 2.54. masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (6-ilova) 3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2.
Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshitadi.
1. Dinamika asoslariga doir masalalar yechish. 2. Mexanik ishga doir masalalar yechish. 3. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish. Darsning maqsadi: Dinamika asoslari. Mexanik ish. Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash. O’quv faoliyatining natijalari: - Dinamika asoslariga doir masalalarni tahlil qiladi; - Mexanik ishga doir masalalarni yechadi; - Kinetik va potentsial energiyaga doir masalalar yechishni o’rganadi; 2-ilova Blits so‘rov savollar 1. Dinamika bo’limi nimani o’rganadi? 2. Mexanik ish ifodasini yozing? 3. Kinetik energiya ifodasini yozing? 4. Potentsial energiya ifodasini yozing?
bo’lsa, jism o’zining tinch yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi
n i i F 1 0 bo’lsa const 0 0
2-qonun Jismga ta’sir etuvchi kuch, jismning massasi bilan uning shu kuch ta’sirida olgan tezlanishining ko’paytmasiga teng a m F [kg∙m/s
2 =H]
3-qonun. Ta’sir aks ta’sirni vujudga keltiradi, Ular miqdor jixatdan teng va bir to’g’ri chiziq bo’ylab qarama - qarshi yo’nalgan 1 ,
2 , 1 F F 4-qonun Butun olam tortishish qonuni: Jismlar bir-birini massalariga to’g’ri, orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional bo’lgan kuch bilan tortadi. ] [
H R Mm G F
Agar ikki jismning orasidagi masofa 2 marta ortsa ta’sir kuchi 4 marta kamayadi 2 2 11 10 67 , 6 kg HM G -gravitasion doimiy
2 0 2 ) ( h er R er R g h er R er M G h g [m/s
2 ] Birinchi kosmik tezlik. Jismni planetaning davriy yo’ldoshiga aylantirish uchun kerak bo’lgan tezlik qiymatiga birinchi kosmik tezlik deb ataladi. Yer sirti uchun birinchi kosmik tezlik quyidagicha cek km er R er M G 9 , 7 01 [m/s] Ye r sirtidan h balandlikda birinchi kosmik tezlikni topish h er R er R h er R er M G h 01 1 [m/s] Keplerning 1-qonuni: Quyosh atrofida aylanuvchi jismlarning orbitalari ellipsdan iborat bulib, bu ellipsning bir fokusida quyosh yotadi. Keplerning 2-qonuni: Quyosh atrofida aylanuvchi jismlarning teng vaktlar ichida teng yuzalar chizadi. Keplerning 3-qonuni: Quyosh atrofida aylanuvchi ikki planetaning aylanish davrlari kvadratlari nisbati, katta yarim uklarining kublari nisbatiga teng. 3 2 1 2 2 1 a a T T
Bu yerda: a 1 ,a 2 - ikki planeta katta yarim o’klarining uzunliklari. Agar 1-orbita uchun kattaliklar r 1 ,T 1 ,υ 1 va 2-orbita uchun kattaliklar r 2 ,T 2 ,υ 2 bo’lsa, T - r, υ - T, υ - r orasidagi bog’lanish quyidagicha: 3 2 1 2 2 1 r r T T
2 1 3 1 2 T T
2 1 2 1 2 r r
Download 1.24 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|